Z uwagi na ostatnie wydarzenia w Polsce związane z wystąpieniem na wielu obszarach naszego kraju powodzi lub zagrożenia powodziowego wiele przedszkoli i żłobków było zamkniętych. W takiej sytuacji rodzice zamiast iść do pracy, musieli zaopiekować się swoimi dziećmi.
Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przewiduje w takim przypadku świadczenie w postaci zasiłku opiekuńczego.
WAŻNE!
Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie (w tym również osobom prowadzącym działalność gospodarczą).
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, który jest zwolniony od wykonywania pracy z powodu m.in. konieczności osobistego sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko. Za nieprzewidziane zamknięcie żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko, uważa się takie zamknięcie tych placówek, o którym ubezpieczony został zawiadomiony w terminie krótszym niż 7 dni przed dniem zamknięcia. Nie ma zatem wątpliwości, że takim nieprzewidzianym zamknięciem wskazanych placówek jest ich zamknięcie z powodu wystąpienia powodzi czy też zagrożenia powodziowego.
Dokumentem niezbędnym do przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły jest:
- oświadczenie ubezpieczonego o nieprzewidzianym zamknięciu placówki,
- wniosek o uzyskanie zasiłku opiekuńczego na druku ZUS Z-15 oraz
- dodatkowe zaświadczenie płatnika składek, gdy zasiłek jest wypłacany przez ZUS, i wystawione jest ono na druku ZUS Z-3 – w przypadku pracowników albo ZUS Z-3a – w przypadku pozostałych ubezpieczonych.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ponadto ubezpieczonemu z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
- zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 w razie:
– porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
– pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.
- chorym dzieckiem w wieku do lat 14,
- innym chorym członkiem rodziny (za innego członka rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki).
Za dzieci uznaje się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje na równi matce lub ojcu dziecka i jest wypłacany jednemu z rodziców – temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że nie ma innych członków rodziny mogących zapewnić opiekę. Jednak w przypadku sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2, zasiłek opiekuńczy przysługuje nawet wówczas, gdy są inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę.
Okres wypłaty zasiłku
Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez:
- 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym dzieckiem do lat 8 i chorym dzieckiem do lat 14, albo
- 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub innymi chorymi członkami rodziny.
Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny z różnych przyczyn i bez względu na liczbę dzieci i liczbę członków rodziny wymagających opieki, nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym.
Choroba dziecka w trakcie urlopu
Zwolnienie lekarskie z powodu opieki nad chorym dzieckiem w trakcie urlopu wypoczynkowego nie przerywa tego urlopu. Urlop wypoczynkowy pracownika przerywa tylko choroba pracownika, którą potwierdza lekarz zwolnieniem lekarskim.
Dodatkowe świadczenie dla ojca
Podlegający ubezpieczeniu chorobowemu ojciec dziecka może nabyć prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego w sytuacji przewidzianej w art. 180 § 61 k.p.
Przepis ten wskazuje, że po wykorzystaniu przez pracownicę po porodzie urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym pracownica uprawniona do urlopu wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje w wymiarze do ośmiu tygodni (do 56 dni), niezależnie od zasiłku opiekuńczego w wymiarze 60 dni na dany rok kalendarzowy z tytułu opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny i prawo do niego nie jest związane z rokiem kalendarzowym.
Do dodatkowego zasiłku opiekuńczego mają prawo nie tylko pracownicy, lecz także inni ubezpieczeni. Prawo do niego może nabyć również ubezpieczony – członek najbliższej rodziny, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Do wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego wymagane jest:
- zaświadczenie lekarskie o okresie pobytu ubezpieczonej matki dziecka w szpitalu,
- oświadczenie o pobieraniu przez ubezpieczoną matkę dziecka zasiłku macierzyńskiego w okresie 8 tygodni po porodzie.
Podstawa wymiaru zasiłku
Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne.
Podstawę wymiaru zasiłku dla pracowników stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo z faktycznego okresu zatrudnienia za pełne kalendarzowe miesiące, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu.
Do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne.
Podstawę wymiaru zasiłku przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód, od którego opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, a gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.
Podstawa prawna:
- art. 32, 33, 35, 36 i nast. ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512).
- § 18, 20 rozporządzenia z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU nr 65, poz. 742 ze zm.).