Pracownica może przerwać zwolnienie lekarskie, ale powinna przedłożyć pracodawcy stosowne oświadczenie o fakcie przerwania zasiłku opiekuńczego. Pracownicy należy wypłacić zasiłek opiekuńczy również za dni wolne od pracy (za weekend) nawet wówczas, gdy w tym czasie mąż pracownicy jest w domu.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje bez okresu wyczekiwania wszystkim ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu (obowiązkowo i dobrowolnie). Prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem przysługuje na równi matce i ojcu dziecka. Zasiłek ten wypłaca się jednak tylko jednemu z rodziców, tj. temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wpłatę za dany okres na druku ZUS Z-15 (§ 21 rozporządzenia z 2 kwietnia 2012 r.).
Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje pracownikowi zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
- chorym dzieckiem w wieku do ukończenia przez nie 14 lat lub zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat przez okres 60 dni w roku kalendarzowym,
- innym chorym członkiem rodziny przez okres 14 dni w roku kalendarzowym (art. 32 ust. 2 i ust. 3, art. 33 ust. 1 ustawy zasiłkowej).
Okres pobierania zasiłku chorobowego łącznie np. z tytułu opieki nad chorym dzieckiem i innym członkiem rodziny nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym.
Pracownicy należy wypłacić zasiłek opiekuńczy tylko za okres faktycznego sprawowania opieki nad dzieckiem, w tym za dni wolne od pracy (art. 11 ust. 4 w zw. z art. 35 ust. 2 ustawy zasiłkowej). ZUS czasami prowadzi postępowanie wyjaśniające, którego celem jest ustalenie, czy ojciec dziecka może być traktowany jak domownik, lub gdy we wniosku ZUS Z-15 jest wskazane, że pracuje on od poniedziałku do piątku w określonych godzinach. Takie postępowanie najczęściej jest prowadzone w sytuacji, gdy ktoś poinformuje ZUS, że ma miejsce taka sytuacja. Z reguły jednak ZUS nie kwestionuje wypełnionych ZUS Z-15.
Jeżeli ubezpieczona w trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim wystawionym w związku ze sprawowaniem opieki nad chorym dzieckiem postanowiła powrócić do pracy w związku z tym, że dziecko wyzdrowiało, nic nie stoi na przeszkodzie, aby powróciła do pracy. W tym celu ubezpieczona powinna przedłożyć pracodawcy stosowne oświadczenie o fakcie przerwania zasiłku opiekuńczego oraz podać przyczynę przerwania pobierania zasiłku. Płatnik świadczenia powinien w takim przypadku wypłacić zasiłek opiekuńczy tylko za okres faktycznego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem. Oświadczenie to powinno zostać złożone na piśmie, ponieważ jeżeli u płatnika zasiłku po kilku latach będzie prowadzona kontrola, to może ona zakwestionować, że płatnik nie wypłacił ubezpieczonej należnego zasiłku za cały okres orzeczony w zwolnieniu lekarskim i nakazać wypłatę pozostałej części zasiłku.
WAŻNE!
Jeżeli pracownica rezygnuje z części zasiłku opiekuńczego, to powinna złożyć na piśmie oświadczenie wraz z podaniem przyczyny rezygnacji z pozostałej części tego zasiłku.
Warunkiem przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego ubezpieczonemu jest brak innych osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym mogących zapewnić opiekę dziecku bądź innemu członkowi rodziny, przy czym za członka rodziny mogącego zapewnić opiekę nie uważa się:
- osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
- osoby chorej,
- osoby, która ze względu na wiek jest niesprawna fizycznie lub psychicznie,
- osoby prowadzącej gospodarstwo rolne,
- pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie,
- osoby prowadzącej działalność pozarolniczą, która nie może regulować swojego czasu pracy w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy),
- osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia ona sprawowania opieki.
Spełnienie warunku braku innych osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym mogącym zapewnić opiekę dziecku nie jest wymagane, gdy opieka ma być sprawowana nad dzieckiem w wieku do 2 lat (art. 34 ustawy zasiłkowej).
W przypadku gdy rodzice dziecka w wieku do 8 lat są zatrudnieni w systemie pracy zmianowej na różnych zmianach, to każde z nich jest traktowane jako osoba stale opiekująca się dzieckiem i w razie choroby, porodu lub pobytu jednego z rodziców w zamkniętym zakładzie opieki zdrowotnej, drugiemu z rodziców przysługuje zasiłek opiekuńczy. W sytuacji gdy oboje rodzice są zatrudnieni, a jedno z nich jest zatrudnione w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje tylko za dni, w które dziecko w wieku do lat 8 pozostawałoby bez opieki z powodu choroby, porodu lub pobytu drugiego z rodziców w zamkniętym zakładzie opieki zdrowotnej. Jeśli oboje rodzice, bądź jedno z nich, pracują w systemie pracy zmianowej, to zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres sprawowania opieki, w którym oboje rodzice pracują na tych samych zmianach, a także na różnych zmianach, jeżeli chore dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy, wskutek dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy.
PRZYKŁAD
Jadwiga M. wykonująca pracę w godzinach od 8.00 do 16.00 otrzymała zwolnienie lekarskie z tytułu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku 7 lat, na okres od 18 do 24 lipca 2012 r. W celu ustalenia prawa i wypłaty zasiłku opiekuńczego, wraz ze zwolnieniem złożyła pracodawcy wniosek na druku ZUS Z-15, z którego wynikało, że nie ma innych domowników mogących w okresie wskazanym w zaświadczeniu ZUS ZLA zapewnić opiekę choremu dziecku. Pracownica nie jest zatrudniona w systemie pracy zmianowej. Mąż pracownicy jest zatrudniony w systemie pracy zmianowej w dniach sprawowania opieki (w godzinach od 22.00 do 6.00) oraz w danym roku nie pobierał zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem bądź innym członkiem rodziny. Pracodawca powinien dokonać wypłaty zasiłku opiekuńczego za okres od 18 do 24 lipca 2012 r., ponieważ zostały spełnione wszystkie warunki do jego wypłaty, tzn. ojciec dziecka w okresie sprawowania przez Jadwigę M. opieki nie jest uważany za domownika mogącego zapewnić opiekę, gdyż odpoczywał po pracy na nocnej zmianie oraz nie został przekroczony limit 60 dni wypłaty zasiłku w roku kalendarzowym.
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli ubezpieczony w okresie zwolnienia lekarskiego, w którym powinien sprawować opiekę, wykonuje inną pracę zarobkową, gdy wykorzystuje zwolnienie lekarskie od pracy w celu sprawowania opieki niezgodnie z celem tego zwolnienia bądź zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane. Okoliczności te ustala się w drodze kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich przeprowadzonej przez ZUS lub przez płatnika składek (art. 17, art. 35 ust. 2 ustawy zasiłkowej).
Podstawa prawna:
- art. 11, art. 17, art. 32–35 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.),
- § 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2012 r. poz. 444).