O tym, czy umowa zawarta ze studentem skutkuje koniecznością opłacania składek, decyduje przede wszystkim wiek zleceniobiorcy. Znaczenie mogą mieć również inne tytuły do ubezpieczenia, które posiada zatrudniana osoba.
Student do 26. roku życia
Umowa-zlecenie co do zasady stanowi tytuł do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych. Wyjątkowo dla osób będących studentami (także uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych i ponadpodstawowych), które nie ukończyły jeszcze 26. roku życia, nie skutkuje obowiązkiem ubezpieczeń – ani społecznych, ani zdrowotnego.
Studentem jest osoba kształcąca się na studiach pierwszego stopnia (np. licencjackich, inżynierskich) lub drugiego (uzupełniające studia magisterskie) albo na jednolitych studiach magisterskich. Za studenta uznaje się osobę od momentu wpisania na listę studentów (najczęściej jest to 1 października danego roku akademickiego) do momentu ukończenia przez nią studiów lub skreślenia z listy studentów.
Za dzień ukończenia studiów uważa się datę:
- złożenia przez studenta egzaminu dyplomowego,
- złożenia przez studenta ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu – w przypadku kierunków lekarskich, lekarsko-dentystycznych i weterynarii,
- zaliczenia przez studenta ostatniej przewidzianej w planach studiów praktyki – w przypadku kierunku farmacja.
Od dnia utraty statusu studenta bądź też od dnia ukończenia 26 lat zgłaszamy zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, wypadkowego i zdrowotnego. Opłacamy również za niego składkę na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – jeśli zostały spełnione ustawowe przesłanki do opłacania tych składek. Z kolei ubezpieczenie chorobowe ma dla zleceniobiorcy charakter dobrowolny – należy go nim objąć tylko na wyraźny, pisemny wniosek ubezpieczonego.
WAŻNE!
Za studenta nie uważa się uczestnika studiów doktoranckich ani słuchacza studiów podyplomowych.
Zlecenie wykonywane w ramach działalności
W codziennej praktyce podmiot zatrudniający studenta zleceniobiorcę może napotkać bardziej skomplikowane sytuacje. Przedsiębiorczy student może np. już w okresie nauki prowadzić działalność gospodarczą.
Rozstrzygnięcie obowiązku ubezpieczeniowego przy zbiegu tytułów do ubezpieczenia może nastręczać trudności, gdyż umowa-zlecenie może być świadczona zarówno jako umowa wykonywana osobiście, jak i w ramach prowadzonej przez studenta własnej działalności gospodarczej. W takiej sytuacji zasadnicze znaczenie dla ustalenia obowiązku ubezpieczeniowego ma zakwalifikowanie czynności wykonywanych przez zleceniobiorcę do celów podatkowych.
Gdy umowa-zlecenie jest wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, tzn. przedmiot prowadzonej działalności jest taki sam jak przedmiot wykonywanej umowy-zlecenia, a do celów podatkowych przychód z umowy jest traktowany jako przychód z działalności, wówczas umowa-zlecenie nie jest traktowana jako odrębny tytuł do ubezpieczeń, lecz tylko jako jedna z umów, na podstawie której działalność jest prowadzona. W takiej sytuacji nie ma znaczenia wiek osoby, z którą zawarto zlecenie, nie ma również znaczenia posiadanie przez nią statusu studenta – umowa-zlecenie wykonywana w ramach prowadzonej działalności nie stanowi tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczeniowym – jest nim bowiem działalność gospodarcza.
Przykład
Student (27 lat) III roku Politechniki Warszawskiej prowadzi własną działalność pod firmą Pogotowie Informatyczne. W czasie wakacji został zatrudniony przez warszawską spółkę z o.o. na podstawie umowy-zlecenia. Przedmiotem umowy jest doraźna pomoc osobom zatrudnionym w dziale helpdesk, w razie wystąpienia poważniejszych problemów informatycznych.
Ponieważ umowa-zlecenie jest wykonywana przez studenta w ramach własnej działalności gospodarczej, płatnik zatrudniający tego zleceniobiorcę w ogóle nie zgłasza go z tego tytułu do ZUS.
Inaczej jest w sytuacji, gdy przedmiot umowy-zlecenia nie jest tożsamy z przedmiotem prowadzonej działalności. Jeżeli w takiej sytuacji student zleceniobiorca nie ukończył jeszcze 26 lat – nie opłaca się za niego z tytułu zawartej umowy żadnych składek. Z kolei, jeżeli ukończył już 26 lat, wówczas obowiązek ubezpieczeniowy ustala się zgodnie z ogólnymi zasadami wskazanymi w art. 9 ust. 2a ustawy systemowej.
Zlecenie a stosunek pracy
Zdarza się, zwłaszcza w przypadku osób studiujących w systemie niestacjonarnym, że studenci już w czasie studiów podejmują etatowe zatrudnienie. Wakacje mogą być wtedy dla nich okazją do zwiększenia dochodów, np. przez dodatkowe zatrudnienie na umowę-zlecenie. Zawierając taką umowę, należy zwrócić uwagę na wiek studenta. Jeżeli nie ukończył on jeszcze 26 lat – wtedy zlecenie nie stanowi dla niego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń i w ogóle nie zgłasza się go do ZUS. Jeżeli jednak skończył 26 lat – wtedy obowiązek ubezpieczeniowy ustala się zgodnie z zasadami regulującymi zbieg stosunku pracy i umowy-zlecenia jako tytułów do ubezpieczeń.
WAŻNE!
Jeżeli na podstawie umowy-zlecenia zatrudniamy dodatkowo własnego pracownika, nie ma znaczenia, czy jest on studentem i ile ma lat. Przychód z umowy zawartej z własnym pracodawcą (również takiej, która wykonywana jest na rzecz własnego pracodawcy) zawsze jest pod względem ubezpieczeniowym traktowany jak przychód ze stosunku pracy. Należy od niego odprowadzić wszystkie składki, jakie odprowadza się za tego zleceniobiorcę z tytułu jego etatowego zatrudnienia.
Przykład
Firma consultingowa zatrudnia studenta 4. roku prawa (24 lata) na stanowisku młodszego doradcy klienta. W okresie wakacyjnym, ze względu na większą ilość czasu, zatrudniony student wykonuje dla swojego pracodawcy dodatkowe analizy. Robi to poza swoimi służbowymi obowiązkami, najczęściej wieczorami w domu, dlatego pracodawca zdecydował się na zawarcie z nim umowy-zlecenia (zamiast planowanego wcześniej okresowego zwiększenia wymiaru czasu pracy).
Pod względem ubezpieczeniowym przychód z zawartej umowy-zlecenia nie różni się w żaden sposób od przychodu ze stosunku pracy studenta – należy opłacić za niego składki na obowiązkowe ubezpieczenia: emerytalno-rentowe, wypadkowe, chorobowe i zdrowotne, a także, pod ustawowymi warunkami, składki na FP i FGŚP.
Podstawa prawna:
- art. 6 ust. 4, art. 9 ust. 1 i ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.),
- art. 2 ust. 1 pkt 20 ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (DzU nr 164, poz. 1365 ze zm.).