Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą i osoby przez nie zatrudnione, np. pracownicy i zleceniobiorcy, a także osoby współpracujące przy prowadzeniu działalności gospodarczej, podlegają ubezpieczeniom społecznym na podstawie przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepisy tej ustawy regulują również obowiązki zgłoszeniowe i rozliczeniowe tej grupy ubezpieczonych. Natomiast podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu regulują przepisy ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą już w dniu złożenia wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej.
Osoba rozpoczynająca prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej dokonuje zgłoszenia siebie jako płatnika składek w formie wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, składanym w organie ewidencyjnym (gminie).
Osoba taka ma też obowiązek zgłosić siebie (jako osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą) oraz osoby przez siebie zatrudnione lub osoby współpracujące w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych do odpowiednich ubezpieczeń, w terminie 7 dni od:
- daty powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej – w przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą,
- daty zatrudnienia pracowników lub rozpoczęcia współpracy – w przypadku pozostałych osób.
Ponadto należy pamiętać o obowiązku zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny poszczególnych ubezpieczonych, jeśli w tym zakresie członkowie rodziny spełniają warunki określone ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Członka rodziny ubezpieczonego zgłasza się do ubezpieczenia zdrowotnego w terminie 7 od dnia powstania jego uprawnień do tego ubezpieczenia (z tytułu zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego ubezpieczonego przez danego płatnika składek).
Za członka rodziny – do celów ubezpieczenia zdrowotnego – uważa się:
- dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi – bez ograniczenia wieku,
- małżonka,
- wstępnych (tj. rodziców, dziadków itp.) pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej
Wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, złożony na formularzu EDG-1, jest jednocześnie m.in. zgłoszeniem płatnika, który będzie opłacał składki albo jego zmiany – w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Dane z wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej organ ewidencyjny przesyła niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia dokonania wpisu, do właściwej jednostki terenowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wraz z kopią zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej.
Obowiązki związane z zawieszeniem i wznowieniem działalności gospodarczej
Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej oraz wznowienie jej wykonywania następuje na wniosek przedsiębiorcy. W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą mogą przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych na zasadach obowiązujących dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Osoby takie nie podlegają ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu.
Przedsiębiorca, który zamierza zawiesić lub wznowić wykonywanie działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, jest zobowiązany dokonać zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej informacji o zawieszeniu lub wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej.
Na podstawie złożonego wniosku o wpis informacji odpowiednio o zawieszeniu lub wznowieniu działalności gospodarczej (EDG-1) organ ewidencyjny wpisze do ewidencji działalności gospodarczej informację o zawieszeniu lub wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej.
ZUS na podstawie informacji przekazanych przez organ ewidencyjny z urzędu sporządzi dokumenty ubezpieczeniowe.
W przypadku otrzymania informacji o zawieszeniu działalności przez przedsiębiorcę ZUS sporządzi:
- wyrejestrowanie płatnika składek – na formularzu ZUS ZWPA, z wyłączeniem sytuacji, gdy płatnik nadal zatrudnia osoby w zakresie dopuszczalnym przepisami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, za które ma obowiązek składania dokumentów ubezpieczeniowych (np. zleceniobiorców),
- wyrejestrowanie z ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność gospodarczą – na formularzu ZUS ZWUA oraz wyrejestrowanie członków rodziny osoby ubezpieczonej (osoby prowadzącej działalność) – na formularzu ZUS ZCNA (cyfra 2 w polu 01, blok IV A),
- wyrejestrowanie z ubezpieczeń osób współpracujących – na formularzu ZUS ZWUA oraz wyrejestrowanie członków rodziny osoby ubezpieczonej (osoby współpracującej) – na formularzu ZUS ZCNA.
W przypadku otrzymania informacji o wznowieniu działalności zostaną utworzone dokumenty:
- zgłoszenie płatnika składek – na formularzu ZUS ZFA,
- zgłoszenie do ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność – odpowiednio na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA, zgodnie ze schematem podlegania ubezpieczeniom, który był wskazany w ostatnim zgłoszeniu przed zawieszeniem działalności.
Podstawa prawna:
- ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.),
- ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.).