Mimo że podpiszą Państwo umowę zlecenia ze swoim pracownikiem, to składki od przychodów ze zlecenia należy rozliczać na ogólnych zasadach dotyczących zleceniobiorców. Oznacza to konieczność zgłoszenia go do właściwych ubezpieczeń jako zleceniobiorcy oraz rozliczania za niego składek w raporcie z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx.
UZASADNIENIE
Jeśli pracodawca podpisuje dodatkowo umowę zlecenia ze swoim pracownikiem, to przepisy o ubezpieczeniach społecznych nakazują uznawać zatrudnionego za pracownika z obydwu umów (art. 8 ust. 2a ustawy systemowej). W konsekwencji ZUS w ogóle nie posiada informacji o tym, że pracownik wykonuje pracę na zlecenie, bo pracodawca nie zgłasza go z tego tytułu dodatkowo do ubezpieczeń jako zleceniobiorcy, a składki rozlicza od sumy przychodów z obydwu umów w raporcie ZUS RCA z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia (01 10 xx).
Ta zasada nie ma jednak zastosowania do pracownika, który wykonuje zlecenie dla swojego pracodawcy w okresie urlopu bezpłatnego. W okresie urlopu bezpłatnego pracownik nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę. Jest to z punktu widzenia ubezpieczeń zawieszenie stosunku pracy. Jeżeli pracodawca podpisze umowę zlecenia z pracownikiem przebywającym na urlopie bezpłatnym, powinien go zgłaszać i rozliczać w ZUS jak zleceniobiorcę.
WAŻNE!
Obowiązek ubezpieczeń z tytułu zlecenia zawartego z pracownikiem na urlopie bezpłatnym należy rozpatrywać na zasadach dotyczących osób „obcych” dla pracodawcy.
Uznawanie zleceniobiorcy za osobę „obcą” dla pracodawcy może przy tym powodować, że z tytułu zlecenia w ogóle nie będzie obowiązku ubezpieczeń – jeśli pracownik jest uczniem lub studentem i nie ukończył 26 lat.
Jeśli jednak zleceniobiorca nie jest ani uczniem, ani studentem, albo ukończył 26 lat, składki trzeba będzie rozliczać za niego na zasadach obowiązujących zleceniobiorcę.
W praktyce oznacza to konieczność sporządzania odrębnych dokumentów ubezpieczeniowych z tytułu przebywania na urlopie bezpłatnym w czasie trwania stosunku pracy i z tytułu wykonywania umowy zlecenia.
Informację o przebywaniu na urlopie bezpłatnym należy przekazywać w raporcie ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx oraz z kodem przerwy 111. Nie należy wyrejestrowywać pracownika z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA. Zasadniczo nie należy za pracownika składać raportu ZUS RCA (w którym są rozliczane składki na ubezpieczenia), chyba że w trakcie urlopu bezpłatnego pracownik otrzyma wynagrodzenie za okres, w którym świadczył pracę, a wynagrodzenie to stanowi podstawę wymiaru składek.
Natomiast z tytułu zawartej umowy zlecenia należy sporządzić zgłoszenie do właściwych ubezpieczeń. Dla zleceniobiorcy, który nie ma innego tytułu do ubezpieczeń, obowiązkowe są ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne; ponadto zleceniobiorca może dobrowolnie zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego (art. 11 ust. 2 ustawy systemowej). Zgłoszenie do tych ubezpieczeń należy sporządzić na ZUS ZUA.
Jeśli zleceniobiorca ma inny tytuł do ubezpieczeń (np. pracuje w innym miejscu na podstawie umowy o pracę, zlecenia czy prowadzi działalność), może się okazać, że od zlecenia obowiązkowa będzie jedynie składka na ubezpieczenie zdrowotne. Wówczas zgłoszenie należy sporządzić na druku ZUS ZZA.
Po zakończeniu wykonywania zlecenia należy tego pracownika wyrejestrować z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA.
Zgłoszenie do właściwych ubezpieczeń należy sporządzić z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx. Z tym samym kodem tytułu ubezpieczenia należy rozliczać składki na ubezpieczenia zleceniobiorcy w imiennym raporcie ZUS RCA lub ZUS RZA.
Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia zleceniobiorcy będzie kwota przychodu wypłaconego mu w danym miesiącu. Wynika to z faktu określenia w umowie zlecenia odpłatności za jej wykonywanie w kwotowej wysokości (art. 18 ust. 3 ustawy systemowej).
Zakładając, że umowa zlecenia będzie dla Państwa pracownika jedynym tytułem do ubezpieczeń w okresie urlopu bezpłatnego, za każdy miesiąc, w którym otrzyma on przychód z tej umowy (w wysokości 2000 zł), będą Państwo musieli pobrać z jego przychodu składki:
- na ubezpieczenie emerytalne: 2000 zł × 9,76% = 195,20 zł,
- na ubezpieczenia rentowe: 2000 zł × 1,5% = 30 zł,
- na ubezpieczenie chorobowe (jeśli zgłosi się do niego dobrowolnie): 2000 zł × 2,45% = 49 zł,
- na ubezpieczenie zdrowotne: 2000 zł – (195,20 zł + 30 zł + 49 zł) × 9% = 155,32 zł.
Z własnych środków będą Państwo opłacać składki:
- na ubezpieczenie emerytalne: 2000 zł × 9,76% = 195,20 zł,
- na ubezpieczenia rentowe: 2000 zł × 4,5% = 90 zł,
- na ubezpieczenie wypadkowe – według stopy procentowej ustalonej indywidualnie dla firmy.
Ponieważ umowa zlecenia przynosi przychód w wysokości wyższej niż minimalne wynagrodzenie (w 2010 r. – 1317 zł), może również powstać obowiązek opłacenia składek na:
- Fundusz Pracy w wysokości 2,45% podstawy wymiaru, tj. w kwocie 49 zł,
- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 0,10% podstawy wymiaru, tj. w kwocie 2 zł.
Obowiązek ten powstanie wówczas, gdy umowa zlecenia będzie objęta obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (np. nie wystąpi zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych zwalniający zlecenie z obowiązkowych ubezpieczeń), a odrębne przepisy nie dadzą możliwości zwolnienia z tej składki (np. w przypadku kobiet, które ukończyły 55 lat i mężczyzn po ukończeniu 60 lat).
Dodatkowo, w przypadku składki na Fundusz Pracy, obowiązek jej opłacenia zależy od statusu płatnika – składki na ten fundusz opłacają pracodawcy (czyli np. osoby fizyczne zatrudniające co najmniej jednego pracownika) oraz inne jednostki organizacyjne (nawet jeśli nie zatrudniają pracowników). Należy uznać, że w omawianym przypadku składkę na Fundusz Pracy muszą Państwo opłacić, nawet jeśli pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym jest jedynym pracownikiem firmy, a płatnikiem jest osoba fizyczna. Udzielenie urlopu bezpłatnego nie powoduje bowiem ustania zatrudnienia, płatnik nie traci więc statusu pracodawcy.
Natomiast obowiązek opłacenia składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powstanie, jeśli są Państwo pracodawcą w rozumieniu ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. Pracodawcą jest przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą na terytorium Polski, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej lub oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń, a także oddział lub przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego. Składki na ten fundusz nie należy opłacać za członków rodziny pracodawcy (małżonka, jego dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców, macochy i ojczyma, osób przysposabiających, rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów i synowych, bratowych, szwagierek i szwagrów) oraz osób wykonujących pracę zarobkową w gospodarstwie domowym.
Podstawa prawna
- art. 6, art. 8 ust. 2a, art. 11 ust. 2, art. 16 ust. 1, ust. 1b, ust. 2, ust. 3, art. 18 ust. 3, art. 22 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- art. 2 ust. 1 pkt 25, art. 104 ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.),
- art. 9, art. 10 ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych (Dz.U. Nr 158, poz. 1121 ze zm.).