Do najbardziej typowych form nawiązania stosunku pracy z członkami zarządu należy powołanie. W spółce z o.o. członkowie zarządu są powoływani do pełnienia swoich funkcji na podstawie decyzji wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Z tytułu powołania na członka zarządu dana osoba może otrzymywać wynagrodzenie lub nie – wszystko zależy od woli stron. Możliwa jest również taka sytuacja, w której członkowie zarządu pełnią swoje obowiązki na podstawie umowy o pracę, umowy-zlecenia, kontraktu menedżerskiego lub umowy zawartej w wyniku podjęcia uchwały powołującej ich do zarządu. Jednak samo podjęcie przez wspólników uchwały powołującej określoną osobę do składu zarządu nie powoduje powstania stosunku pracowniczego czy cywilnoprawnego. Powołanie na członka zarządu nie jest powołaniem w rozumieniu Kodeksu pracy i tym samym nie kreuje stosunku pracy (wyrok SN z 14 lutego 2001 r., I PKN 258/00). Powołanie powoduje natomiast powstanie stosunku organizacyjnego między spółką a członkiem zarządu, który regulowany jest przepisami Kodeksu spółek handlowych.
Powołanie jako podstawa pełnienia funkcji
W zakresie ubezpieczeń społecznych sytuacja członka zarządu, który pełni swoje funkcje tylko na podstawie powołania, przedstawia się następującąco. Artykuł 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 66 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wskazują enumaratywnie osoby objęte obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Wśród wymienionych osób nie ma członków zarządu spółek kapitałowych. Oznacza to, że członkowie zarządu spółek kapitałowych, którzy pełnią swoje funkcje wyłącznie na podstawie uchwały wspólników (powołanie), nie podlegają zarówno ubezpieczeniom społecznym, jak i ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Umowa-zlecenie z członkiem zarządu
W przypadku gdy obok aktu powołania spółka zawiera z członkiem zarządu umowę-zlecenie, sytuacja takiej osoby w zakresie ubezpieczeń społecznych różni się od tego, co zostało opisane powyżej. Umowa-zlecenie stanowi bowiem samodzielny tytuł do ubezpieczeń społecznych. Członek zarządu jest w takim przypadku objęty obowiązkiem ubezpieczeń jako zleceniobiorca od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia takiej umowy.
Dla zleceniobiorcy będącego członkiem zarządu:
- obowiązkowe są ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
- dobrowolne jest ubezpieczenie chorobowe (oznacza to, że członek zarządu może zostać zgłoszony przez spółkę do tego ubezpieczenia na swój wniosek).
W sytuacji, w której członek zarządu ma dodatkową umowę o pracę (np. u innego pracodawcy), z której uzyskuje co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, ubezpieczenia emerytalno-rentowe są dla niego dobrowolne.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu przepisów podatkowych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług. Co ważne osoby, które mają zawarte ze spółką kontrakty menedżerskie, nawet w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, podlegają ubezpieczeniom jak zleceniobiorcy. Przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze zalicza się do tzw. przychodów z działalności wykonywanej osobiście, nawet wówczas gdy są one wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Oznacza to, że nie mogą być one również oskładkowane jak przy działalności gospodarczej.
Członek zarządu może również zawrzeć ze spółką umowę-zlecenie w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. W takim przypadku za tytuł do ubezpieczeń uważa się działalność gospodarczą.
Umowa o pracę obok powołania
Jeżeli z członkiem zarządu jest zawarta umowa o pracę, podlega on obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom społecznym od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz przychodów wymienionych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Ubezpieczenie członków rad nadzorczych
Zgodnie ze stanowiskiem ZUS podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne członków rad nadzorczych są wszelkie wypłaty na ich rzecz – zarówno świadczenia pieniężne, jak i rzeczowe, w tym świadczenia związane z podróżą służbową, nawet gdy są one wyłączone z opodatkowania. Członkowie rad nadzorczych posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Polski podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia powołania do pełnienia tej funkcji do dnia zaprzestania jej pełnienia.
Podstawa prawna:
- ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.),
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.),
- wyrok SN z 14 lutego 2001 r. (I PKN 258/00, OSNP 2002/23/565).