Nowelizacja przepisów emerytalnych wejdzie w życie od 1 stycznia 2013 r. i od tego czasu na mocy jej regulacji nastąpi stopniowe wydłużanie obecnie obowiązującego wieku, w którym można przejść na emeryturę wypłacaną przez ZUS.
Podwyższenie wieku emerytalnego
Obecnie wiek ten wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Możliwość nabycia uprawnień emerytalnych po ukończeniu tego wieku zachowają osoby, które osiągną go do końca 2012 r., a więc mężczyźni urodzeni przed 1 stycznia 1948 r. oraz kobiety urodzone przed 1 stycznia 1953 r. Pozostałe osoby przejdą na emeryturę w wyższym wieku. W pierwszej kolejności będzie to dotyczyło kobiet urodzonych od 1 stycznia do 31 marca 1953 r. oraz mężczyzn urodzonych od 1 stycznia do 31 marca 1948 r., którym wiek emerytalny zostanie podniesiony o 1 miesiąc. Dla osób urodzonych w kolejnych kwartałach powszechny wiek emerytalny będzie podwyższany o jeden miesiąc za każdy późniejszy kwartał urodzenia. Docelowo powszechny wiek emerytalny ma wynosić 67 lat dla obu płci, co nastąpi po 30 września 2040 r. w przypadku kobiet urodzonych po 30 września 1973 r. oraz po 30 września 2020 r. w przypadku mężczyzn urodzonych po 30 września 1953 r.
W związku z procesem stopniowego wydłużania powszechnego wieku emerytalnego, począwszy od 1 stycznia 2013 r., w odpowiednio późniejszym wieku niż 65 lat ZUS będzie przyznawał z urzędu emeryturę osobom pobierającym rentę z tytułu niezdolności do pracy. Jeśli mają one obecnie ustalone prawo do renty do czasu osiągnięcia 65 lat, będą mogły nadal ją pobierać, aż do ukończenia podwyższonego wieku emerytalnego.
Ustawa zmieniająca przewiduje również stopniowe podwyższanie, na takich samych zasadach jak dla ubezpieczonych w ZUS, wieku emerytalnego rolników, sędziów i prokuratorów, zakładając również docelowe zniesienie możliwości przejścia tych osób na wcześniejszą emeryturę lub w stan spoczynku.
Wcześniejsze przejście na emeryturę
Nowelizacja z 11 maja 2012 r. wprowadzi również od 1 stycznia 2013 r. możliwość uzyskania tzw. emerytury częściowej przez osoby, które nie ukończyły jeszcze powszechnego wydłużonego wieku emerytalnego, ale:
- osiągnęły wiek wynoszący co najmniej 62 lata dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz
- posiadają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.
Wysokość emerytury częściowej będzie wynosiła 50% pełnej kwoty emerytury i nie zostanie objęta gwarancją najniższego świadczenia w przypadku, gdy jego wyliczona kwota będzie niższa od minimalnej emerytury. Emerytura częściowa będzie mogła być wypłacana przez ZUS bez względu na kontynuowanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą oraz niezależnie od wysokości uzyskiwanych przychodów z pracy zarobkowej.
Nowelizacja z 11 maja 2012 r. pozostawi pozostałe dotychczasowe możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę (m.in. dla pracowników z długim stażem ubezpieczeniowym, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nauczycieli, kolejarzy oraz górników). Utrzymana zostanie też możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturą na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej dla osób, które udowodniły długi staż ubezpieczeniowy oraz pracy „szczególnej” na 1 stycznia 1999 r. Zgodnie jednak z jej przepisami uzyskanie tego świadczenia, począwszy od 1 stycznia 2013 r., nie będzie już uzależnione od rozwiązania stosunku pracy.
Ustalanie wysokości emerytury
Nowelizacja z 11 maja 2012 r. nie zmieni większości zasad ustalania wysokości emerytur, ale wprowadzi kilka istotnych zmian. Po pierwsze przewiduje pomniejszanie podstawy obliczenia tzw. nowej emerytury obliczanej osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. o wypłacone kwoty emerytury częściowej, a także wcześniejszej emerytury przysługującej na podstawie ustawy emerytalnej lub Karty Nauczyciela. Oznacza to, że osoby, które skorzystają z wcześniejszych uprawnień emerytalnych, będą miały odpowiednio obniżoną emeryturę przyznaną po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego.
Nowelizacja z 11 maja 2012 r. dokona też poszerzenia kręgu osób uprawnionych do ustalenia emerytury mieszanej na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej (częściowo według starych, a częściowo według nowych zasad). Na mocy jej regulacji emerytura ta będzie mogła być obliczona również tym osobom, które wymagany wiek emerytalny ukończą w 2014 r. Podobnie jak dla kończących ten wiek w 2013 r. emerytura ta zostanie obliczona w 20% według starych zasad oraz w 80% według nowych zasad.
Inna istotna zmiana zostanie wprowadzona do art. 87 ustawy emerytalnej regulującego zasady podwyższania tzw. nowej emerytury do kwoty minimalnego świadczenia. Obecnie podwyższenie to uzależnione jest od udowodnienia stażu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Na mocy omawianej nowelizacji staż składkowy i nieskładkowy gwarantujący wypłatę dla kobiet co najmniej minimalnej emerytury będzie stopniowo wydłużany i wyniesie:
- 21 lat – dla kobiet, które ukończą wydłużony wiek emerytalny od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2015 r.,
- 22 lata – dla kobiet, które ukończą wydłużony wiek emerytalny od 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2017 r.,
- 23 lata – dla kobiet, które ukończą wydłużony wiek emerytalny od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2019 r.,
- 24 lata – dla kobiet, które ukończą wydłużony wiek emerytalny od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2021 r.,
- 25 lat – dla kobiet, które ukończą wydłużony wiek emerytalny od 1 stycznia 2022 r.
Inne zmiany
W związku z procesem stopniowego wydłużenia wieku emerytalnego nowelizacja z 11 maja 2012 r. wydłuży również okres pobierania emerytur pomostowych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych oraz świadczeń przedemerytalnych. Będą one wypłacane aż do czasu ukończenia odpowiednio podwyższonego wieku emerytalnego (chyba że osoba uprawniona nabędzie wcześniej prawo do emerytury). Odpowiednie zmiany zostaną również wprowadzone co do wieku, od którego będzie mogła być przyznana okresowa emerytura kapitałowa ustalana wraz z emeryturą z FUS ze środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym oraz na subkoncie w ZUS. Wiek ten będzie stopniowo wydłużany według takiego samego harmonogramu jak powszechny wiek emerytalny wymagany do przyznania emerytury z FUS. Odpowiednio wydłużany będzie również wiek, do którego osiągnięcia będzie przysługiwała okresowa emerytura kapitałowa. Docelowo po 31 sierpnia 2020 r. wiek ten ma wynosić 67 lat. Wraz z wydłużaniem tego wieku odpowiednio będzie podwyższany również wiek wymagany do nabycia dożywotniej emerytury kapitałowej.
Podstawa prawna:
- art. 1–3, art. 6–7, art. 11–14 i art. 17–19 ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 637).