Za szkoły, w których nauka uprawnia do pobierania renty rodzinnej po przekroczeniu przez dziecko 16 lat, uważa się szkoły podstawowe lub ponadpodstawowe, publiczne lub niepubliczne, szkoły wyższe państwowe lub niepaństwowe, szkoły prowadzone przez Kościół katolicki, a ponadto pozaszkolne formy kształcenia, dokształcania bądź doskonalenia zawodowego, w tym kursy języków obcych prowadzone pod nazwą szkół lub ośrodków, trwające co najmniej 3 miesiące.
Do renty rodzinnej uprawnia kształcenie się w formach szkolnych i pozaszkolnych, w szkołach lub placówkach zarejestrowanych w ewidencji kuratora oświaty, w systemie stacjonarnym, zaocznym, wieczorowym lub korespondencyjnym. Świadczenie to przysługuje również młodocianym, zatrudnionym przez pracodawców na podstawie umowy o pracę w celu nauki zawodu, realizującym obowiązek dokształcania w formach szkolnych i pozaszkolnych.
Zgodnie ze stanowiskiem Centrali ZUS, uzgodnionym z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej kształcenie, dokształcanie i doskonalenie w formach szkolnych i pozaszkolnych może odbywać się w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym, kształcenia na odległość, eksternistycznym lub w systemie łączącym te formy. Natomiast stosownie do regulacji art. 4 ust. 3 ustawy z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym studia mogą być prowadzone jako dzienne, wieczorowe, zaoczne i eksternistyczne. Tak więc prawo do renty rodzinnej przysługuje również w przypadku nauki pobieranej w szkole w systemie eksternistycznym.
Uprawnienia do renty rodzinnej przysługują również dzieciom uczącym się za granicą w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych oraz kształcącym się w szkołach wyższych, a także na kursach języków obcych. Dokumentem potwierdzającym fakt uczęszczania do szkoły jest zaświadczenie wydane przez szkołę, uczelnię lub inną placówkę prowadzącą kształcenie lub doskonalenie zawodowe. W przypadku pracowników młodocianych dokumentem takim jest umowa o naukę zawodu określająca czas trwania nauki i obowiązek dokształcania w formach szkolnych lub pozaszkolnych.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 6 września 2000 r. „studia doktoranckie prowadzone przez szkołę wyższą są nauką w rozumieniu ustawy emerytalnej, a więc w przypadku ich podjęcia absolwent szkoły wyższej zachowuje prawo do renty rodzinnej, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia” (II UKN 699/99, OSNP 2002/5/127).
Członkowie rodziny pozostali po osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, której śmierć nastąpiła z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, nabywają prawo do renty rodzinnej również wtedy, gdy zmarły w dniu zgonu nie legitymował się okresem składkowym i nieskładkowym uprawniającym do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Renta rodzinna po osobie pobierającej zasiłek przedemerytalny
W razie śmierci osoby pobierającej zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny, nawet wtedy gdy śmierć tej osoby nastąpiła po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia oraz gdy osoba ta nie posiada 5-letniego okresu ubezpieczenia w ostatnim dziesięcioleciu przed datą śmierci.
Brak ustalonego prawa do emerytury
Jeżeli osoba, po której uprawniony członek rodziny ubiega się o przyznanie renty rodzinnej, nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, a więc nie były zgromadzone dokumenty uzasadniające przyznanie jednego z tych świadczeń, musi je zgromadzić członek rodziny.
W postępowaniu o rentę rodzinną po osobie, która nie miała ustalonego prawa do świadczenia, organ rentowy bada najpierw, czy osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania emerytury lub renty, a następnie rozpatruje warunki wymagane od członka rodziny do uzyskania renty rodzinnej.
Organ rentowy przyzna, że warunki do renty z tytułu niezdolności do pracy zostały spełnione, jeżeli zgon ubezpieczonego nastąpił w okresie ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia.
Warunek powstania niezdolności do pracy (zgonu) w wymaganym okresie może być uznany za spełniony również wtedy, gdy zgon nastąpił w okresie późniejszym niż 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia, jednak pod warunkiem że lekarz orzecznik ZUS stwierdzi na podstawie dowodów leczenia, iż niezdolność do pracy choćby częściowa powstała przed dniem zgonu ubezpieczonego albo w okresie nie dłuższym niż 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia.
Przykład
Ubezpieczony pobierał zasiłek dla bezrobotnych do 31 marca 2008 r. Zmarł 14 grudnia 2009 r., a więc po upływie 18 miesięcy od ustania ostatniego ubezpieczenia. A zatem warunki do renty nie zostały spełnione. Jednak lekarz orzecznik ZUS – na wniosek członka rodziny – na podstawie przedłożonych dowodów orzekł, że częściowa niezdolność do pracy powstała w lipcu 2009 r., a więc przed upływem 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia. Wobec tego warunek powstania niezdolności do pracy w wymaganym okresie zostanie uznany przez organ rentowy.
Wymagany do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy okres składkowy i nieskładkowy uzależniony jest od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy (nastąpił zgon).
Warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy okres składkowy i nieskładkowy wynosi:
- 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
- 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w okresie po ukończeniu 20. roku życia, a przed ukończeniem 22. roku życia,
- 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22. roku życia, a przed ukończeniem 25. roku życia,
- 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w okresie po ukończeniu 25 lat życia, a przed ukończeniem 30 lat życia,
- 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
Okres 5 lat wymagany od osoby, której niezdolność do pracy (zgon) powstała w wieku powyżej 30 lat, musi przypadać na ostatnie 10 lat przed dniem zgonu albo przed dniem powstania niezdolności do pracy. Przy ustaleniu tego okresu, tj. ostatniego dziesięciolecia, nie uwzględnia się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej oraz renty rodzinnej.
W przypadku osób, u których niezdolność do pracy (zgon) powstała przed ukończeniem 30 lat, uwzględnia się okresy składkowe i nieskładkowego z okresu całego życia zawodowego.
Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uzależnionego od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy, warunek posiadania takiego okresu uważa się za spełniony, jeżeli ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej lub w szkole wyższej i pozostawał w ubezpieczeniu do dnia powstania niezdolności do pracy (zgonu) bez przerwy bądź z przerwami nieprzekraczającymi łącznie 6 miesięcy.
Podstawa prawna:
- ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227).