Niepełny wymiar czasu pracy nie ma znaczenia. Składkę na FEP należy ustalić od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za tę część miesiąca, w której pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach.
UZASADNIENIE
Obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych istnieje od 1 stycznia 2010 r. Składkę należy opłacać za pracowników – bez względu na wymiar czasu pracy, w jakim są zatrudnieni, jeśli jednocześnie spełniają następujące warunki:
- urodzili się po 31 grudnia 1948 r.,
- wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, określoną w ustawie o emeryturach pomostowych.
Składkę na FEP należy opłacać za wszystkich pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, bez względu na wymiar czasu pracy. Mimo opłacania tej składki, do stażu pracy wymaganego do przyznania emerytury pomostowej ZUS zaliczy jedynie okres pracy „szczególnej” wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy.
Słowniczek:
Prace w szczególnych warunkach – prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Szczegółowy wykaz rodzajów prac w szczególnych warunkach jest zawarty w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych.
Prace o szczególnym charakterze – prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Szczegółowy wykaz rodzajów prac o szczególnym charakterze jest zawarty w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.
Przepisy ustawy o emeryturach pomostowych określają rodzaje prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Nie określają natomiast stanowisk pracy, na których taka praca jest wykonywana. Zależy to bowiem od warunków zatrudnienia w danym zakładzie pracy. Oceny, czy dany pracownik wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, dokonuje pracodawca, tworząc odpowiednie wykazy tych prac. W przypadku wątpliwości lub spraw spornych zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą wystąpić do Państwowej Inspekcji Pracy. ZUS nie jest właściwy do oceny zasad tworzenia i prowadzenia przez zakład pracy wykazu stanowisk pracy.
Składkę na FEP w całości finansuje płatnik składek. Wysokość tej składki to 1,5% podstawy wymiaru. Z kolei podstawą wymiaru składki na FEP jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, co oznacza, że ustalając wysokość tej podstawy należy stosować zasady:
- uwzględniania składników wynagrodzenia wypłaconych w danym miesiącu, bez względu na to, za jaki okres przysługują,
- zwolnienia z podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz przychodów wymienionych w § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
- uwzględniania w podstawie wymiaru przychodów osiągniętych przez pracownika z dodatkowo wykonywanej umowy cywilnej na rzecz pracodawcy (bez znaczenia jest to, czy na podstawie umowy cywilnej jest wykonywana praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze),
- rocznego ograniczenia podstawy wymiaru do 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia planowanego na dany rok (w 2010 r. – 94 380 zł).
Obowiązek opłacania składki na FEP powstaje z dniem rozpoczęcia pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i ustaje z dniem zaprzestania wykonywania takiej pracy.
PRZYKŁAD
Pracownik wykonuje pracę w szczególnych warunkach od 1 marca 2010 r. W lipcu br. jego przychód, stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przekroczył kwotę 94 380 zł (roczną podstawę wymiaru składek za 2010 r.). Za lipiec br. otrzymał wynagrodzenie w kwocie 10 000 zł. Za ten miesiąc podstawa do naliczenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosiła 4380 zł. Jest to również podstawa wymiaru składki na FEP za lipiec br. Począwszy od sierpnia br. za pracownika nie należy opłacać ani składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ani składki na FEP.
Podstawę wymiaru składki na FEP za dany miesiąc stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ten miesiąc. Nie ma znaczenia, za jaki okres przysługują składniki przychodu stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
PRZYKŁAD
W zakładzie pracy wynagrodzenie za dany miesiąc jest wypłacane 10. dnia następnego miesiąca. Pracownik zaczął pracować w szczególnych warunkach od 1 września 2010 r. Na początku września otrzymał wynagrodzenie za sierpień 2010 r., czyli za miesiąc, w którym nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach. Mimo to od całej kwoty wynagrodzenia za sierpień wypłaconego we wrześniu należy opłacić składkę na FEP. Gdyby pracownik pracował w szczególnych warunkach tylko przez część września, składkę na FEP należałoby opłacić od proporcjonalnej części podstawy wymiaru składek za wrzesień br. (od części wynagrodzenia za sierpień br.)
Jeśli pracownik rozpocznie albo zakończy pracę w szczególnych warunkach w trakcie miesiąca, podstawa wymiaru składki na FEP za ten miesiąc będzie niższa od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W tym przypadku podstawę wymiaru składki na FEP należy zmniejszyć proporcjonalnie do czasu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
PRZYKŁAD
Pracownik zatrudniony od 1 września 2010 r. pracę w szczególnych warunkach zaczął wykonywać od 16 września 2010 r. Za cały miesiąc otrzymał wynagrodzenie 3000 zł, wypłacone 30 września br. Ta kwota stanowi podstawę naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne za wrzesień br. Natomiast podstawą wymiaru składki na FEP za ten miesiąc jest kwota 1500 zł, co wynika z wyliczenia:
3000 zł : 30 dni x 15 dni wykonywania pracy w szczególnych warunkach.
Składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych nalicza i opłaca co miesiąc pracodawca. Ma obowiązek wykazywać ją wyłącznie w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. W deklaracji podaje również liczbę osób, za które opłaca składkę na ten fundusz, łączną kwotę składek i liczbę stanowisk pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Podstawa prawna
- § 2 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 78, poz. 465 ze zm.),
- art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1, art. 19 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- art. 3 ust. 1 i ust. 3, art. 35, art. 36, art. 37, art. 41 ust. 6 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656).