Kiedy napiwki stanowią podstawę do opodatkowania i oskładkowania

Przychód z napiwków zawsze powinien zostać opodatkowany, a w wielu sytuacjach również oskładkowany. Obowiązek opłacenia składek ZUS od kwot napiwków jest uzależniony od rodzaju umowy zawartej z kelnerem oraz od kwalifikacji podatkowej takiego przychodu. Szczegóły w uzasadnieniu.

Sposób opodatkowania napiwków jest uzależniony od sposobu ich otrzymania. Napiwki, które kelnerzy otrzymują bezpośrednio od klienta, „do ręki”, są przychodem, który podatkowo jest kwalifikowany jako przychód z innych źródeł. Nie ma tu znaczenia, czy kelner jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę czy na podstawie umowy zlecenia. Kwoty napiwków, które wręczają mu klienci i które bez dalszych przeszkód trafiają do jego kieszeni, nie są przez organy podatkowe uznawane za przychody z umowy łączącej strony zatrudnienia. Tym samym w takiej sytuacji za rozliczenie się z podatku dochodowego odpowiada zatrudniona osoba. Co prawda kwoty te nie są w żaden sposób ewidencjonowane przez pracodawcę (zleceniodawcę), lecz osoba, która je otrzymała, powinna ewidencjonować je we własnym zakresie i rozliczyć się z podatku należnego od tych przychodów w swoim rocznym zeznaniu podatkowym.

WAŻNE!

Napiwki, które zatrudnione osoby otrzymują bezpośrednio od klientów, muszą zostać przez te osoby rozliczone w rocznym zeznaniu podatkowym.

Podstawę wymiaru składek z tytułu umowy o pracę oraz przeważającej większości umów zlecenia stanowi przychód uzyskiwany na podstawie zawartej umowy, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ponieważ napiwek otrzymywany przez kelnera „do ręki” nie jest przychodem ze stosunku pracy/z umowy zlecenia (podatkowo jest to „przychód z innych źródeł”), dlatego kwoty tak uzyskanych napiwków nie podlegają oskładkowaniu.

Właściciel małej sezonowej smażalni ryb zatrudnia na podstawie umowy zlecenia dwie kelnerki. Ustalone wynagrodzenie z umowy zlecenia jest niewysokie (670 zł miesięcznie), ale wszystkie napiwki, które kelnerki otrzymują od klientów, trafiają bezpośrednio do nich i mogą je one zatrzymać. W ten sposób kelnerki w szczycie sezonu zarabiają na napiwkach kwotę znacznie przewyższającą wynagrodzenie zagwarantowane w umowie zlecenia, a zleceniodawca w to nie ingeruje. W tej sytuacji zaliczka na podatek dochodowy będzie opłacana przez zleceniodawcę tylko od wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia. Natomiast z przychodów uzyskiwanych z napiwków zatrudnione kelnerki powinny rozliczyć się same w rocznych zeznaniach podatkowych za 2012 r. Również składki ZUS – jeżeli w ogóle są należne (tzn. jeżeli zleceniodawca miał obowiązek zgłosić kelnerki do ZUS), powinny zostać opłacone tylko od kwoty przychodu ze zlecenia. Kwoty napiwków nie będą oskładkowane.

Inaczej będzie, gdy kwoty napiwków nie trafiają bezpośrednio do kelnerów lub innych pracowników obsługi, ale „przechodzą” przez pracodawcę czy zleceniodawcę. Taka sytuacja coraz częściej ma miejsce w lokalach, gdzie koszt serwisu jest wliczony do rachunku i klient – zamiast kelnerowi – płaci napiwek regulując rachunek (najczęściej ok. 10% wartości zamówienia). Dopiero tak zebrane pieniądze restaurator dzieli między zatrudnione osoby. Bywa też, że serwis nie jest automatycznie wliczany do rachunku, ale pieniądze dodatkowo wręczane kelnerom przez klientów i tak są zbierane przez właściciela restauracji lub inną umówioną osobę, a następnie rozdzielane pracownikom.

W jednym i drugim przypadku kwota dysponowanych przez płatnika napiwków staje się przychodem ze stosunku pracy (lub ze zlecenia). Jako przychód ze stosunku pracy (ze zlecenia) podlega opodatkowaniu na zasadach przewidzianych dla tych form zatrudnienia. Kwalifikacja podatkowa przychodu ma również kluczowe znaczenie dla kwestii oskładkowania napiwków.

WAŻNE!

Kwoty napiwków, które zatrudnionym rozdysponowuje pracodawca/zleceniodawca, stanowią przychód ze stosunku pracy/ze zlecenia i dlatego należy je oskładkować.

Podstawę wymiaru składek zarówno z umowy o pracę, jak i w przeważającej większości z umów zlecenia stanowi przychód uzyskany z tytułu tych umów. Przepisy ubezpieczeniowe nie wprowadzają własnej definicji „przychodu ze stosunku pracy” lub „przychodu z umowy zlecenia” – odsyłają w tym zakresie do przepisów podatkowych. Jeżeli od strony podatkowej kwoty napiwków zostają uznane za przychód z umowy o pracę, powinny zostać również oskładkowane. Jeżeli podatkowo stanowią przychód ze zlecenia (z zasady jest to przychód z działalności wykonywanej osobiście), również należy opłacić od nich składki ZUS – chyba że istnieją inne przesłanki skutkujące zwolnieniem takiego przychodu z oskładkowania (np. zleceniobiorca jest studentem do 26. roku życia lub posiada inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, a obowiązkowa ze zlecenia jest tylko składka zdrowotna).

Restaurator zatrudnia zespół stałych pracowników (są wśród nich również trzy kelnerki), z którymi są podpisane umowy o pracę. Oprócz tego, w sezonie urlopowym zatrudnia na zlecenie kilka dodatkowych osób do kuchni i do obsługi klientów restauracji – zleceniobiorcy to w większości studenci, dorabiający sobie w czasie wakacji. W restauracji funkcjonuje system zbierania napiwków do wspólnej puli, która pod koniec każdego tygodnia jest dzielona na poszczególnych pracowników – również tych, którzy nie mają bezpośredniego kontaktu z klientami, bo np. cały czas pracują w kuchni. Przychody dysponowane w taki sposób przez pracodawcę powinny zostać doliczone do przychodów uzyskanych z tytułu umowy o pracę lub umowy zlecenia zatrudnionych osób. Płatnik powinien od nich ustalić i pobrać zaliczkę na podatek dochodowy. Oprócz tego kwoty napiwków rozdzielonych zatrudnionym osobom stanowią podstawę do oskładkowania i powinny zostać doliczone do przychodów uzyskiwanych z tytułu zawartych umów.

W przypadku osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy od kwot wydzielonych im napiwków trzeba opłacić wszystkie składki ZUS, tak jak od wynagrodzenia określonego w umowie o pracę. W przypadku umowy zlecenia obowiązek oskładkowania będzie uzależniony od tego, jaka jest indywidualna sytuacja ubezpieczeniowa zleceniobiorcy. Zasadniczo przychody z umowy zlecenia będą oskładkowane na zasadach dotyczących tej grupy ubezpieczonych. Do przychodów tych trzeba będzie również zaliczyć kwoty przydzielonych napiwków. Jednak w przypadku umowy zlecenia zawartej ze studentem do ukończenia 26. roku życia taka umowa w ogóle nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym. Dlatego ani ustalone w umowie wynagrodzenie ze zlecenia, ani dodatkowe przychody z tego tytułu (np. w postaci wydzielonych przez zleceniodawcę napiwków) nie będą dla takiego zleceniobiorcy stanowiły podstawy do oskładkowania.

Podstawa prawna:

• art. 4 pkt 9, art. 6 ust. 1 pkt 1 i pkt 4, ust. 4, art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1584 ze zm.),
• art. 10 ust. 1 pkt 1–2 i pkt 9, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 8 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).