Od odszkodowania przyznanego pracownikowi na mocy ugody pozasądowej zawartej z pracodawcą należy potrącić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Kwota odszkodowania jest zwolniona ze składek ZUS.
Strony procesu, tj. powód i pozwany, mogą w trakcie postępowania sądowego lub przed wniesieniem pozwu zawrzeć ugodę i w ten sposób zakończyć spór. Ugoda może być zawarta przed sądem lub zatwierdzona przez sąd, ale także może być zawarta z wyłączeniem procedury określonej w Kodeksie postępowania cywilnego, a więc bez udziału sądu (tzw. ugoda pozasądowa). Rodzaj zawartej ugody będzie miał znaczenie dla zaklasyfikowania powstałego po stronie pracownika przychodu, od którego będzie uzależniona kwestia zwolnień podatkowych.
W przypadku ugód sądowych zawieranych przed wniesieniem pozwu strona pozywająca może wezwać drugą stronę do próby ugodowej przed sądem właściwym dla strony pozwanej. W pozwie powinna zwięźle oznaczyć sprawę i określić, czego się domaga (art. 185 Kodeksu postępowania cywilnego, dalej k.p.c.). Postępowanie spowodowane takim wezwaniem przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego. Jeżeli doszło do porozumienia, strony podpisują ugodę, a jej osnowę zawierają w protokole.
Jeżeli postępowanie już się toczy – a więc gdy pracownik złożył już pozew – strony mogą zawrzeć ugodę na rozprawie. Wówczas jej treść także jest wpisywana do protokołu, a sąd dodatkowo bada, czy nie narusza ona słusznego interesu pracownika (art. 469 k.p.c.). Jeżeli sąd uzna zawarcie ugody za dopuszczalne, wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania ze względu na bezprzedmiotowość dalszego prowadzenia tego postępowania. Ugoda zawarta przed sądem stanowi tytuł egzekucyjny, który po opatrzeniu w klauzulę wykonalności staje się tytułem wykonawczym umożliwiającym prowadzenie egzekucji, gdyby strona uchylała się od spełnienia świadczenia określonego w treści ugody (art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c.).
Ugoda pozasądowa jest natomiast zawierana poza procesem i nie jest zatwierdzana przez sąd. Zwykle w takich sytuacjach strona ugody zobowiązuje się do wycofania pozwu w zamian za określone świadczenie. Ugoda pozasądowa nie stanowi także tytułu egzekucyjnego, a jeżeli dłużnik odmawiałby świadczenia, druga strona musiałaby na nowo wszczynać spór przed sądem.
Z podatku dochodowego są m.in. zwolnione otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, jednak z wyjątkiem odszkodowań wynikających z zawartych umów lub innych ugód, niż ugody sądowe (art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dalej updof). Ponieważ zawarta przez Państwa ugoda nie ma charakteru ugody sądowej, musi zostać opodatkowana. Inaczej byłoby, gdyby była to ugoda zawarta przed sądem (zarówno przed wniesieniem przez pracownika pozwu, jak i w trakcie toczącego się procesu). Z podatku zwolnione są bowiem inne odszkodowania lub zadośćuczynienia – ale tylko otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej – do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. b updof).
W przedstawionej przez Państwa sytuacji nie ma znaczenia, że ugoda dotyczy odszkodowania należnego pracownikowi z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę (art. 45 Kodeksu pracy). Nawet jeżeli z treści ugody jednoznacznie wynika, że pracownik otrzyma określoną kwotę tytułem odszkodowania za nieprawidłowe rozwiązanie umowy o pracę na czas nieokreślony, od kwoty tej należy potrącić zaliczkę na podatek dochodowy. Gdyby odszkodowanie to wynikało z ugody zawartej przed sądem, wówczas jego kwota byłaby zwolniona z podatku.
W przeciwieństwie do kwestii podatkowych, rodzaj ugody – sądowa, pozasądowa – nie wpływa na obowiązek składkowy. Z podstawy wymiaru składek są bowiem zawsze wyłączone wszelkiego rodzaju odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia. Nie ma przy tym znaczenia, czy źródłem wypłaty tego rodzaju odszkodowania jest przepis prawa powszechnego, ugoda czy postanowienia wewnętrznych aktów z zakresu prawa pracy. Ważne jest tylko to, aby z treści zawartej przez Państwa ugody jednoznacznie wynikało, że jest to świadczenie (odszkodowanie) wypłacone w związku z rozwiązaniem umowy o pracę (np. z powodu wadliwego rozwiązania umowy o pracę).
Podstawa prawna:
- art. 45 Kodeksu pracy,
- art. 185, art. 469, art. 777 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego,
- art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. a, lit. b i lit. g ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.),
- § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.).