Zasady wypłacania zasiłku opiekuńczego

Świadczenie to przysługuje osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie. Do uzyskania prawa do zasiłku nie jest wymagany okres wyczekiwania.

Warunkiem nabycia prawa do zasiłku opiekuńczego jest konieczność osobistego zaopiekowania się dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny. Potrzeba osobistego sprawowania opieki oznacza, że nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogą zapewnić wymaganą opiekę. Ubezpieczony, który ubiega się o zasiłek opiekuńczy, we wniosku o przyznanie zasiłku (ZUS Z-15) składa oświadczenie, czy są inni domownicy, którzy mogą zapewnić opiekę. Nie dotyczy to konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 2 lat (art. 34 ustawy zasiłkowej). W takim przypadku zasiłek przysługuje matce lub ojcu chorego dziecka, które nie ukończyło 2 lat, mimo że w domu jest inna osoba, która może się nim zaopiekować w tym czasie.

Polecamy artykuł: Zmiany w ubezpieczeniach społecznych od 1 stycznia 2014 r.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje, mimo że jest inny członek rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli osoba ta nie jest zdolna do sprawowania opieki. Za osobę niemogącą zapewnić opieki uznaje się osobę:

• całkowicie niezdolną do pracy,
• chorą,
• niesprawną fizycznie lub psychicznie ze względu na wiek,
• prowadzącą gospodarstwo rolne,
• odpoczywającą po pracy na nocnej zmianie,
• prowadzącą działalność pozarolniczą, jeżeli nie może regulować swojego czasu pracy w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy),
• niezobowiązaną do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia sprawowania tej opieki.

W przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat rodzice dziecka niepozostający w formalnym związku małżeńskim, lecz pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, są traktowani co celów wypłaty zasiłku opiekuńczego jak małżonkowie.

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje m.in. w okresie urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego, a także w przypadku wykonywania pracy zarobkowej.

Przypadki, w których powstaje prawo do zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy należy wypłacać nie tylko za dni robocze, ale również za dni wolne wynikające z harmonogramu czasu pracy, pod warunkiem że nie ma innych domowników mogących w tych dniach zapewnić opiekę choremu dziecku. Świadczenia nie należy wypłacać za te dni robocze, obowiązujące pracownika sprawującego opiekę, w których jego małżonek ma dni wolne od pracy (np. pracuje w systemie pracy zmianowej i dzień wolny od pracy nie przypada po pracy na nocnej zmianie).

Zobacz także: Warunki przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego

Opieka nad dzieckiem zdrowym do ukończenia 8 lat

Jeżeli oboje rodzice zdrowego dziecka w wieku do 8 lat są zatrudnieni w systemie pracy zmianowej na różnych zmianach, to każdego z nich uważa się za osobę stale opiekującą się dzieckiem. Oznacza to, że w razie choroby, porodu lub pobytu jednego z rodziców w zakładzie opieki zdrowotnej (np. w szpitalu) drugiemu z rodziców przysługuje zasiłek opiekuńczy. Natomiast w przypadku, gdy oboje rodzice takiego dziecka są zatrudnieni w systemie pracy zmianowej na tych samych, a czasem na innych zmianach lub gdy tylko jedno z nich jest zatrudnione w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje tylko za dni, w których rodzice pracują na różnych zmianach i w związku z tym dziecko w wieku do ukończenia 8 lat pozostawałoby bez opieki z powodu porodu, choroby lub pobytu drugiego z rodziców w zakładzie opieki zdrowotnej.

Jeżeli rodzice dziecka są zatrudnieni w systemach pracy zmianowej na różnych zmianach, to w przypadku zamknięcia np. przedszkola, za osobę stale opiekującą się dzieckiem (w wieku do ukończenia 8 lat) uważa się każdego z rodziców i w razie nieprzewidzianego zamknięcia placówki, do której uczęszcza dziecko, obojgu rodzicom przysługuje zasiłek opiekuńczy. Będzie on jednak przysługiwał tylko za te dni, w których dziecko pozostawałoby bez opieki. Nie oznacza to jednak, że zasiłek opiekuńczy wypłaca się obojgu rodzicom. Przysługuje on tylko jednej osobie, która wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę. Podobna sytuacja będzie miała miejsce wtedy, gdy oboje rodzice lub jedno z nich pracują w systemie pracy zmianowej. Wówczas zasiłek opiekuńczy w razie nieprzewidzianego zamknięcia np. przedszkola przysługuje za okres sprawowania opieki, w którym oboje rodzice pracują na tych samych lub na różnych zmianach, jeżeli dziecko pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy opiekunów wskutek dojazdu lub dojścia do pracy i z pracy.

Polecamy serwis: Składki na ubezpieczenie społeczne

Opieka nad chorym dzieckiem do ukończenia 14 lat

Jeżeli oboje rodzice (bądź jedno z nich) pracują w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje za okres sprawowania opieki, w którym oboje rodzice pracują na tych samych zmianach, a także na różnych zmianach, jeżeli chore dziecko (do ukończenia 14 lat) pozostawałoby bez opieki w wyniku częściowego pokrywania się godzin pracy bądź wskutek dojazdu lub dojścia do pracy i powrotu z pracy.

Przykład:

Pracownica pracująca w systemie 3-zmianowym złożyła wniosek o przyznanie jej zasiłku opiekuńczego. Małżonek pracownicy prowadzi działalność gospodarczą – sklep odzieżowy czynny w godzinach od 10.00 do 18.00 (miejsce i godziny prowadzenia działalności są ściśle określone) – co powoduje, że nie może dostosować godzin prowadzenia działalności do godzin pracy żony, pracującej na 3 zmiany. Na co dzień dziecko uczęszcza do przedszkola. W takiej sytuacji pracownica:

• w razie choroby dziecka (w wieku do 14 lat) – ma prawo do zasiłku opiekuńczego za każdy dzień objęty zwolnieniem lekarskim, w którym godziny pracy jej i męża pokrywają się choćby częściowo,
• w razie konieczności sprawowania osobistej opieki nad zdrowym dzieckiem (w wieku do 8 lat) – ma prawo do zasiłku opiekuńczego w okresie choroby męża lub jego pobytu w szpitalu. W takim przypadku zasiłek przysługuje wyłącznie za dni, w których dziecko choćby przez krótki czas pozostawało bez opieki (np. kiedy pracownica powinna świadczyć pracę po godzinach otwarcia przedszkola, tj. na drugiej i trzeciej zmianie) oraz za dni, w których praca zmianowa uniemożliwiałaby odprowadzanie i odbieranie dziecka z przedszkola.

Przykład:

Pracownica pracująca w systemie 3-zmianowym złożyła wniosek o przyznanie jej zasiłku opiekuńczego. Jej współmałżonek prowadzi działalność gospodarczą, dostosowując godziny prowadzenia tej działalności do godzin pracy żony. Tym samym rodzice zapewniają stałą opiekę nad 4-letnim dzieckiem, a każde z nich jest osobą stale opiekującą się dzieckiem. W takiej sytuacji pracownica:

• w razie choroby dziecka (w wieku do 14 lat) – nie ma prawa do zasiłku opiekuńczego, ponieważ mąż prowadzący działalność gospodarczą może dostosować godziny swojej pracy do godzin pracy żony w taki sposób, aby zapewnić opiekę choremu dziecku,
• w razie konieczności sprawowania osobistej opieki nad zdrowym dzieckiem (w wieku do lat 8) – ma prawo do zasiłku opiekuńczego w okresie choroby męża lub jego pobytu w szpitalu, a więc w okresach, w których mąż nie może sprawować opieki nad dzieckiem (zasiłek opiekuńczy przysługuje bez względu na to, na której zmianie pracownica miała w tych dniach świadczyć pracę).

Omówione zasady w praktyce skutkują tym, że nie zawsze liczba dni, za które pracownik nabywa prawo do zasiłku opiekuńczego, pokrywa się z liczbą dni, na które składa wniosek o zasiłek opiekuńczy.

Przykład:

Pracownik zatrudniony w systemie pracy zmianowej (równoważne normy czasu pracy – praca przeważnie po 12 godzin w 1-miesięcznym okresie rozliczeniowym) złożył wniosek o wypłatę zasiłku opiekuńczego w związku z koniecznością sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem w okresie od 6 do 15 grudnia 2013 r. (10 dni). Z wniosku złożonego przez pracownika wynika, że matka dziecka pracuje w systemie 1-zmianowym, świadcząc pracę od wtorku do soboty w godzinach od 6.00 do 14.00. Pracownik powinien wykonywać pracę we wskazanym okresie zgodnie z następującym harmonogramem:

Ponieważ oboje rodzice są zatrudnieni, to przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem należy przeanalizować rozkład czasu pracy rodziców i ustalić, w których dniach pracownik występujący z wnioskiem o zasiłek opiekuńczy nie musi zapewniać opieki choremu dziecku z uwagi na obecność w domu matki dziecka.

Polecamy: Kodeks pracy 2013 z komentarzem - praktycznie o rewolucyjnych zmianach

Pracownik nabędzie prawo do zasiłku opiekuńczego za:

• 6 i 10 grudnia, ponieważ miał rozpocząć pracę 5 grudnia o godz. 18.00 i zakończyć 6 grudnia o godz. 6.00, oraz 10 grudnia o godz. 18.00 i zakończyć 11 grudnia o godz. 6.00, zatem dziecko pozostawałoby bez opieki po wyjściu jego matki do pracy, a przed powrotem ojca z pracy,
• 7, 11, 13 i 14 grudnia, tj. za dni wolne od pracy, na które pracownik przedstawił zwolnienie lekarskie,
• 12 grudnia – w tym dniu pokrywały się godziny pracy ojca i matki dziecka.

Pracownikowi nie przysługuje natomiast zasiłek opiekuńczy za 8, 9 i 15 grudnia (2 niedziele i poniedziałek), ponieważ w tych dniach matka dziecka była w domu, a tym samym miała możliwość zapewnienia mu opieki, a pracownik mógł przystąpić do pracy. W tej sytuacji należy wypłacić pracownikowi zasiłek opiekuńczy łącznie za 7 dni.

Przykład:

Pracownik zatrudniony w systemie pracy 3-zmianowej wystąpił z wnioskiem o wypłatę zasiłku opiekuńczego na chore dziecko na okres od 6 do 10 grudnia 2013 r. (5 dni). Z wniosku wynika, że matka dziecka wykonuje pracę również w systemie pracy 3-zmianowej.

Zgodnie z harmonogramami obojga rodziców ich rozkład czasu pracy we wskazanym okresie przedstawiał się następująco:

• harmonogram pracownika-ojca

• harmonogram pracownicy-matki

Pracownik ma prawo do zasiłku opiekuńczego za cały okres sprawowania opieki wynikający ze złożonego wniosku, potwierdzonego zaświadczeniem lekarskim, w tym również za dni dla niego wolne od pracy, tj. za 6 i 10 grudnia. Wynika to z tego, że gdy matka dziecka byłaby w drodze do pracy, pracownik wracałby z pracy do domu. W tym czasie chore dziecko nie miałoby opieki.

Jeżeli z wnioskiem o zasiłek opiekuńczy wystąpiłaby matka dziecka, to miałaby prawo do zasiłku opiekuńczego tylko za okres od 8 do 10 grudnia, tj. za dni, w których pracownik odpoczywałby po pracy na nocnej zmianie. Matka dziecka nie miałaby prawa do zasiłku opiekuńczego za 6 i 7 grudnia, ponieważ w tych dniach ojciec może zapewnić choremu dziecku opiekę (6 grudnia ojciec ma wolne, a 7 grudnia rozpoczyna pracę dopiero o godz. 22.00, a tym samym godziny pracy matki i ojca w tym dniu nie pokrywają się).

Zadaj pytanie na: Forum Kadry

Podstawa prawna:

• art. 32, art. 34 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – j.t. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 996
• art. 180 § 61 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1028
• § 21 i załącznik nr 6 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – Dz.U. z 2012 r., poz. 444; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1380

Więcej przeczytasz w Sposobie na Płacę >>>