Wanda K. (wnioskodawczyni) do 31 grudnia 2002 r. pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy. ZUS odmówił jej przyznania renty na kolejny okres, dlatego od 1 stycznia 2003 r. rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej. Dokonała też zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego. W międzyczasie złożyła odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania prawa do renty.
Pod koniec 2003 roku wnioskodawczyni uległa wypadkowi i otrzymała z tego tytułu zasiłek chorobowy. Następnie, w kwietniu 2004 r., sąd rozpoznający wspomniane odwołanie uznał, że było ono zasadne i przyznał Wandzie W. prawo de renty z datą wsteczną od 1 stycznia 2003 r. Dlatego złożyła oświadczenie o wystąpieniu z ubezpieczenia społecznego od 1 stycznia 2003 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych potwierdził, że nie podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej od dnia 1 stycznia 2003 r. i dokonując zwrotu składek żądał zwrotu wypłaconego wcześniej zasiłku.
Sąd I instancji podzielił stanowisko ZUS. Stwierdził, że wnioskodawczyni od 1 stycznia 2003 nie podlegała ubezpieczeniu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Dlatego musi oddać otrzymany na tej podstawie zasiłek. Natomiast sąd II instancji zajął odmienne stanowisko. Wskazał, że zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.), osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania jej wykonywania.
Zatem wyłączenie się z ubezpieczenia w trakcie prowadzenia działalności jest niemożliwe. Tym bardziej nieskuteczne jest wyłączenie się z datą wsteczną. ZUS zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną.
Sąd Najwyższy oddalił skargę. W uzasadnieniu stwierdził, że ubezpieczenie społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą jest ubezpieczeniem obowiązkowym.
Oznacza to, że osoba prowadząca własną firmę objęta jest ubezpieczeniem społecznym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, i to niezależnie od swojej woli.
Dlatego niemożliwe jest wyłączenie się z takiego przymusowego ubezpieczenia. Natomiast w stanie prawnym obowiązującym do dnia 1 lipca 2007 r., zgodnie z art. 9 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1998 roku (Dz.U. z 2007 r., nr. 11, poz. 74 z późn. zm.), przymusowi ubezpieczenia nie podlegali ubezpieczeni, którzy mieli ustalone prawo do emerytury lub renty.
Mogli oni przystąpić do ubezpieczenia dobrowolnie (obecnie prowadzący działalność i mający ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury).
Sygn. akt I UK 323/06
MARIA SANKOWSKA