Wiesława S. w kwietniu 2004 r. zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia przedemerytalnego. Początkowo ZUS odmówił, w końcu, po wyroku sądowym, decyzją z 26 lipca 2005 r. ustalił wysokość emerytury - na potrzeby świadczenia, które przyznane zostało przez urząd pracy (zgodnie z art. 30 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych jest on właściwy w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie tej ustawy). Wreszcie 2 września 2005 r. Wiesławie S. przyznano prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 1 kwietnia 2004 r. Miesiąc później wnioskodawczyni zmarła, a jej mąż wystąpił o wypłatę niezrealizowanego świadczenia za okres od 1 kwietnia 2004 r. do 18 października 2005 r (tj. do daty śmierci żony). ZUS odmówił wypłaty.
Sąd I instancji oddalił odwołanie ubezpieczonego, stwierdzając, że nie można w tej sprawie zastosować art. 136 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.). Przepis ten pozwala na wypłatę świadczeń po śmierci uprawnionego najbliższym członkom rodziny. Jednak w ustawie o świadczeniach przedemerytalnych brak jest wyraźnego odesłania do art. 136. Dlatego wypłata jest niemożliwa.
Sąd II instancji zmienił ten wyrok, uznając, że ubezpieczonemu należy się świadczenie żony. Brak wyraźnego odesłania nie stoi tu na przeszkodzie - prawo do wypłaty wynika z przepisów konstytucyjnych gwarantujących równość wobec prawa, a także pośrednio z ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, która określa sposób i termin wypłaty świadczenia. ZUS zaskarżył to orzeczenie skargą kasacyjną.
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i oddalił apelację męża Wiesławy S. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że zarówno z ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, jak i z wcześniejszej ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu nie wynika, że osoby najbliższe mogą otrzymać świadczenie przedemerytalne po śmierci uprawnionego. W przypadku ustawy o świadczeniach przedemerytalnych brak takiej możliwości wynika wprost z treści art. 11, który, wskazując przepisy ustawy o FUS, mające zastosowanie do świadczeń przedemerytalnych, nie wymienia art. 136.
Sąd wskazał, że nie jest przejawem dyskryminacji ani nierównego traktowania przyznanie spadkobiercom emeryta prawa do niezrealizowanej emerytury i nieprzyznanie tego prawa najbliższym osób pobierających świadczenie przedemerytalne, gdyż są to dwa różne świadczenia, określone dwoma ustawami z różnymi źródłami finansowania i o różnym charakterze.
Maria Sankowska
Sygn. akt I UK 315/06