Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od zaliczki na podatek dochodowy - ale tylko w wysokości 7,75% podstawy wymiaru. Resztę finansuje osoba ubezpieczona.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne pracowników
Składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników nalicza się od tych samych przychodów, od których nalicza się składki na ich ubezpieczenia społeczne. Wyjątkiem jest jedynie wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, od którego nalicza się składkę na ubezpieczenie zdrowotne, mimo że nie podlega ono składkom na ubezpieczenia społeczne.
Składkę na ubezpieczenie zdrowotne pracowników odprowadza się zatem tak samo jak składki na ubezpieczenia społeczne - od przychodów w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, tj. od wszelkiego rodzaju wypłat pieniężnych oraz wartości pieniężnej świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalentów, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń (w szczególności od: wynagrodzenia zasadniczego, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatków, nagród, ekwiwalentów za niewykorzystany urlop i wszelkich innych kwot - niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto od świadczeń pieniężnych ponoszonych za pracownika, jak również od wartości innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych).
Niektóre rodzaje przychodów ze stosunku pracy, wymienione w rozporządzeniu dotyczącym szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, są zwolnione z tych składek. Od takich przychodów nie opłaca się również składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie pokrywa się jednak z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników:
• podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonego, potrąconych przez pracodawcę zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
• nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek (do tzw. limitu trzydziestokrotności prognozowanego wynagrodzenia).
Składka na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców
W przypadku osób świadczących pracę na podstawie umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne również stanowi przychód w sensie podatkowym (pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez zleceniobiorcę), jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.
Gdy w umowie inaczej określono wysokość wynagrodzenia lub nie określono go w ogóle, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorcy oblicza się od minimalnego wynagrodzenia.
Jeśli zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniom społecznym (np. z powodu posiadania innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych), podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest przychód zleceniobiorcy.
Pytania i odpowiedzi
(?) Zawarliśmy dodatkowo z pracownikiem umowę zlecenia. Na podstawie tej umowy wypłacamy mu ryczałt samochodowy, ponieważ w celu wykonania zlecenia używa swojego auta. Czy musimy odprowadzać składkę zdrowotną od tego świadczenia, czy będzie to przychód zwolniony ze składek na ubezpieczenia społeczne, a tym samym na ubezpieczenie zdrowotne?
Ryczałt samochodowy wypłacany z tytułu wykonywania umowy zlecenia będzie w tym przypadku zwolniony zarówno ze składek na ubezpieczenia społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotne, pod warunkiem że nie przekroczy limitów określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 25 marca 2002 r. (DzU nr 27, poz. 271 ze zm.).
Do przychodów zleceniobiorców nie mają zastosowania przepisy zawierające wyłączenia niektórych rodzajów przychodów z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Jednak zleceniobiorca, który jest jednocześnie pracownikiem tego samego płatnika lub zawarł umowę zlecenia z innym podmiotem, ale pracę w ramach tej umowy wykonuje na rzecz swojego macierzystego pracodawcy, jest traktowany do celów ubezpieczeniowych jak pracownik. Przychody takiej osoby osiągnięte z tytułu zlecenia rozlicza się ze składek jak przychody ze stosunku pracy. Wobec tego do takich osób mają zastosowanie również zwolnienia ze składek określonych przychodów, w tym ryczałtów samochodowych należnych ze względu na używanie do celów służbowych pojazdu niebędącego własnością pracodawcy.
Zmniejszenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki podatkowej
W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, którym jest m.in. pracodawca lub zleceniodawca, jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składkę za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki.
PRZYKŁAD
Zleceniobiorca otrzymał w styczniu 2008 r. zwrot kosztów podróży służbowej w wysokości 300 zł. Koszty te stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, ale są wolne od podatku.
Rozliczając przychód z umowy zlecenia, składka na ubezpieczenie zdrowotne musi zostać naliczona od wynagrodzenia ze zlecenia, które wynosi 400 zł i zwróconych kosztów podróży służbowej, ale jeśli składka na ubezpieczenie zdrowotne okaże się wyższa od zaliczki, to można ją obniżyć do wysokości zaliczki tylko w tej części, która zostanie naliczona od wynagrodzenia ze zlecenia (bez kwoty zwróconych kosztów podróży służbowej):
• podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: 700 zł,
składki na ubezpieczenia społeczne: 700 zł × 13,71%* = 95,97 zł,
• podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: 700 zł - 95,97 zł = 604,03 zł,
składka na ubezpieczenie zdrowotne: 604,03 zł × 9% = 54,36 zł.
Aby sprawdzić, czy składka zdrowotna powinna zostać zmniejszona, należy wyliczyć wysokość zaliczki na podatek od wynagrodzenia ze zlecenia:
• podstawa opodatkowania:
400 zł × 13,71%* = 54,84 zł,
400 zł - 54,84 zł = 345,16 zł,
koszty uzyskania przychodów:
345,16 zł × 20% = 69,03 zł,
345,16 zł - 69,03 zł = 276,13 zł; 276 zł,
zaliczka na podatek dochodowy:
276 zł × 19% = 52,44 zł.
Ponieważ składka na ubezpieczenie zdrowotne (54,36 zł) przewyższa zaliczkę na podatek (52,44 zł), zleceniodawca obniża tę składkę do wysokości zaliczki. Do ZUS wpłaci więc 52,44 zł, a nie 54,36 zł;
• składka zdrowotna podlegająca odliczeniu od zaliczki na podatek:
(400 zł - 54,84 zł) × 7,75% = 26,75 zł,
• zaliczka podlegająca wpłacie do urzędu skarbowego:
52,44 zł - 26,75 zł = 25,69 zł; po zaokrągleniu 26 zł.
Do wypłaty: 700 zł - 95,97 zł - 26 zł - 52,44 zł = 525,59 zł.
* dla przejrzystości obliczeń przyjęto łączną wysokość składek potrącanych z przychodu pracownika.
Prawo do obniżenia składki do wysokości zaliczki nie przysługuje również wtedy, gdy przychody są zwolnione z podatku na podstawie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych umów międzynarodowych. Do ZUS należy wówczas odprowadzić całą składkę na ubezpieczenie zdrowotne, którą ubezpieczony finansuje z własnych środków.
PRZYKŁAD
Zakład pracy wysłał pracownika do pracy za granicę. W tym czasie pracownik nadal podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w Polsce na podstawie poświadczonego przez ZUS druku E-101. Na podstawie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania pracodawca nie pobiera od jego dochodu zaliczek na podatek dochodowy, gdyż pracownik przebywa za granicą powyżej 183 dni i tam płaci podatek. Ponieważ za pracownika nie jest opłacany w Polsce podatek, zakład pracy nie może obniżać składki na ubezpieczenie zdrowotne do 0 zł.
Od 1 października 2007 r. płatnicy składek nie muszą informować Centrali NFZ o obniżeniu składek na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości zaliczki. Wcześniej w takim przypadku konieczne było przesłanie zestawienia o obniżonych składkach.
Pytania i odpowiedzi
(?) Przy obliczaniu wynagrodzenia pracownika składka zdrowotna przewyższa zaliczkę na podatek dochodowy. W tej sytuacji obniżamy składkę do wysokości tej zaliczki. Jednak z pracownikiem została dodatkowo zawarta umowa zlecenia, która też jest w pełni oskładkowana. W jakiej wysokości wykazywać w raportach do ZUS składkę zdrowotną? Czy sumować przychody i od tak ustalonej podstawy odprowadzać pełną składkę zdrowotną, czy wykazać pełną składkę ze zlecenia i obniżoną z umowy o pracę?
W raportach rozliczeniowych należy wykazać sumę kwoty składki naliczonej od umowy zlecenia i kwoty składki z umowy o pracę obniżonej do wysokości zaliczki. Nie należy sumować obu przychodów i naliczać całej składki zdrowotnej.
W sytuacji gdy pracownik wykonuje na rzecz swojego pracodawcy umowę zlecenia, w składanych za niego miesięcznych raportach rozliczeniowych należy wykazywać jako podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne sumę przychodów z umowy o pracę i umowy zlecenia. Kwotę składki należy jednak podać w wysokości sumy składki wynikającej z listy płac oraz rachunku ze zlecenia.
Nie wolno sumować przychodów z umowy o pracę i umowy zlecenia w celu naliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przychody uzyskiwane z umowy zlecenia zawartej z własnym pracownikiem są traktowane jak przychody ze stosunku pracy wyłącznie do celów ubezpieczeń społecznych. Natomiast do celów podatkowych przychody ze stosunku pracy oraz z zawartej z własnym pracodawcą umowy zlecenia są różnymi źródłami przychodów i płatnik rozlicza je odrębnie, tzn. ustala zaliczkę na podatek dochodowy osobno od przychodów z każdej umowy. Składka na ubezpieczenie zdrowotne (w wysokości 7,75% podstawy wymiaru) naliczona od przychodu z umowy o pracę może być sfinansowana tylko z zaliczki ustalonej od przychodu z tej umowy, a składka od przychodu z umowy zlecenia - jedynie z zaliczki ustalonej od przychodów ze zlecenia.
(?) Czy obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek ma zastosowanie do członków rad nadzorczych, którzy podlegają obowiązkowo temu ubezpieczeniu?
W przypadku członków rad nadzorczych nie można obniżać składki na ubezpieczenie zdrowotne do wysokości zaliczki.
Podmiot dokonujący wypłat należności osobom zasiadającym w radzie nadzorczej nie jest wymieniony w ustawie zdrowotnej wśród płatników uprawnionych do obniżania składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, zatem składkę na to ubezpieczenie musi odprowadzać w pełnej wysokości.
Odliczenie składki na ubezpieczenie od zaliczki na podatek
Część składki na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od zaliczki na podatek - w wysokości 7,75% podstawy jej wymiaru. Pozostałą część składki na to ubezpieczenie ubezpieczeni płacą z własnych środków.
Nie można odliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne od zaliczki w przypadku, gdy składka została naliczona od przychodu zwolnionego z podatku.
PRZYKŁAD
W styczniu 2008 r. pracownik otrzymał wynagrodzenie w wysokości 1600 zł oraz 159,50 zł jako zwrot z tytułu zakwaterowania w hotelu pracowniczym. Świadczenie to podlega składkom, natomiast wolne jest od podatku dochodowego, bez względu na wysokość:
• podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: 1600 zł + 159,50 zł = 1759,50 zł,
składki na ubezpieczenia społeczne: 1759,50 zł × 13,71%* = 241,23 zł,
• podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne:
1759,50 zł - 241,23 zł = 1518,27 zł,
składka na ubezpieczenie zdrowotne: 1518,27 × 9% = 136,64 zł,
składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca odliczeniu od zaliczki na podatek:
1600 × 13,71%* = 219,36 zł,
1600 zł - 219,36 zł = 1380,64 zł,
1380,64 zł × 7,75% = 107 zł,
składka na ubezpieczenie zdrowotne finansowana z dochodu pracownika:
136,64 zł - 107 zł = 29,64 zł,
• ustalenie podstawy opodatkowania:
1600 zł - (1600 zł × 13,71%*) = 1380,64 zł,
podstawa opodatkowania: 1380,64 zł - 111,25 zł (kup) = 1269,39 zł; po zaokrągleniu 1269 zł,
zaliczka na podatek dochodowy: (1269 zł × 19%) - 48,90 zł = 192,21 zł,
zaliczka na podatek podlegająca wpłacie do urzędu skarbowego: 192,21 zł - 107 zł = 85,21 zł; po zaokrągleniu 85 zł.
* dla przejrzystości obliczeń przyjęto łączną wysokość składek potrącanych z przychodu pracownika.
Podstawa prawna:
• art. 79, art. 81, art. 83 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU nr 210, poz. 2135 ze zm.),
• art. 21 ust. 1 pkt 19 lit. a, art. 27b ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.),
• § 1, § 2 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.),
• § 4 rozporządzenia z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (DzU nr 27, poz. 271 ze zm.).
Izabela Nowacka
specjalista ds. kadr i płac