Nauczyciele mają możliwość skorzystania z przywileju przejścia na emeryturę zarówno bez względu na wiek - na mocy przepisów ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.), jak i w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie przepisów ustawy z 18 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.).
Karta Nauczyciela - art. 88
Nauczyciele objęci przepisami ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.) mogą przejść na emeryturę bez względu na wiek na podstawie art. 88 ustawy, jeżeli legitymują się co najmniej 30-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, w tym 20-letnim okresem wykonywania pracy w szczególnym charakterze (praca nauczycielska). Natomiast nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich muszą posiadać co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym. Podane warunki muszą być spełnione najpóźniej do 31 grudnia 2008 r.
Ważne!
Przepisy ustawy nie wymagają od tej grupy ubezpieczonych warunku rozwiązania stosunku pracy do końca 2008 r. W związku z powyższym wnioski o rozwiązanie stosunku pracy oraz wnioski o emeryturę mogą być złożone również po 31 grudnia 2008 r. Do końca 2008 r. muszą zostać jedynie spełnione wymogi dotyczące okresu zatrudnienia oraz okresu pracy w charakterze szczególnym.
Prawo do emerytury dla nauczycieli z tej grupy przysługuje, jeżeli nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w funduszu, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.
O przyznanie emerytury na warunkach określonych w Karcie Nauczyciela może ubiegać się nie tylko nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze czasu zajęć, ale również nauczyciel zatrudniony w wymiarze co najmniej połowy obowiązującego wymiaru czasu zajęć. Prawo do emerytury ustala się na ogólnych zasadach, nie wcześniej niż od dnia następującego po dniu rozwiązania stosunku pracy.
W przypadku spełnienia wymaganych warunków świadczenie emerytalne obliczane jest według starych zasad, tj. na podstawie art. 53 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym emerytura wynosi:
• 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz
• po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,
• po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.
Po osiągnięciu przez nauczyciela powszechnego wieku emerytalnego, który dla kobiet wynosi 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat, emeryturę będzie stanowić kwota wpłaconych składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego nauczyciela do końca miesiąca, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami wartość kapitału początkowego ustalana jest na 1 stycznia 1999 r. dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które podlegały obowiązkowi ubezpieczenia społecznego przed 1 stycznia 1999 r.
Przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględnia się przyjmowane przy ustalaniu prawa do emerytury na starych zasadach okresy składkowe i nieskładkowe, wymienione w art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego stosuje się odpowiednio art. 15 i nast. ww. ustawy, z zastrzeżeniem, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r.
Kapitał początkowy stanowi równowartość emerytury hipotetycznej ustalonej na 1 stycznia 1999 r. pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 62 lat.
Emerytura obliczona zgodnie z art. 26 ww. ustawy stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.
Wcześniejsza emerytura
Nauczyciele urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. mogą przejść na emeryturę wcześniejszą, jeżeli osiągną wiek wynoszący 55 lat dla kobiet oraz 60 lat dla mężczyzn i legitymują się co najmniej 20-letnim okresem składkowym i nieskładkowym dla kobiet oraz 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym dla mężczyzn.
Z prawa do przejścia na emeryturę na podstawie powyższych przepisów mogą skorzystać również nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., jeżeli podane warunki dotyczące wieku i stażu pracy spełnią do 31 grudnia 2008 r. Warunkiem koniecznym jest to, aby nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w funduszu, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.
W przypadku tej grupy ubezpieczonych ostatnim tytułem zatrudnienia nie musi być praca nauczycielska, jak również nie wymaga się od nich rozwiązania stosunku pracy do końca 2008 r. W sytuacji, w której nauczyciel spełnia wymagane warunki wiekowe oraz stażowe i zdecyduje się na złożenie wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, świadczenie zostanie mu przyznane i zawieszone do czasu pozostawania przez niego w zatrudnieniu.
Emerytura w wieku obniżonym o 5 lat
Zgodnie z regulacją zawartą w art. 184 ww. ustawy ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., którzy 1 stycznia 1999 r. posiadają okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy - mogą przejść na emeryturę wcześniejszą w obniżonym o 5 lat wieku emerytalnym (55 lat kobiety, 60 lat mężczyźni).
Warunkiem niezbędnym do nabycia uprawnień do powyższej emerytury wcześniejszej jest rozwiązanie stosunku pracy oraz nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego. Przepisy ustawy w przypadku tej regulacji nie dają możliwości ubezpieczonemu złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w funduszu, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa, a więc rezygnacji z członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym.
Katarzyna Wojciechowska