O refundację składek na ubezpieczenia społeczne mogą starać się:
• pracodawcy, którzy zatrudniają mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty (czyli nie są zobowiązani do obowiązkowych wpłat na PFRON); nie ma tutaj żadnego limitu zatrudnienia osób niepełnosprawnych - o refundację może wystąpić również pracodawca, który zatrudnia 1 niepełnosprawnego pracownika,
• pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty - ci, którzy nie płacą obowiązkowych wpłat na PFRON, ponieważ zatrudniają w zakładzie co najmniej 6% pracowników niepełnosprawnych,
• pracodawcy, którzy prowadzą zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej,
• niepełnosprawni przedsiębiorcy, którzy prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą,
• niepełnosprawny rolnik lub rolnik, który jest zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników za niepełnosprawnego domownika.
Refundacja składek
We wszystkich przypadkach refundacja składek dotyczy okresów miesięcznych.
Do 31 grudnia 2007 r. wnioskiem o dofinansowanie składek na ubezpieczenia społeczne była deklaracja rozliczeniowa ZUS DRA, którą co miesiąc należało składać w ZUS. Pracodawca lub przedsiębiorca zaznaczał w bloku III polu 03 deklaracji ZUS DRA, że jest uprawniony do pomniejszenia kwoty składek wpłacanych na fundusz ubezpieczeń społecznych o składki dofinansowywane z budżetu państwa lub PFRON za niepełnosprawnego pracownika lub za siebie.
Od 1 stycznia 2008 r. składki na ubezpieczenia społeczne za pracownika niepełnosprawnego pracodawca musi najpierw opłacić w pełnej wysokości, a dopiero w następnej kolejności może wystąpić z wnioskiem do PFRON o ich zwrot. Oznacza to, że dotychczasowa mniej uciążliwa procedura dofinansowania została zastąpiona przez refundację, której podstawą jest wpłata wszystkich składek na konto ZUS, a następnie - po rozpatrzeniu wniosku przez PFRON - dokonywana jest wpłata na konto pracodawcy opłaconych wcześniej składek.
O refundację części składek na ubezpieczenia społeczne mogą starać się również osoby niepełnosprawne, które prowadzą działalność gospodarczą. Osoby te mogą wystąpić o refundację składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości składek, której podstawą wymiaru jest kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, czyli do wysokości minimalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Jeżeli niepełnosprawny przedsiębiorca opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od wyższej podstawy wymiaru składek, to będzie mógł otrzymać refundację tylko do wysokości składek naliczanych od 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Od 1 stycznia br. zawężono zakres podmiotowy udzielania pomocy - do 31 grudnia 2007 r. pomoc przysługiwała na osoby, które nie osiągnęły wieku emerytalnego. Od 1 stycznia 2008 r. pomoc obejmuje wyłącznie osoby, które nie nabyły prawa do emerytury.
Stopień niepełnosprawności
Dofinansowanie składek przed 1 stycznia 2008 r., jak i refundowanie po 31 grudnia 2007 r., jest możliwe wyłącznie od następnego dnia po dniu, w którym pracownik dostarczył do zakładu pracy orzeczenie o stopniu niepełnosprawności.
Uzyskanie i dostarczenie do zakładu pracy orzeczenia o stopniu niepełnosprawności pracownika powoduje konieczność wyrejestrowania go z ubezpieczeń z dotychczasowym kodem tytułu ubezpieczenia na formularzu ZUS ZWUA z datą następnego dnia po dostarczeniu orzeczenia do zakładu pracy. Następnie pracownika, z tą samą datą, z którą został wyrejestrowany z ubezpieczeń, należy zgłosić do ZUS na formularzu ZUS ZUA z kodem określającym stopień jego niepełnosprawności. Jeżeli pracownik przedstawi orzeczenie o niepełnosprawności w trakcie miesiąca, to składki powinny zostać rozliczone w 2 oddzielnych raportach miesięcznych ZUS RCA.
Jeżeli stopień niepełnosprawności uzyska przedsiębiorca, to również powinien wyrejestrować się z ubezpieczeń z dniem następnym po uzyskaniu stopnia niepełnosprawności oraz zgłosić do ubezpieczeń z tą samą datą, zaznaczając w kodzie tytułu ubezpieczeń stopień niepełnosprawności.
Gdy pracownik uzyska stopień niepełnosprawności w trakcie miesiąca, to PFRON naliczy refundację składek za dany miesiąc proporcjonalnie. Wzór miesięcznej informacji pracodawcy o podstawach wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, składkach na ubezpieczenia społeczne, zatrudnieniu i stopniach niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych (INF-U-P) zawiera informację m.in. o liczbie przepracowanych dni przez osobę niepełnosprawną i o stopniu niepełnosprawności.
W przypadku niepełnosprawnego rolnika lub niepełnosprawnego domownika rolnika, który uzyskał stopień niepełnosprawności w trakcie kwartału, PFRON dokona refundacji składek proporcjonalnie do liczby dni w kwartale, za które rolnikowi lub domownikowi przysługiwało orzeczenie o niepełnosprawności.
Proporcjonalna refundacja będzie jednak możliwa wyłącznie w przypadku wcześniejszego zarejestrowania się w PFRON - beneficjenci pomocy muszą to zrobić do 30 dni przed datą złożenia pierwszego wniosku o refundację.
WAŻNE!
PFRON refunduje wyłącznie składki na ubezpieczenia społeczne.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest refundowana, zawsze jest finansowana ze środków pracownika, osoby prowadzącej działalność gospodarczą lub rolnika.
Ubezpieczenie rolników
O pomoc z PFRON mogą wystąpić również niepełnosprawni rolnicy i rolnicy opłacający składki za niepełnosprawnego domownika, którzy są zobowiązani do płacenia składek na rolnicze ubezpieczenie społeczne w KRUS. Od 1 stycznia 2008 r. ze środków PFRON refundowana jest składka na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe tych osób.
Rejestracja płatnika
Podmioty, które chcą się starać o refundację składek, a nie są zarejestrowane w systemie PFRON (SOD), powinny w pierwszej kolejności zarejestrować się w PFRON. Mogą to zrobić od 2 stycznia 2008 r. osobiście lub za pośrednictwem poczty wysyłając następujące dane:
• formularz zgłoszeniowy udostępniony na stronie internetowej PFRON (www.pfron.org.pl),
• pełną nazwę lub jej skrót oraz kopie dokumentów potwierdzających te dane,
• numery PESEL, REGON, NIP oraz kopie dokumentów potwierdzających nadanie tych numerów,
• adres wraz z identyfikatorem jednostki podziału terytorialnego kraju,
• inne dane kontaktowe (adres do korespondencji, mail, telefon, faks),
• oświadczenie o wyborze papierowej lub elektronicznej formy wymiany dokumentów z PFRON,
• w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą i rolników - kopię orzeczenia o niepełnosprawności, zaś w przypadku samych rolników - również kopię decyzji Prezesa KRUS o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników.
W PFRON należy się zarejestrować na 30 dni przed pierwszym złożeniem wniosku o refundację (na druku Wn-U) i właściwej informacji - niezbędnych do dokonania refundacji (na odpowiednim druku INF).
31 stycznia 2008 r. upływa termin na zarejestrowanie się w PFRON przez pracodawców i osoby prowadzące pozarolniczą działalność, którzy chcą się ubiegać o refundację składek od 1 stycznia 2008 r.
Natomiast 22 stycznia 2008 r. upływa termin na zarejestrowanie w PFRON przez rolników, którzy chcą ubiegać się o refundację składek za siebie lub domowników od 1 stycznia 2008 r.
WAŻNE!
Pracodawcy zarejestrowani w PFRON w systemie SOD, którzy korzystali z dofinansowań do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych przed 1 stycznia 2008 r., nie muszą ponownie rejestrować się w tym systemie od 1 stycznia 2008 r.
Wnioski i informacje
Procedura refundacji składek wykorzystuje przygotowany przez PFRON system obsługi dofinansowań. Oznacza to, że dokumenty uprawniające do refundacji można składać w wersji elektronicznej za pośrednictwem internetu i z wykorzystaniem aplikacji SOD.
Pracodawcy i przedsiębiorcy niepełnosprawni lub niepełnosprawni rolnicy, którzy chcą ubiegać się o refundację składek na ubezpieczenia społeczne za dany miesiąc kalendarzowy, muszą przedstawić w PFRON dwa rodzaje dokumentów:
• pracodawcy:
- I część wniosku o wypłatę refundacji składek za dany miesiąc (Wn-U) oraz
- miesięczną informację o podstawach wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wysokości składek, a także zatrudnieniu i stopniach niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych (INF-U-P)
w terminie do końca miesiąca, w którym mają obowiązek wpłacić na konto ZUS składki za dany miesiąc - czyli po raz pierwszy do 29 lutego 2008 r. za styczeń 2008 r.,
• osoby prowadzące pozarolniczą działalność:
- I część wniosku o wypłatę refundacji składek za dany miesiąc (Wn-U) oraz
- miesięczną informację osoby niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą o podstawach wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, składkach na ubezpieczenia społeczne i stopniu niepełnosprawności (INF-U-G)
w terminie do końca miesiąca, w którym mają obowiązek wpłacić na konto ZUS składki za dany miesiąc - czyli po raz pierwszy do 29 lutego 2008 r. za styczeń 2008 r.,
• rolnicy:
- I część wniosku o wypłatę refundacji składek za dany kwartał,
- kwartalną informację niepełnosprawnego rolnika lub rolnika zobowiązanego do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika o składkach na ubezpieczenia społeczne rolników i stopniach niepełnosprawności rolnika i domownika (INF-U-A)
do 20. dnia następnego miesiąca po miesiącu, w którym terminowo rolnik opłacił składki za dany kwartał - czyli po raz pierwszy do 20 lutego 2008 r. za styczeń br. - po opłaceniu składki za I kwartał 2008 r. do 31 stycznia.
WAŻNE!
II część wniosku o wypłatę refundacji składek należy złożyć tylko wtedy, gdy wniosek jest składany po raz pierwszy albo gdy dane w nim zawarte uległy zmianie.
Pracodawca prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą lub rolnik, który chce przekazywać informacje do PFRON w formie elektronicznej, w terminie do 14 dni przed przesłaniem po raz pierwszy wniosku Wn-U wraz z informacją, powinien uzyskać w PFRON hasło i kod dostępowy do systemu wymiany danych.
WAŻNE!
Wnioski mogą być składane w formie papierowej lub elektronicznej.
Weryfikacja wniosków
PFRON sprawdza złożone wnioski i informacje pod względem rachunkowym i formalnym. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości PFRON ma 5 dni od daty otrzymania dokumentów na wezwanie wnioskodawcy do uzupełnienia braków. Jeżeli braki nie zostaną uzupełnione w terminie 14 dni od daty otrzymania wezwania, to wniosek pozostanie bez rozpoznania, czyli PFRON wstrzyma refundację.
Przy rozpatrywaniu wniosku o refundację składek istotne znaczenie ma brak zaległości wobec PFRON. Gdy zakład pracy, przedsiębiorca lub rolnik ma zaległości wobec PFRON na kwotę wyższą niż 100 zł, to prezes PFRON wydaje decyzję o wstrzymaniu refundacji składek do czasu uregulowania należności. Jeżeli zobowiązania te nie zostaną zapłacone do końca stycznia następnego roku, prezes PFRON wydaje decyzję o odmowie wypłacenia refundacji składek za okres wskazany w poprzedniej decyzji.
WAŻNE!
PFRON wstrzymuje refundację składek, gdy ustalona kwota zadłużenia wobec PFRON przekracza 100 zł.
W przypadku gdy wypłacona przez PFRON refundacja składek jest wyższa od przysługującej, to pracodawca prowadzący działalność lub rolnik w terminie 14 dni od dnia ujawnienia nienależnie pobranej kwoty refundacji ma obowiązek poinformować PFRON oraz zwrócić ją na konto PFRON.
Natomiast przy niedopłacie płatnik składek może do 30 września następnego roku poinformować PFRON o wysokości różnicy między kwotą należnej a wypłaconej przez PFRON refundacji składek.
Jeżeli PFRON ustali inną kwotę refundacji niż wynikająca z wniosku, to prezes PFRON wydaje decyzję o ustaleniu wysokości refundacji w terminie 14 dni od otrzymania informacji w tym zakresie.
PFRON zwraca opłacone składki na rachunek bankowy pracodawcy, przedsiębiorcy lub rolnika w ciągu 7 dni od otrzymania prawidłowo wypełnionego wniosku.
Niepełnosprawni przedsiębiorcy, którzy zechcą płacić składki na swoje ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru wyższej niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, różnicę pokryją z własnej kieszeni. Przedsiębiorca z własnych środków opłaca również składkę na ubezpieczenie wypadkowe, która jest dla niego obowiązkowa. Jeśli zechce, będzie mógł przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i opłacać składkę w wysokości 2,45% podstawy wymiaru.
Refundacja składek przysługuje na dany rok kalendarzowy. W nowym roku wnioskodawca może wystąpić do PFRON o przedłużenie refundowania na kolejne okresy roczne.
Podstawa prawna:
• art. 25 - uchylony, art. 25a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU nr 123, poz. 776 ze zm.),
• rozporządzenie z 13 grudnia 2007 r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (DzU nr 240, poz. 1754),
• art. 57 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Marcin Redlicki
specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych