Zasiłek macierzyński przysługuje z tytułu urodzenia albo przyjęcia dziecka na wychowanie przez okres określony w Kodeksie pracy jako okres urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, a od 1 stycznia 2010 r. także za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz za okres urlopu ojcowskiego. Aby otrzymać zasiłek macierzyński, pracownica i pracownik muszą korzystać z takiego urlopu.
Zasiłek macierzyński przysługuje także pozostałym ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu, którzy nie mają prawa do urlopu, ale korzystają z przerwy w wykonywaniu pracy zarobkowej albo pozarolniczej działalności, np. zleceniobiorcom lub osobom prowadzącym własną firmę.
Urlop i zasiłek macierzyński przysługują w wymiarze:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
- 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Dodatkowy urlop
Gdy pracownica wykorzysta urlop macierzyński w podstawowym wymiarze, może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie dodatkowego urlopu, za który także otrzyma zasiłek macierzyński. Dodatkowy urlop i zasiłek macierzyński przysługuje w 2010 r. w wymiarze do 2 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 3 tygodni, gdy przy jednym porodzie urodzi się więcej niż jedno dziecko. W kolejnych latach okres dodatkowego urlopu będzie zwiększany, tj. od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. z tytułu urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie – do 4 tygodni, a w razie urodzenia przy jednym porodzie więcej niż jednego dziecka – do 6 tygodni, a od 1 stycznia 2014 r. odpowiednio – do 6 i 8 tygodni.
O udzielenie dodatkowego urlopu pracownica musi wystąpić do pracodawcy z pisemnym wnioskiem, w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego dodatkowego urlopu. Należy dodać, że gdy pracownica złoży wniosek później, a pracodawca udzieli jej tego urlopu, to za ten okres pracownica otrzyma zasiłek macierzyński. We wniosku pracownica powinna określić okres, przez który zamierza korzystać z dodatkowego urlopu. W 2010 r. urlop dodatkowy może być udzielony jednorazowo na okres tygodnia albo dwóch tygodni i wyłącznie na okres przypadający bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego w wymiarze podstawowym.
Prawo do dodatkowego urlopu i zasiłku macierzyńskiego przysługuje także pracownikowi–ojcu wychowującemu dziecko, który może wystąpić z wnioskiem o taki urlop, gdy pracownica–matka dziecka wykorzystała przysługujący jej urlop macierzyński w pełnym wymiarze i nie zamierza korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. We wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu powinien wskazać datę zakończenia urlopu macierzyńskiego i pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka, a jeżeli zasiłek macierzyński będzie wypłacał oddział ZUS, do wniosku o zasiłek musi dodatkowo dołączyć zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego mu dodatkowego urlopu.
Dodatkowy urlop i zasiłek macierzyński przysługują pracownikowi–ojcu wychowującemu dziecko także w przypadku, gdy pracownica zrezygnowała z urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu 14 tygodni, a z pozostałej części tego urlopu korzystał pracownik–ojciec wychowujący dziecko.
Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego
Począwszy od 1 stycznia 2010 r., pracownik–ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego, za który przysługuje mu zasiłek macierzyński. W 2010 r. i 2011 r. urlop ojcowski przysługuje w wymiarze 1 tygodnia, a od 1 stycznia 2012 r. będzie wynosił 2 tygodnie.
Pracownik–ojciec wychowujący dziecko może wykorzystać urlop ojcowski w dowolnie wybranym przez siebie okresie, nawet w tym samym czasie, w którym matka dziecka korzysta z urlopu macierzyńskiego, z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo gdy już te urlopy wykorzystała.
Należy jednak pamiętać, że urlop ojcowski przysługuje jedynie do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia.
Pracownik–ojciec wychowujący dziecko, który chce skorzystać z urlopu ojcowskiego i otrzymać za ten okres zasiłek macierzyński, powinien złożyć pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu, zachowując termin 7 dni przed dniem, w którym zamierza rozpocząć korzystanie z tego urlopu. Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego przysługuje także w przypadku, gdy termin ten nie zostanie dochowany. Do wniosku o urlop ojcowski należy dołączyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka na potwierdzenie, że dziecko nie ukończyło jeszcze 12 miesięcy życia. Dodatkowo w celu wypłaty zasiłku macierzyńskiego pracownik musi złożyć pisemne oświadczenie, że zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego nie został pobrany z innego tytułu.
Jeżeli zasiłek macierzyński z tytułu urlopu ojcowskiego będzie wypłacał oddział ZUS za okres po ustaniu zatrudnienia pracownika, wymagane jest także zaświadczenie pracodawcy o udzielonym urlopie ojcowskim oraz zaświadczenie płatnika składek (pracodawcy) na druku ZUS Z-3.
Zasiłek macierzyński przysługuje pracownikowi–ojcu wychowującemu dziecko za okres urlopu ojcowskiego także w przypadku, gdy w czasie korzystania z tego urlopu zostanie z nim rozwiązana umowa o pracę.
Podstawa prawna:
- art. 180, 1821, 1822, 1823, 183 Kodeksu pracy,
- art. 29 i 29a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.).