Nowa spółka W.A. wpłaciła na poczet zaległości składkowych prawie 400 tys. zł. Pozostałej części składek nie zamierzała regulować, wskazując udziałowców dawnej huty A. jako wyłącznych dłużników ZUS. Jednak organ rentowy uznał, że to właśnie spółka W.A. odpowiada za całość długów składkowych. Wydając stosowną decyzję ZUS powołał się na art. 112 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (DzU z 2005 r. nr 8, poz. 60, ze zm.), mający tu odpowiednie zastosowanie na mocy art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).
Zgodnie ze wspomnianym przepisem Ordynacji, nabywca:
• przedsiębiorstwa,
• zorganizowanej części przedsiębiorstwa,
• składników majątku o wartości jednostkowej w dniu zbycia wynoszącej co najmniej 16,1 tys. zł, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą i wymienionych w art. 112 § 2 (są to aktywa trwałe w rozumieniu przepisów o rachunkowości, z wyłączeniem należności długoterminowych, udzielonych pożyczek i długoterminowych rozliczeń międzyokresowych),
odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.
ZUS uznał, że w przypadku nabycia przedsiębiorstwa nabywca ponosi odpowiedzialność za całość nieopłaconych składek przez sprzedającego przedsiębiorstwo lub jego składniki - dokładnie tak, jak w przypadku długów podatkowych.
Spółka odwołała się od tej decyzji, ale rozpatrujący sprawę w I instancji Sąd Okręgowy w T. oddalił odwołanie, podzielając argumenty ZUS. Od niekorzystnego wyroku W.A. złożyła apelację. Rozpatrujący ją Sąd Apelacyjny w K. zauważył, że w sprawie pojawia się istotna wątpliwość co do zakresu odpowiedzialności solidarnej nabywcy przedsiębiorstwa lub jego części. Dlatego skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne:
„Czy odpowiednie stosowanie art. 112 ustawy - Ordynacja podatkowa do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w myśl art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa na podstawie art. 112 § 4 Ordynacji podatkowej w związku z art. 107 § 2 pkt 1 tej ustawy jedynie za tę część składki na ubezpieczenia społeczne, która jest potrącana przez przedsiębiorcę jako płatnika z wynagrodzenia zatrudnianych przez niego pracowników, czy wyłączenie odpowiedzialności przewidziane w tym przepisie nie ma zastosowania do odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa za zobowiązania składkowe zbywcy?”
Sąd Najwyższy opowiedział się za pierwszym ze wskazanych w pytaniu stanowisk. Uzasadniając rozstrzygnięcie wskazał na wstępie, że ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, odsyłając do Ordynacji podatkowej, nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów podatkowych do składek. Wspomniany w pytaniu prawnym art. 107 § 2 pkt 1 Ordynacji określa także solidarną odpowiedzialność osób trzecich za zaległości podatkowe z tytułu podatków niepobranych oraz pobranych, ale niewpłaconych przez płatników lub inkasentów. Sąd zwrócił jednak uwagę na znaczącą różnicę między pojęciem „płatnik podatków” a „płatnik składek na ubezpieczenia społeczne”. Płatnikiem podatków jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, zobowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu (art. 8 Ordynacji podatkowej). Natomiast płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne jest podmiot wskazany w art. 4 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jest to więc zasadnicza różnica. Przepisy podatkowe definiują płatnika tylko przez jego czynności. Płatnik składek jest natomiast określonym podmiotem, mającym - poza obliczeniem, pobraniem i zapłaceniem składek - także inne zobowiązania. Jest też zobligowany do opłacenia części składek z własnych środków za osoby trzecie, np. pracowników lub zleceniobiorców. Składki płatnika obciążają bezpośrednio jego majątek i to wyłącznie on jest za nie odpowiedzialny. Składki ubezpieczonych płatnik jedynie oblicza i wpłaca, ale nie są one częścią jego majątku, tylko majątku ubezpieczonego, stanowią bowiem część jego wynagrodzenia. Dlatego nabywca przedsiębiorstwa, jako osoba trzecia, nie powinien odpowiadać za składki opłacane ze środków ubezpieczonych.
Michał Culepa
specjalista w zakresie spraw pracowniczych