Głównym założeniem reformy emerytalnej było stworzenie trójfilarowego systemu, a tym samym zapewnienie ubezpieczonym wypłaty ich przyszłego świadczenia z różnych źródeł.
Konstrukcja trójfilarowego systemu powstała po wejściu w życie następujących aktów prawnych:
• ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
• ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
• ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
• ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych oraz
• ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych.
Z założenia emerytura z tzw. nowego systemu ma składać się z 2 części, wypłacanych z I i II obowiązkowego filaru emerytalnego. Ubezpieczony może także skorzystać z tzw. III filaru emerytalnego, który jest dobrowolny.
Cechą charakterystyczną nowego systemu jest to, że wysokość przyszłego świadczenia uzależniona jest od wysokości składki wnoszonej do systemu. Jej wymiar więc zależy od sumy składek zgromadzonych na indywidualnym koncie ubezpieczonego oraz od wielkości kapitału zgromadzonego w otwartym funduszu emerytalnym.
Zasady działania nowego systemu nie objęły wszystkich ubezpieczonych. Decydująca w tym zakresie jest data urodzenia. Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. pozostały w starym systemie emerytalnym i ich świadczenia obliczane są według starych zasad. Natomiast osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. będą miały obliczone świadczenie według nowego systemu, zwanego systemem zdefiniowanej składki.
Z tej drugiej grupy ubezpieczonych w przepisach wyodrębniono grupę urodzonych między 1 stycznia 1949 r. a 31 grudnia 1969 r., którym ustawodawca pozostawił wybór w kwestii przystąpienia do II filaru emerytalnego.
Mogą oni przekazać część składki do otwartego funduszu emerytalnego lub pozostawić ją w całości w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Dokończenie trwającej od przeszło 9 lat reformy emerytalnej jest o tyle istotne, że od 1 stycznia 2009 r. powinny zostać uruchomione mechanizmy wypłat emerytur z II filaru emerytalnego. Poza tym do końca 31 grudnia 2008 r. mają obowiązywać przepisy dotyczące wcześniejszych emerytur dla osób pracujących w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Na ustawodawcy ciąży obowiązek stworzenia przepisów regulujących tę kwestię i ustanowienia dla tej grupy ubezpieczonych emerytur pomostowych (art. 24 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).
Istotnym problemem jest określenie nowego sposobu ustalenia wysokości rent, które powinny być skorelowane z zasadami ustalania wysokości emerytur w nowym systemie.
Prace legislacyjne
Z informacji rządowych wynika, że w celu realizacji tych założeń trwają prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, projektem ustawy o emeryturach pomostowych, projektem ustawy o emeryturach kapitałowych oraz projektem ustawy o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych.
Projekt ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który 23 maja br. został przyjęty przez Radę Ministrów, zakłada przyjęcie jednolitej podstawy obliczenia emerytur i rent dla urodzonych po 1948 r. Dzięki temu zachowana ma zostać niezbędna relacja wysokości świadczeń emerytalnych do wysokości świadczeń rentowych w celu współistnienia obu systemów.
Mechanizm ten ma zapewnić stabilność finansową systemu ubezpieczeń społecznych i zwiększyć zależność wysokości indywidualnego świadczenia od indywidualnie wnoszonych składek.
Jednocześnie jednak nie ulegną zmianie przepisy określające warunki, których spełnienie uprawnia do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Konieczność dostosowania zasad obliczania wysokości rent z tytułu niezdolności do pracy do nowych zasad obliczania emerytur wynika właśnie z wprowadzonej w 1999 r. reformy emerytalnej.
Według nowych zasad podstawę obliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby urodzonej po 1948 r. będzie stanowić suma zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego, zapisanych na koncie ubezpieczonego, prowadzonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
W przypadku osób, które są członkami otwartych funduszy emerytalnych, kwota składek na ubezpieczenie emerytalne podlegałaby podwyższeniu współczynnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym relację pełnej wysokości składki emerytalnej, wynoszącej 19,52% podstawy wymiaru, do wysokości składki emerytalnej, która jest zapisana na koncie ubezpieczonego w ZUS. Jest to konieczne, ponieważ na koncie ubezpieczonego będącego członkiem OFE zapisuje się składkę emerytalną wynoszącą 12,22% podstawy wymiaru, gdyż część składki emerytalnej wynosząca 7,3% podstawy wymiaru jest odprowadzona do OFE.
Nowe zasady wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy mają być stosowane również do ubezpieczonych urodzonych po 1948 r., którzy wniosek o rentę zgłoszą po wprowadzeniu nowych regulacji.
W projekcie proponuje się wprowadzenie okresu przejściowego, w którym renty byłyby obliczane tzw. metodą mieszaną, czyli częściowo według starych a częściowo według nowych zasad.
Metoda ta byłaby stosowana do obliczenia renty dla osób, które wniosek o to świadczenie zgłoszą w latach 2009-2013.
Nowa metoda obliczania rent ma obowiązywać od 1 stycznia 2009 r.
Oprócz zmiany metody obliczania wymiaru rent z tytułu niezdolności do pracy projektowana ustawa zawiera również zmianę przepisów dotyczącą zmniejszenia i zawieszania świadczeń z tytułu osiąganych przychodów z pracy zarobkowej.
Jeżeli przepisy ustawy wejdą w życie od 1 stycznia 2009 r., osoby pobierające rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę socjalną oraz rentę rodzinną przysługującą osobie niezdolnej do pracy będą miały wypłacane świadczenie bez względu na wysokość zarobków.
Emerytury pomostowe
Ustawę regulującą kwestię przyznawania emerytur osobom pracującym w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze należałoby wdrożyć do końca 2008 r. Obecnie osoby zatrudnione w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze mają prawo do przechodzenia na wcześniejszą emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym, wynoszącym odpowiednio 55 lat dla kobiet oraz 60 lat dla mężczyzn, a w przypadku niektórych grup zawodowych w wieku jeszcze niższym oraz po spełnieniu określonych warunków stażowych.
Dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zostaną ustanowione emerytury pomostowe (art. 24 ustawy o emeryturach i rentach). Ponieważ tylko do końca tego roku mają obowiązywać przepisy regulujące kwestię przechodzenia na wcześniejszą emeryturę, niezbędne jest uchwalenie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych do końca bieżącego roku.
W resorcie pracy i polityki społecznej powstał projekt ustawy o emeryturach pomostowych, który określa zasady, warunki i tryb ustanawiania tych emerytur.
Prawo do emerytury pomostowej, zgodnie z planowanymi zmianami w przepisach, ma przysługiwać osobom, które spełnią łącznie następujące warunki:
• urodziły się po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r.,
• mają okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, wynoszący co najmniej 15 lat,
• osiągnęły wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,
• mają okres składkowy i nieskładkowy ustalony na zasadach określonych w art. 5-11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
• przed 1 stycznia 1999 r. wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS,
• nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy.
Ustawodawca przedstawił również nowe wykazy rodzajów prac w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze. Nowe wykazy są mniej liczne niż wykazy w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które obecnie reguluje tę kwestię.
Projekt ustawy o emeryturach pomostowych znajduje się wciąż na etapie konsultacji społecznych, których wynikiem może być również zmiana wielu zaproponowanych do tej pory rozwiązań.
Wypłata funduszy z OFE
Regulacje, które muszą zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2009 r., dotyczą kwestii wypłaty świadczeń z II filaru emerytalnego, czyli z otwartych funduszy emerytalnych.
Ustawodawca przygotował 2 projekty ustaw. Ustawę o emeryturach kapitałowych, która dotyczy praw i obowiązków wszystkich ubezpieczonych, oraz ustawę o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych. Druga z wymienionych ustaw reguluje szczegółowo zasady funkcjonowania funduszy dożywotnich emerytur kapitałowych i zarządzających nimi zakładów emerytalnych, które mają wypłacać za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych emerytury dla ubezpieczonych, którzy ukończyli 65. rok życia.
Projekt ustawy o emeryturach kapitałowych 10 czerwca br. został przyjęty przez Radę Ministrów, nad drugim projektem wciąż prowadzone są prace w resorcie.
Podsumowując, należy wskazać, że dokończenie reformy emerytalnej jest jednym z najistotniejszych zadań obecnego rządu. Patrząc na obecny stan prac nad poszczególnymi projektami, nasuwa się pytanie, czy Parlament zdąży z ich uchwaleniem do końca bieżącego roku, a jeżeli nie - jakie rozwiązania zostaną zaproponowane, aby system ubezpieczeń społecznych mógł sprawnie funkcjonować.
ZUS informuje
Zakład Ubezpieczeń Społecznych informuje, że został zakończony proces legislacyjny ustawy zmieniającej terminy obowiązku korzystania przez płatników z certyfikatów kwalifikowanych i urządzeń do składania bezpiecznego podpisu elektronicznego w procesie przekazywania do ZUS dokumentów ubezpieczeniowych w postaci elektronicznej. Poniżej treść ustawy.
USTAWA
z dnia 13 czerwca 2008 r.
o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne
Art. 1. W ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. Nr 64, poz. 565, z późn. zm.) art. 60 otrzymuje brzmienie:
„Art. 60. Dokumenty określone w art. 47a ust. 1 ustawy, o której mowa w art. 40, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, mogą być przekazywane Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w sposób określony w tym przepisie bez konieczności opatrywania ich bezpiecznym podpisem elektronicznym, przy wykorzystaniu danych otrzymanych za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przed dniem 21 lipca 2008 r. weryfikowanych przy pomocy wydawanych płatnikom składek certyfikatów klucza publicznego do czasu utraty ważności tych certyfikatów. Termin ważności tych certyfikatów nie może być dłuższy niż jeden rok”.
źródło ZUS
Katarzyna Wojciechowska