Wyrok SN z dnia 9 maja 2007 r., sygn. I UK 362/06

Obowiązek zapłaty odsetek od nieuiszczonych w terminie składek na ubezpieczenie społeczne nie jest uzależniony od winy płatnika (art. 53 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. w związku z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.).

Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn,

Sędziowie SN: Roman Kuczyński (spra­wozdawca), Romualda Spyt.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 maja 2007 r. sprawy z odwołania Antoniego M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o wysokość składek, na skutek skargi kasacyjnej ubezpie­czonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22 sierpnia 2006 r. [...]

oddalił skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. decyzją z dnia 25 stycznia 2006 r. wydaną w oparciu o przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o syste­mie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) stwierdził, iż Antoni M. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, jest zobowiązany do zapłaty nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne w łącznej kwocie 46.609,70 zł, w tym odsetki w kwocie 16.096,50 zł.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku po roz­poznaniu odwołania Antoniego M., który nie kwestionował obowiązku opłacenia składek, a wnosił o odstąpienie od zapłaty odsetek w kwocie 16.086,50 zł, wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2006 r. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, iż wnioskodawca nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek od nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy w kwocie 16.086,50 zł.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy, zarzucając wyrokowi naruszenie przepisów art. 46 i 47 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania od zaskarżonej decyzji.

Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 22 sierpnia 2006 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie. Sąd Apelacyjny stwierdził, iż stosownie do art. 47 i 46 ustawy systemowej płatnik jest obowiązany składać deklaracje rozliczeniowe oraz obliczać i opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy i na nim ciąży obowiązek informowania organu rentowego o wszelkich zmianach w stosunku do danych wska­zanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych (art.44). Od nieopłaconych w ter­minie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. (art.23 ust. 1 ustawy systemo­wej). Powyższa ustawa nie uzależnia powstania obowiązku uiszczenia odsetek od winy ubezpieczonego, tym samym Sąd Okręgowy stwierdzając, że ubezpieczony nie ponosi winy za opóźnienie w uiszczeniu należnych składek i nie ciąży na nim obowiązek opłacenia od tych zaległości odsetek za zwłokę - naruszył przepisy ustawy systemowej dotyczące opłaty składek oraz odsetek za zwłokę.

Na powyższe rozstrzygnięcie ubezpieczony wniósł skargę kasacyjną powołując się na naruszenie prawa materialnego - art. 23 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że przy obciążaniu płatnika odsetkami od zaległości w opłacaniu składek nie uwzględnia się winy płatnika w po­wstaniu zaległości oraz art. 44, 46 i 47 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez błędne ich zastosowanie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna okazała się nieuzasadniona. W niniejszej sprawie spór dotyczył kwestii ustalenia charakteru prawnego odsetek za zwłokę określonych w art. 23 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczony wywodził w skardze, iż ustawodawca używając w treści wyżej wskazanego przepisu określenia „za zwłokę” wskazał tym samym okoliczność, którą należy brać pod uwagę przy obciążaniu płatnika należnościami ubocznymi, tj. obowiązek badania winy po stronie płatnika. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym tę sprawę z takim stanowiskiem się nie zgadza. Po pierwsze, przepis art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Z kolei w ustawie Ordynacja podatkowa w Dziale III Zobowiązania Podatkowe, Rozdział 6 - Odsetki za zwłokę i opłata prolongacyjna (art. 53 - art. 58) określenie „odsetki za zwłokę” usta­wodawca wiąże z sytuacją, kiedy podatnik lub inny podmiot zobowiązany do świadczenia podatku (należności) nie uiści podatku w terminie płatności. Takie opóźnienie w spłacie podatku ustawodawca nazywa „zwłoką”. Przepis art. 53 § 1 Ordynacji po­datkowej stanowiący o obowiązku pobrania odsetek za zwłokę w przypadku istnienia zaległości w opłacaniu podatków, w ogóle nie zajmuje się zagadnieniem, z czyjej winy zaległości te powstały. Oznacza to, że w każdej sytuacji faktycznej istnienie zaległości podatkowych rodzi dla podatnika następstwa w postaci obowiązku świadczenia od nich odsetek za zwłokę (wyrok NSA z dnia 23 stycznia 1985 r., SA/Lu 282/85, POP 1992 nr 1, poz. 27). Po drugie, ustawa o systemie ubezpieczeń poza wskazaniem w treści art. 23 terminu „odsetki za zwłokę” w żaden sposób nie określa charakteru prawnego tych należności. Ponadto w ustawie tej przyjęto zasadę samo­obliczania składki, skoro zgodnie z art. 46 ust. 1 płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubez­pieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy, a rozliczenie składek, o których mowa w ust. 1, następuje w deklaracji rozliczeniowej według ustalonego wzoru (ust. 2). Właśnie ze względu na samoobliczeniową metodę ustalania należnych składek ubezpieczeniowych, nie można przypisać winy za czas opóźnienia organowi rentowemu. Z tych zatem względów chybione są całkowicie zarzuty, że opieszałość w działaniu organu rentowego mogła mieć jakikolwiek wpływ na powstanie zaległości składkowej i związanych z tym odsetek za zwłokę. Ubezpie­czony będący zarazem płatnikiem składek nie może winą za swe nieprawidłowe działanie w zakresie samodzielnego obliczania należnych składek ubezpieczenio­wych obarczać organu rentowego, któremu art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przyznaje co najmniej 10 letni okres na sprawdzenie prawidłowego obliczenia składek przez płatnika i w razie wykrycia nieprawidłowości ustalenia decyzją administracyjną tych składek w prawidłowej wysokości. Na marginesie należy wskazać, że ubezpieczony wykłada termin „zwłoka” w spełnieniu obowiązku uiszcze­nia składek ubezpieczeniowych w oparciu o przepisy prawa cywilnego. Istotnie ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) posługuje się pojęciem „opóźnienia się ze spełnieniem świadczenia” oraz jego kwalifikowaną formą w postaci „zwłoki w spełnieniu świadczenia”. Taka konstrukcja występuje w art. 481 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem w przypadku opóźnienia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (§ 1), natomiast w razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych (§ 3). Z analizy tego przepisu jednoznacznie wynika, że przy świadczeniach pieniężnych za opóźnienie w świadczeniu bez względu na winę dłużnika wierzycie­lowi przysługuje prawo do żądania odsetek za czas opóźnienia. Zwłoka jako kwalifi­kowana forma opóźnienia, będąca następstwem okoliczności, za które dłużnik od­powiada, jedynie dodatkowo otwiera drogę do odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika za szkodę. Należy jednak stwierdzić, że w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych nie wprowadzono analogicznego rozwiązania, jak w art. 481 k.c. Po­nadto odsetki za opóźnienie na podstawie wyżej powołanego przepisu należne są bez względu na kwestię zawinienia. Skoro ani ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, ani ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nie posługują się pojęciem „opóźnienia” w spłacie należności podatkowych w rozumieniu art. 481 k.c., to nie można obowiązku ich zapłaty uzależniać od winy ubezpieczonego tylko dlatego, że ustawodawca posłużył się terminem „zwłoka” dla określenia sytuacji, w której płatnik składek opóźnia się ze spełnieniem należnego świadczenia. Tym samym Sąd Apelacyjny stwierdzając, że kwestia winy za opóźnienie w uiszczeniu należnych składek nie ma wpływu na obowiązek opłacenia odsetek za zwłokę od zaległości składkowych, nie naruszył wyżej wskazanych przepisów ustawy systemowej.

Z powyższych względów na podstawie art. 398¹⁴ k.p.c. orzeczono jak w sen­tencji wyroku