Kluczowe znaczenie dla ustalenia, kto jest płatnikiem zasiłku przysługującego ubezpieczonemu, ma treść art. 61 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej dalej ustawą zasiłkową. Z przepisu tego wynika, że płatnikami zasiłków są płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych (nie dotyczy to zasiłku przysługującego za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego). W pozostałych przypadkach, a więc w przypadku ubezpieczonych, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych, ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, ubezpieczonych będących duchownymi, osób uprawnionych do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia, ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego – płatnikiem zasiłków jest ZUS.
Jak wynika z powyższego, poza okolicznością, komu przysługuje zasiłek i za jaki okres, rozstrzygające znaczenie dla kwestii, kto ma wypłacić zasiłek, stanowi liczba ubezpieczonych, których płatnik składek zgłasza do ubezpieczenia chorobowego. Żeby uznać, że to płatnik składek jest płatnikiem zasiłku, liczba ubezpieczonych zgłaszanych przez niego do ubezpieczenia chorobowego nie może być mniejsza niż 21 ubezpieczonych.
Ustalenie liczby ubezpieczonych
Na potrzeby określenia płatnika zasiłków w danym roku kalendarzowym liczbę ubezpieczonych ustala się według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego, a w stosunku do płatników składek, którzy na ten dzień nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego – według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonali takiego zgłoszenia. W tej liczbie ubezpieczonych uwzględnia się tylko i wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego albo w pierwszym miesiącu, w którym płatnik składek dokonał pierwszego zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego, byli zgłoszeni do przedmiotowego ubezpieczenia. Nie bierze się zatem pod uwagę tych ubezpieczonych, którzy wprawdzie zostali zgłoszeni do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, ale nie zostali zgłoszeni do ubezpieczenia chorobowego.
W liczbie ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu należy uwzględniać:
- pracowników (w tym również uczniów),
- osoby wykonujące pracę nakładczą,
- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące,
- prowadzące działalność pozarolniczą oraz osoby z nimi współpracujące.
W liczbie ubezpieczonych nie należy uwzględniać:
- osób przebywających na urlopach wychowawczych i bezpłatnych,
- duchownych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu.
Przykłady
Spółka jawna w 2012 r. jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne – 24 ubezpieczonych, tj. 19 pracowników oraz 5 zleceniobiorców. Na dzień 30 listopada 2012 r. 2 pracowników spółki będzie korzystało z urlopu wychowawczego, natomiast pozostali pracownicy będą zgłoszeni do obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Spośród 5 zatrudnionych przez spółkę jawną zleceniobiorców tylko dwóch, na swój wniosek, w dniu 30 listopada 2012 r. będzie zgłoszonych do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Z uwagi na to, że w liczbie ubezpieczonych nie może zostać uwzględnionych 2 pracowników, którzy będą przebywać na urlopie wychowawczym, oraz 3 zleceniobiorców, którzy nie będą podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, w dniu 30 listopada 2012 r. spółka jawna będzie zgłaszała do ubezpieczenia chorobowego 19 ubezpieczonych. Z tego też względu w 2013 r. zasiłki z ubezpieczenia chorobowego pracownikom i zleceniobiorcom spółki jawnej będzie wypłacał ZUS.
***
Włodzimierz S. zamierza w styczniu 2013 r. rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. Chce również w tym miesiącu zatrudnić 25 pracowników. W związku z tym, jeżeli Włodzimierz S. zgłosi w styczniu 2013 r. do ubezpieczenia chorobowego 25 ubezpieczonych, począwszy od tego miesiąca będzie płatnikiem zasiłków dla ubezpieczonych, za których rozlicza i opłaca składki.
Stanowisko ZUS
Zgodnie ze stanowiskiem ZUS w przypadku, gdy terenowa jednostka organizacyjna ZUS rozpoczęła wypłatę zasiłku przed 1 stycznia, kontynuuje tę wypłatę za nieprzerwany okres niezdolności do pracy w nowym roku kalendarzowym, nawet jeżeli od 1 stycznia płatnik składek jest zobowiązany do wypłaty zasiłków swoim ubezpieczonym. W przypadku zmiany rodzaju pobieranego zasiłku po 1 stycznia wypłaty kolejnego zasiłku dokonuje już płatnik składek. Do wypłaty zasiłku przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia jest zobowiązana terenowa jednostka organizacyjna ZUS, właściwa ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do zasiłku. Stąd też, jeżeli terenowa jednostka organizacyjna ZUS, właściwa ze względu na siedzibę płatnika składek, zobowiązana do wypłaty zasiłku w czasie trwania ubezpieczenia rozpocznie wypłatę zasiłku, kontynuuje tę wypłatę również za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia.
Na koniec warto dodać, że płatnicy składek, którzy są płatnikami zasiłków w rozumieniu ustawy zasiłkowej, ustalają również prawo do zasiłku chorobowego, zasiłku wyrównawczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia wypadkowego i wypłacają te świadczenia pieniężne. W pozostałych przypadkach płatnikiem tych świadczeń pieniężnych jest ZUS.
Zadania związane z ustalaniem prawa do świadczeń i ich wysokości oraz wypłatą świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa płatnicy składek wykonują odpłatnie. Wynagrodzenie z tego tytułu jest określone jako 0,1% kwoty prawidłowo wypłaconych świadczeń.
Podstawa prawna:
- art. 61 ust. 1–2 i 4 ustawy 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.),
- art. 7 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).