Ustawa emerytalna przewiduje kilka możliwości przeliczania świadczeń emerytalno-rentowych. Zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury przyznawanej osobie wcześniej uprawnionej do renty uregulowane są w art. 21 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – zwanej dalej ustawą.
Podstawa wymiaru emerytury
Podstawę wymiaru emerytury ustalanej dla osoby uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy – w zależności od wniosku tej osoby – może stanowić:
- odpowiednio zwaloryzowana podstawa wymiaru renty,
- podstawa wymiaru ustalona na nowo zgodnie z art. 15 ustawy, co oznacza możliwość wskazywania zarobków uzyskanych w okresie 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę lub z dowolnie wybranych z 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę, przy czym mogą to być:
– inne zarobki niż przyjęto do obliczenia podstawy wymiaru renty,
– te same zarobki, które przyjęto do obliczenia podstawy wymiaru renty.
Osoby ubiegające się o emeryturę, a wcześniej uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy, mogą mieć zatem ustaloną podstawę wymiaru emerytury albo od osiągniętych zarobków, albo jako podstawę poprzedniego świadczenia.
Nowa podstawa
Osoba, której do ustalenia emerytury przyjęto:
- zwaloryzowaną podstawę wymiaru renty – może w każdym czasie zgłosić wniosek o obliczenie emerytury od podstawy wymiaru ustalonej na nowo:
– od tych samych zarobków, jakie wskazała do obliczenia podstawy wymiaru renty,
– od innych, nowych zarobków,
- te same zarobki, które wskazała do ustalenia podstawy wymiaru renty – może w każdej chwili złożyć wniosek o przyjęcie za podstawę wymiaru emerytury waloryzowaną podstawę wymiaru renty,
- zarobki inne niż do ustalenia podstawy wymiaru renty – w każdej chwili może złożyć wniosek o przyjęcie:
– za podstawę wymiaru emerytury zwaloryzowaną podstawę wymiaru renty,
– tych samych zarobków, jakie przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru renty.
Należy przy tym wskazać, że o tym, który wariant obliczenia podstawy wymiaru, a co za tym idzie – wysokości emerytury, jest najkorzystniejszy, decydują:
- wskaźnik wysokości podstawy wymiaru,
- data przyznania renty lub ponownego obliczenia ich wysokości od przeliczonej podstawy wymiaru,
- data przyznania emerytury,
- pozostawanie w ubezpieczeniu przez co najmniej 30 miesięcy po przyznaniu poprzedniego świadczenia.
Data przyznania świadczenia (zarówno renty, jak i emerytury) jest istotna w tym znaczeniu, że zależy od niej kwota bazowa, jaka jest przyjmowana do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia.
Obliczenie wysokości emerytury
Przy wyborze najkorzystniejszego wariantu ustalenia podstawy wymiaru, a następnie wysokości emerytury ZUS:
- w przypadku przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury podstawy wymiaru renty:
– oblicza wysokość emerytury w części zależnej od wymiaru przebytych okresów składkowych i nieskładkowych od podstawy wymiaru renty (tj. przy zastosowaniu kwoty bazowej przyjętej do jej obliczenia), a część socjalną emerytury – jako 24% kwoty bazowej obowiązującej w dacie przyznania emerytury – jeśli wnioskodawca – po przyznaniu renty – pozostawał przez co najmniej 30 miesięcy w ubezpieczeniach społecznych (art. 53 ust. 3 ustawy),
– oblicza wysokość emerytury przy zastosowaniu kwoty bazowej ostatnio przyjętej do obliczenia renty – jeśli po przyznaniu renty wnioskodawca nie przebył co najmniej 30-miesięcznego okresu ubezpieczenia (art. 53 ust. 3 ustawy),
- w przypadku ustalenia podstawy wymiaru na nowo w myśl art. 15 ustawy:
– od tych samych zarobków, jakie zostały przyjęte do ustalenia podstawy wymiaru renty,
– od nowych zarobków
oblicza wysokość emerytury przy zastosowaniu kwoty bazowej obowiązującej w dacie przyznania emerytury, a następnie ustala i wypłaca świadczenie w najkorzystniejszej wysokości.
Wyboru wariantu dokonuje się na dzień zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie podstawy wymiaru emerytury.
Podstawa wymiaru emerytury od podstawy wymiaru renty
Jeżeli za podstawę wymiaru emerytury przyjęto podstawę wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy – podstawę tę ustala się w wysokości uwzględniającej rewaloryzację (jeśli renta była przyznana przed 15 listopada 1991 r.) oraz wszystkie waloryzacje, jakie miały miejsce do dnia przyznania emerytury.
W takim przypadku nie oblicza się więc tej podstawy wymiaru „na nowo”. Jest ona ustalona od „starej” kwoty bazowej, a następnie odpowiednio podwyższana w ramach waloryzacji, jakie miały miejsce do daty przyznania emerytury.
Przykład
Jeżeli podstawę wymiaru emerytury przyznanej w listopadzie 2009 r. stanowi podstawa wymiaru renty przyznanej w lipcu 2002 r., to ZUS uwzględni waloryzacje: od 1 marca 2003 r. (wskaźnik waloryzacji 103,7%), od 1 marca 2004 r. (wskaźnik waloryzacji 101,8%), od 1 marca 2006 r. (wskaźnik waloryzacji 106,2%), od 1 marca 2008 r. (wskaźnik waloryzacji 106,5%), od 1 marca 2009 r. (wskaźnik waloryzacji 106,1%).
Od osób, które za podstawę wymiaru emerytury wskazują podstawę wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy, wymaga się, aby w dacie złożenia wniosku o emeryturę były uprawnione do tej renty. Podstawa ta nie dotyczy osób, które wprawdzie wcześniej były uprawnione do renty, lecz prawo to straciły np. wskutek odzyskania zdolności do pracy.
Przyjęcie za podstawę wymiaru emerytury podstawy wymiaru renty jest korzystne dla osób, które:
- przeszły na rentę dosyć dawno (przed 1 stycznia 1999 r.), a do ustalenia postawy jej wymiaru przyjęto zarobki np. z 12 miesięcy czy też z 3, 4 lub 7 lat kalendarzowych i nie mogą przedłożyć zarobków wymaganych do obliczenia podstawy wymiaru emerytury od aktualnej kwoty bazowej lub zarobki te są o tyle niższe od zarobków przyjętych do obliczenia podstawy wymiaru renty, że emerytura obliczona przy ich zastosowaniu byłaby nisza od obliczonej przy przyjęciu zwaloryzowanej podstawy wymiaru renty,
- rentę miały obliczoną od kwoty bazowej wynoszącej np. 1775,89 lub 1862,62 zł i przedkładają nowe, wyższe zarobki, jednak emerytura obliczona z zastosowaniem tych zarobków jest niższa od ustalonej przy uwzględnieniu zwaloryzowanej podstawy wymiaru renty (dotyczy to emerytur przyznanych przed 1 marca 2007 r.),
- rentę miały obliczoną od kwoty bazowej wynoszącej np. 1775,89 lub 1862,62 zł i nie przedkładają nowych zarobków, które pozwoliłyby na ustalenie emerytury w wyżej kwocie, a emerytura obliczona z zastosowaniem tych samych zarobków, które przyjęto do obliczenia podstawy wymiaru renty, jest niższa od ustalonej przy uwzględnieniu zwaloryzowanej podstawy wymiaru renty. Nie dotyczy to jednak emerytur przyznanych po 28 lutego 2007 r.
Podstawa prawna:
- ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227).