STAN FAKTYCZNY
Wanda K. do końca 2002 roku pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy. Decyzją z 2 grudnia 2002 r. ZUS odmówił jej przyzna renty na kolejny okres. Od stycznia 2003 r. rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej i dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Sąd okręgowy wskutek odwołania wyrokiem z 2 kwietnia 2004 r. przyznał jej prawo do renty od 1 stycznia 2003 r. do 30 listopada 2004 r. Wanda K. złożyła wówczas oświadczenie o wystąpieniu z ubezpieczeń od 1 stycznia 2003 r. Sąd apelacyjny ustalił, że podlegała ona tym ubezpieczeniom od 1 stycznia 2003 r. Skargę kasacyjną wniósł ZUS.
UZASADNIENIE
Przedmiotem rozstrzygnięcia przy rozpoznaniu skargi kasacyjnej był problem terminu, w którym następuje przekształcenie obowiązkowego ubezpieczenia społecznego osoby prowadzącej działalność gospodarczą w ubezpieczenie dobrowolne. Rozstrzygając ten problem, należy przede wszystkim zauważyć, że możliwość dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczeń istnieje dopiero od chwili ustalenia prawa do emerytury lub renty. W art. 9 ust. 5 ustawy systemowej ubezpieczenie dobrowolne przewidziano dla osób mających ustalone prawo do emerytury lub renty. Oznacza to, że ustawodawca nie przewidział tego ubezpieczenia wobec osób spełniających warunki do przyznania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, lecz wymaga istnienia uprawnienia do tych świadczeń wykazanego decyzją właściwego organu. W tym wypadku ustawodawca wyraźnie odniósł się do pojęcia ustalenia prawa do świadczeń, używanego w prawie ubezpieczeń społecznych w wielu kontekstach, lecz zawsze odróżnianego od pojęcia spełnianie warunków do ich przyznania. Ustalenie prawa do świadczeń wymaga deklaratywnej decyzji właściwego organu prawo to indywidualizującej, jeżeli zostanie złożony przez osobę zainteresowaną stosowny wniosek.
Odnosząc powyższe rozważania do zaskarżonego wyroku, sąd II instancji trafnie stwierdził obowiązek ubezpieczenia Wandy K. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2003 r. Ubezpieczenie to stało się dobrowolne od chwili ustalenia prawa do renty, które nastąpiło z mocy wyroku sądu okręgowego w dniu 2 kwietnia 2004 r. Sąd ten wprawdzie ustalił prawo i przyznał rentę od 1 stycznia do 30 listopada 2004 r., to jednak istnienie tego prawa przed jego ustaleniem nie mogło wpłynąć na charakter ubezpieczenia z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Orzeczenie mające treść, jaką sąd mu nadał, oznaczało tylko potwierdzenie spełnienia przez ubezpieczoną w wymienionym okresie warunków uzyskania prawa, lecz ustalenie prawa do renty dokonane zostało dopiero w dniu wydania wyroku.
WAŻNE WYJAŚNIENIA
Od 1 stycznia 2008 r. osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury.
Wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2007 r., I UK 323/06, OSN 2008/9-10/145