Do niedawna, jeśli osoba ubiegająca się o ustalenie kapitału początkowego pozostawała w ubezpieczeniu dłużej niż 6 miesięcy, ale krócej niż pełny rok, mogła wprawdzie liczyć na ustalenie tego kapitału, ale ZUS wyliczał jej ten kapitał bez ustalania podstawy wymiaru emerytury hipotetycznej. Emerytura ta składała się wyłącznie z tzw. części socjalnej. Zmiany w tym zakresie nastąpiły 23 września 2011 r. W wyniku tej zmiany osoba, która podlegała przed 1 stycznia 1999 r. ubezpieczeniom społecznym krócej niż 1 rok i której dotychczas nie można było ustalić podstawy wymiaru emerytury hipotetycznej do celów obliczenia kapitału początkowego, obecnie może liczyć na ustalenie tej podstawy i – tym samym – na wyższy kapitał początkowy.
Wspomniana nowelizacja wprowadziła jeszcze jedną korzystną zmianę dla osób krótko ubezpieczonych przed 1 stycznia 1999 r. Dotychczas, ustalając podstawę wymiaru emerytury hipotetycznej, ZUS zawsze porównywał zarobki uzyskane przez wnioskodawcę w wybranych latach kalendarzowych do przeciętnych płac z tych lat. W ten sposób w odniesieniu do każdego roku otrzymywał procentowy wskaźnik wynagrodzenia do przeciętnej płacy. Następnie sumował te wskaźniki i wyliczał średnią arytmetyczną (dzieląc tę sumę przez liczbę uwzględnionych lat z zarobkami). Uzyskany w ten sposób wskaźnik wysokości podstawy wymiaru mnożył przez kwotę bazową z II kwartału 1998 r. (tj. 1220, 89 zł) i otrzymywał podstawę wymiaru emerytury hipotetycznej.
Nowe regulacje nie zmieniają kolejnych kroków, jakie ZUS podejmuje w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury hipotetycznej. Wprowadzają jednak pewną odmienność przy ustalaniu procentowego wskaźnika wynagrodzenia do przeciętnej płacy za rok, w którym wnioskodawca po raz pierwszy przystąpił do ubezpieczenia. Ustalając ten wskaźnik, ZUS obecnie porównuje sumę jego zarobków z miesięcy, w których pozostawał on w ubezpieczeniu, do sumy przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń wyłącznie za te miesiące.
Jeśli pracownik wystąpi do ZUS z wnioskiem o ponowne ustalenie kapitału początkowego, to ZUS ustali mu podstawę wymiaru emerytury hipotetycznej wyłącznie za rok, w którym przystąpił on do ubezpieczenia, gdyż przyczyną braku 10 kolejnych lat kalendarzowych w całym okresie przed 1999 r. był jego młody wiek (do 31 grudnia 1998 r. nie ukończył on 30 lat). Kwotę zarobków uzyskanych przez pracownika w 1998 r. ZUS porówna z sumą przeciętnych wynagrodzeń z 8 miesięcy kalendarzowych 1998 r., co pozwoli na ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury hipotetycznej w wysokości 81,09%. Po ustaleniu tego wskaźnika ZUS obliczy podstawę wymiaru emerytury hipotetycznej, a następnie, uwzględniając tę podstawę oraz 8-miesięczny okres ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999 r. – emeryturę hipotetyczną oraz wysokość kapitału początkowego. Kapitał ten będzie dzięki temu wyższy, niż wynikający z wydanej wcześniej decyzji ZUS.