Jeśli w wyniku połączenia spółek powstał nowy podmiot, składkę należy ustalić na podstawie PKD nowej firmy. Gdy jedna spółka przejęła drugą, nadal należy opłacać składkę w wysokości 1,67% podstawy wymiaru.
UZASADNIENIE
Wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla płatników składek w zależności od liczby ubezpieczonych podlegających temu ubezpieczeniu, a także od rodzaju prowadzonej działalności. Stopa procentowa składki jest ustalana na rok składkowy i stosowana przez cały rok składkowy, a więc od 1 kwietnia danego roku do 31 marca danego roku przyszłego.
Na potrzeby różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustawodawca podzielił płatników na dwie grupy:
- zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych lub niepodlegających wpisowi do rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON,
- zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych, podlegających wpisowi do rejestru podmiotów gospodarki narodowej REGON.
Pierwsza grupa płatników opłaca składkę zryczałtowaną, której wysokość w żaden sposób nie jest uzależniona od rodzaju prowadzonej działalności.
Dla drugiej grupy płatników znaczenie ma rodzaj prowadzonej działalności. W kolejnych latach wpływ na wysokość opłacanej przez nich składki ma również liczba wypadków przy pracy, którym ulegli pracownicy płatnika w poszczególnych latach. Informacja w tym zakresie jest przekazywana do ZUS na druku ZUS IWA.
Liczbę ubezpieczonych ustala się dzieląc łączną liczbę osób, które podlegały ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku, przez liczbę miesięcy, w których płatnik był zgłoszony w ZUS co najmniej 1 dzień. Ponieważ każda z firm zgłaszała do ubezpieczenia wypadkowego w 2008 r. mniej niż 10 osób, składkę na ubezpieczenie wypadkowe opłacały w wysokości ryczałtowej (połowy najwyższej składki na ubezpieczenie wypadkowe dla wszystkich rodzajów działalności), tj. w trwającym okresie składkowym w wysokości 1,67% podstawy wymiaru.
Gdy w ZUS zgłasza się nowy płatnik w trakcie trwania okresu składkowego (od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku), liczbę ubezpieczonych płatnik powinien ustalić według stanu w ciągu miesiąca, od którego zgłosił się w ZUS. W związku z tym, gdyby przyjąć, że firma, która powstała w listopadzie 2009 r. w wyniku połączenia dwóch firm, jest nowym płatnikiem składek, należałoby ustalić nową wysokość składki na ubezpieczenie wypadkowe według liczby osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego w ciągu listopada 2009 r.
Połączenie się dwóch spółek prawa handlowego nie zawsze oznacza powstanie nowego podmiotu. Połączenie to może być dokonane (art. 492 Kodeksu spółek handlowych):
- przez przeniesienie całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie) albo
- przez zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie się przez zawiązanie nowej spółki).
W pierwszym przypadku (gdy następuje przejęcie) w dalszym ciągu działalność jest prowadzona tylko przez spółkę przejmującą, a spółka przejmowana przestaje istnieć. Nie powstaje zatem nowy płatnik i nie ma podstaw do ustalania na nowo składki na ubezpieczenie wypadkowe. W takiej sytuacji składka na ubezpieczenie wypadkowe nadal powinna być opłacana według stopy procentowej obowiązującej spółkę przejmującą (tutaj w wysokości 1,67% podstawy wymiaru).
W drugiej sytuacji powstaje nowy podmiot – nowy płatnik składek. Zatem stopa procentowa składki powinna być ustalona na nowo, na podstawie stanu zatrudnienia w pierwszym miesiącu po rozpoczęciu prowadzenia działalności przez nową spółkę.
Sąd Najwyższy w wyroku z 20 marca 2009 r. (II UK 292/08) zajął jednak inne stanowisko w zakresie wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe w przypadku przejęcia jednej spółki przez drugą, jeśli jedna z nich płaciła składkę na ubezpieczenie wypadkowe w niższej wysokości. Uznał, że spółka handlowa, która przejęła spółkę zobowiązaną do opłacania niższej składki na ubezpieczenie wypadkowe, może opłacać składkę na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości, która obowiązywała spółkę przejmowaną, czyli niższej, za wszystkich ubezpieczonych. Sąd przyjął, że zasada sukcesji obejmuje także zobowiązania publicznoprawne, a więc również zobowiązania z tytułu składek ZUS (art. 93 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy systemowej). Na gruncie zobowiązań podatkowych osoba prawna, która powstała w wyniku łączenia się osób prawnych, osobowych spółek handlowych, osobowych i kapitałowych spółek handlowych, wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek. Zasadę tę stosuje się do osoby prawnej łączącej się przez przejęcie innej osoby prawnej, osobowej spółki handlowej, a spółka przejmująca wstępuje w ogół sytuacji prawnej spółki przejmowanej (art. 494 § 1 Kodeksu spółek handlowych). Zatem, zdaniem Sądu Najwyższego, „jeżeli wysokość składki opłacana przez podmiot przejmowany jest niższa od należnej od spółki przejmującej, to powstaje niesprzeczna z zasadami współżycia społecznego i przewidziana przez prawo korzyść wynikająca z połączenia spółek. Zauważyć należy także fakt przejęcia na podstawie art. 231 Kodeksu pracy ubezpieczonych pracowników przez spółkę z o.o. jako następcę prawnego spółki jawnej. Odprowadzanie składki na ich ubezpieczenie w kwocie wyższej niż byłaby opłacana przez przejętą spółkę należy uznać w tym kontekście za nieracjonalne”.
Powyższe rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego nie ma mocy powszechnie obowiązującej. Ponadto przyjęta przez Sąd Najwyższy interpretacja przepisów ustawy systemowej i ustawy wypadkowej jest dyskusyjna. Artykuł 31 ustawy systemowej, na który powołał się Sąd Najwyższy, dotyczy bowiem należności z tytułu składek, czyli zobowiązań, które już powstały. Wskazanie tego przepisu jako podstawy do stosowania stawki procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, jaka obowiązywała przejętą spółkę, jest nieprawidłowe.
Wątpliwości budzi również powołanie się przez skład orzekający na zasady współżycia społecznego. Ta zasada wynika bowiem z przepisów Kodeksu cywilnego i nie ma zastosowania do stosunku administracyjno-prawnego, jakim jest stosunek ubezpieczenia społecznego.
Istotą różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe jest to, by wysokość składki na to ubezpieczenie była uzależniona od warunków i rodzaju prowadzonej działalności przez płatnika składek. Informacje o tym płatnik przekazuje co roku składając druk ZUS IWA. Interpretacja Sądu Najwyższego jest niezgodna z intencją ustawodawcy. Pozwala bowiem, aby spółka prowadząca działalność gospodarczą o znacznym stopniu ryzyka wypadku, która przejęła spółkę prowadzącą „bezpieczniejszą” działalność, opłacała niższą składkę na ubezpieczenie wypadkowe za wszystkich ubezpieczonych.
W związku z wyrokiem Sądu Najwyższego, w sytuacji gdy dochodzi do połączenia dwóch firm, z których jedna opłaca niższą składkę na ubezpieczenie wypadkowe, najbezpieczniejszym rozwiązaniem dla płatnika jest wystąpienie do ZUS o wydanie wiążącej interpretacji w sprawie wysokości obowiązującej stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe.
Podstawa prawna
- art. 27, art. 28, art. 30 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322),
- art. 492, art. 494 Kodeksu spółek handlowych,
- art. 231 Kodeksu pracy,
- art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 31, poz. 74 ze zm.),
- art. 93 Ordynacji podatkowej.