Rozliczanie podatku dochodowego od pracowników

Dorota Barska-Baranowska
rozwiń więcej
Pracodawca zobowiązany jest w stosunku do pracownika nie tylko do wypłaty wynagrodzenia za pracę. Jest on również płatnikiem składek ZUS oraz podatku dochodowego. Musi więc dokonywać rozliczenia wynagrodzenia pod kątem podatkowym oraz odprowadzać comiesięczne zaliczki na podatek dochodowy.

Po stronie pracodawcy leży wiele obowiązków związanych z rozliczaniem wynagrodzeń pracowników, w tym podatku dochodowego.

Autopromocja

Do obowiązków tych zaliczamy:

  • prowadzenie odpowiedniej dokumentacji,
  • zebranie oświadczeń od pracowników,
  • obliczenie podatku uwzględniającego koszty uzyskania przychodu,
  • obliczenie składki ZUS,
  • potrącenie kwoty wolnej od podatku i odpowiedniej stawki podatku.

Problematyczne również mogą się okazać kwestie kwalifikowania przychodów do opodatkowania lub nie w zależności od tego, czy przychód (świadczenie) zawiera się w katalogu przychodów opodatkowanych.

Źródła przychodów pracowniczych

W rozdziale drugim ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.; zwana dalej ustawą podatkową) definiuje wszystkie źródła przychodów na potrzeby podatku dochodowego od osób fizycznych.

Źródłami przychodów są m.in. (art. 10 ust. 1 ustawy podatkowej):

  • stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy,
  • członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,
  • praca nakładcza,
  • emerytura lub renta.

Ustawa podatkowa definiuje przychody z wykonywanej pracy, którymi są przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy. Na przychody składają się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń (art. 12 ustawy podatkowej).

Szczegółowo wszystkie rodzaje wspomnianych wyżej przychodów ze stosunku pracy wymienia powołana ustawa. Są to m.in.:

  • wynagrodzenia zasadnicze,
  • wynagrodzenia za godziny nadliczbowe,
  • dodatki i nagrody,
  • ekwiwalenty za niewykorzystany urlop,
  • wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona,
  • świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika,
  • wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń ustala się:

  • według cen, jakie stosuje się wobec innych odbiorców – jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia,
  • według cen zakupu – jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione,
  • według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu lokalu lub budynku – jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku,
  • na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem przede wszystkim ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia – w pozostałych przypadkach.

Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica między wartością tych świadczeń, ustalona według powyższych zasad, a odpłatnością ponoszoną przez pracownika.

Definicja przychodów ze stosunku pracy nie ma charakteru zamkniętego. Ustawodawca wymienia tylko przykładowe należności, które zostaną opodatkowane jako przychód z pracy. W praktyce najwięcej kontrowersji wzbudzają zwykle przychody pracowników z nieodpłatnych świadczeń.


Pracodawcy często motywują pracowników bezpłatnym karnetem na basen, imprezą integracyjną lub abonamentem medycznym. Organy podatkowe uznają, że jest to przychód pracownika opodatkowany jak wynagrodzenie. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika jednak, że interpretacja jest korzystna dla pracowników. W ich ocenie nieodpłatne świadczenie musi być spełnione, a jego wartość musi być wyliczona. Reasumując, kiedy pracodawca płaci za usługę ryczałtem i nie wiadomo, z czego korzystał pracownik, czyli nie można przypisać mu kwoty korzyści, przychód nie powstaje. Podobnie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 20 sierpnia 2008 r. (III SA/Wa 625/08). W orzeczeniu tym WSA uznał, że pracownik nie musi płacić podatku od pakietów medycznych udostępnionych jemu i członkom jego rodziny przez pracodawcę. Samo udostępnienie takich pakietów nie oznacza, że pracownik skorzystał ze świadczenia. Tym samym, powołując się na przytoczony wyrok, pracownicy, którym zakład pracy pobrał podatek od abonamentu medycznego, mogą skorygować zeznanie podatkowe i złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty za rok, w którym pracodawca odprowadził podatek od takich abonamentów.

Świadczenia na rzecz pracowników zwolnione z opodatkowania

Zwolnienia podatkowe stanowią odstępstwo od zasady powszechności opodatkowania. Mają one charakter przywileju, a więc prawa podatnika bez obowiązku korzystania z niego. Ustawa podatkowa wskazuje zakres wyjątków (tj. przychodów zwolnionych z opodatkowania), w ramach których można znaleźć katalog zwolnień określonych przychodów pracowniczych.

Świadczenia rzeczowe i świadczenia pieniężne z zfśs

Zwolnieniu podlega wartość rzeczowych świadczeń otrzymywanych przez pracownika, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych – do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 380 zł.

Rzeczowymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki, uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi (art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy podatkowej). Źródło finansowania jest więc ściśle określone jako jedna z przesłanek zwolnienia. Bez znaczenia jest natomiast wielkość udziału w finansowaniu świadczeń rzeczowych, może być więc ono zarówno częściowe, jak i pokrywać w 100% koszt tych świadczeń.

Należy przy tym pamiętać, że ze zwolnienia korzystają jedynie świadczenia o charakterze rzeczowym, do których nie można zaliczyć upoważnienia do zakupu po ulgowej cenie (50%) np. karnetu do klubu fitness. Otrzymane w ten sposób przez pracowników dofinansowanie nie ma charakteru rzeczowego, lecz ma charakter wyłącznie pieniężny i stanowi dopłatę do ceny zakupu karnetu. Jeśli więc pracownik nie otrzymał świadczenia rzeczowego, nie może skorzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy podatkowej. Podobną interpretację przedstawił dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w piśmie z 20 sierpnia 2008 r., nr IBPB2/415-983/08/BD/(KAN-5112/05/08).

Warto wspomnieć, że wskazane wyżej ograniczenie zwolnienia z opodatkowania świadczenia z funduszu socjalnego do kwoty 380 zł od 1 stycznia 2009 r. dotyczy także świadczeń pieniężnych finansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych (art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy podatkowej oraz art. 2 ustawy z 17 lipca 2009 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – DzU nr 125, poz. 1037).


Dopłaty do wypoczynku dla dzieci

Zwolnienie z art. 21 ust. 1 pkt 78 ustawy podatkowej obejmuje przy spełnieniu określonych przesłanek dopłaty do wypoczynku oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu dzieci i młodzieży.

Aby dopłaty do wypoczynku zostały zwolnione z opodatkowania, wymagane jest łączne spełnienie następujących warunków:

  • wypoczynek powinien być zorganizowany,
  • organizatorem wypoczynku musi być podmiot prowadzący działalność w tym zakresie,
  • wypoczynek powinien przybrać formę: wczasów, kolonii, obozów lub zimowisk, w tym również połączonego z nauką pobytu na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych, leczniczo-opiekuńczych.

Dopłata powinna dotyczyć tylko dzieci i młodzieży, które nie ukończyły 18. roku życia.

Dopłaty do wypoczynku, które spełniają łącznie ww. warunki i są finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, podlegają w całości zwolnieniu od opodatkowania podatkiem dochodowym. Jeżeli finansowanie następuje z innych źródeł, zwolnienie przysługuje do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 760 zł. Na pracowniku składającym wniosek o dofinansowanie wypoczynku ciąży obowiązek przedłożenia stosownych dowodów i udowodnienia prawa do zwolnienia (zob. interpretacja indywidualna – pismo dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 6 marca 2008 r., nr IPPB2/415-511/07-4/AF).

Szkolenia i dokształcanie pracowników

Wartość świadczeń otrzymanych przez pracowników na dokształcanie i podnoszenie kwalifikacji zawodowych stanowi podlegający opodatkowaniu przychód. Wyjątkiem są otrzymane przez pracownika świadczenia przyznane zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy podatkowej. Wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę w szkołach lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych.

Przy rozpatrywaniu możliwości zwolnienia z podatku należy przede wszystkim zwrócić uwagę na treść rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych (DzU nr 31, poz. 216), a także rozporządzenia z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (DzU nr 103, poz. 472 ze zm.), przy czym należy pamiętać, że to drugie rozporządzenie będzie obowiązywać jedynie do 10 kwietnia 2010 r.


Rozróżnia się 2 rodzaje szkoleń pracowników finansowanych przez pracodawcę:

  • podnoszące posiadane kwalifikacje zawodowe w znaczeniu umiejętności wykonywania bieżącej pracy, do których należą: seminaria, prelekcje, wykłady, kursy specjalizacyjne, kursokonferencje, okazjonalne wykłady, także nauka języków obcych, jeśli pracownik zatrudniony jest na stanowisku wymagającym znajomości języka – nie mają one charakteru systematycznej nauki szkolnej w znaczeniu ogólnym,
  • podnoszące poziom wiedzy ogólnej i zawodowej pracownika (m.in. nauka w szkołach publicznych i niepublicznych, w szkołach wyższych, na studiach podyplomowych).

Zasadniczym celem realizowanym przez szkolenia finansowane przez pracodawcę jest dokształcanie i doskonalenie zawodowe. Jeżeli szkolenie takie stanowi niezbędny element wykonywania przez pracownika obowiązków zawodowych na danym stanowisku, wówczas nie można uznać poniesionych przez pracodawcę kosztów szkolenia za przychód pracownika. Nie jest przy tym wymagane, aby jednostka prowadząca szkolenia posiadała akredytację kuratorium oświaty. Istotne jest, że brak związku między odbytym szkoleniem a charakterem wykonywanej pracy niejako automatycznie powoduje zaliczenie kosztów takiego szkolenia do opodatkowanych przychodów (por. interpretację indywidualną dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 30 czerwca 2008 r., IPPB1/415-462/08-2/JB).

Inne świadczenia zwolnione z opodakowania

Ustawa podatkowa przewiduje wiele innych zwolnień z opodatkowania. Zwolnienia te dotyczą najczęściej ustawowo zagwarantowanych świadczeń pracowniczych.

Pierwszą grupą są świadczenia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Zwolnienie to dotyczy zarówno świadczeń obowiązkowych wynikających z przepisów bhp (np. zapewnienie pracownikom posiłków regeneracyjnych, pranie i konserwacja odzieży roboczej), jak i ekwiwalentów pieniężnych za te świadczenia.


Kolejnym zwolnieniom podlegają udokumentowane wydatki związane z odbywaniem podróży służbowych, które mieszczą się w granicach określonych przez rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r.:

  • w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (DzU nr 236, poz. 1990 ze zm.),
  • w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (DzU nr 236, poz. 1991 ze zm.).

Na mocy art. 21 ust. 1 pkt 13 ustawy podatkowej zwolniony od podatku jest ekwiwalent pieniężny za używanie przez pracowników przy wykonywaniu pracy narzędzi, materiałów lub sprzętów stanowiących ich własność. Ponieważ przepis ten nie określa wykazu narzędzi, zwolnienie obejmuje teoretycznie wszystkie narzędzia, materiały lub sprzęt używane przy wykonywaniu pracy. Pracodawca może wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny np. za używany przez niego do celów służbowych telefon, kamerę, komputer. Natomiast z tego zwolnienia nie skorzysta ekwiwalent przyznany w zamian za używany do celów pracodawcy samochód pracownika.

Przyznanie ekwiwalentu powinno być potwierdzone dokumentem wystawionym przez pracodawcę.

Przepisy ustawy podatkowej nie ograniczają wprost wysokości takiego ekwiwalentu, nie powinien on jednak być zbyt wysoki w stosunku do wartości rynkowej najmu określonych narzędzi. W takim przypadku organy podatkowe mogą opodatkować część tego ekwiwalentu jako ukrytą formę wynagrodzenia. Wypłacany pracownikowi ekwiwalent stanowi dla pracodawcy koszt uzyskania przychodów. Ekwiwalent za używanie narzędzi wyłączony jest również z podstawy wymiaru składek ZUS, co czyni go szczególnie atrakcyjnym z punktu widzenia optymalizacji podatkowej kosztów pracowniczych. Przyznanie ekwiwalentu oznacza również uniknięcie przez przedsiębiorcę wydatku na zakup narzędzi, które pracownik zgodził się udostępnić.

Wolne od podatku są otrzymane przez pracowników kwoty z tytułu zwrotu kosztów przeniesienia służbowego oraz zasiłków na zagospodarowanie i zasiedlenie. Zwolniona od podatku jest kwota nie większa niż 200% wynagrodzenia należnego za miesiąc przeniesienia. Zwolnieniu podlegają również odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń ze stosunku pracy. Oczywiście nie są to wszystkie zwolnienia, jakie ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje dla pracowników.

Reasumując, wyłączone z opodatkowania są świadczenia, które nie stanowią przysporzenia w majątku prywatnym pracownika, ponieważ służą realizacji obowiązków pracownika wynikających ze stosunku pracy. Przykładem może być zakup odzieży dla pracownika działu obsługi klienta, jeśli zawiera wyraźnie oznaczone logo. Ubranie takie będzie miało wyraźnie charakter firmowy, naturalne jest, że nie będzie ono wykorzystywane do celów osobistych, ponieważ w każdej sytuacji jest elementem promocji firmy, a co za tym idzie, nie należy doliczać jego wartości do dochodu pracownika.


Deklaracje przy rozliczaniu podatku od wynagrodzeń

Od 1 stycznia 2007 r. nie istnieje już obowiązek składania przez płatników deklaracji na zaliczkę miesięczną na podatek dochodowy od łącznej kwoty dokonanych wypłat (deklaracje PIT-4 i PIT-8A, obecnie nieobowiązujące). Zamiast tego płatnicy mają obowiązek sporządzenia i przekazania urzędom skarbowym deklaracji rocznej o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy (obowiązujące deklaracje: PIT-4R i PIT-8AR).

Istotne jest pozostawienie bez zmian obowiązku wpłacania podatku do urzędu skarbowego w trakcie roku podatkowego. Płatnicy nadal mają obowiązek do 20. dnia każdego miesiąca wpłacenia zaliczki na podatek dochodowy od wynagrodzeń wypłaconych w poprzednim miesiącu. Na przykład od wynagrodzeń wypłaconych lub pozostawionych do dyspozycji pracownika w styczniu płatnik ma obowiązek wpłaty podatku do właściwego urzędu skarbowego do 20 lutego.

Deklaracje roczne PIT-4R i PIT-8AR

Deklaracja PIT-4R ma więc charakter deklaracji zbiorczej, w której rozliczane są zaliczki odprowadzone w ciągu roku z tytułu etatu, jak również z innych tytułów niż stosunek pracy, np. za działalność wykonywaną osobiście (wymienione wyżej).

Deklarację PIT-4R zobowiązane są złożyć:

  • zakłady pracy,
  • osoby prowadzące gospodarstwa domowe zatrudniające osoby do pomocy (umowa aktywizacyjna),
  • podmioty wypłacające wynagrodzenia za działalność wykonywaną osobiście (w szczególności z umów-zleceń i umów o dzieło),
  • podmioty wypłacające należności z tytułu praw majątkowych (w tym praw autorskich),
  • komornicy sądowi lub podmioty niebędące następcą prawnym zakładu pracy, przejmujące jego zobowiązania wynikające ze stosunku służbowego, stosunku pracy itd.,
  • inni płatnicy, w tym organy rentowe, np. wypłacający emerytury, renty.

Deklarację płatnicy muszą przesłać w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym, w którym pobrano zaliczki.

Jeżeli płatnicy zakończą działalność przed końcem stycznia roku następnego, mają obowiązek przesłać PIT-4R najpóźniej do dnia zaprzestania jej wykonywania.

Deklarację PIT-8AR zobowiązani są złożyć płatnicy, którzy w ciągu roku pobrali zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych. Dotyczy to osób, od których dochodów pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy. Rodzaje dochodów opodatkowanych ryczałtowo zostały wymienione w art. 30 ust. 1 ustawy podatkowej.

Należy wspomnieć, że od 1 stycznia 2009 r. ustawodawca wrócił do opodatkowania części przychodów z działalności wykonywanej osobiście podatkiem zryczałtowanym, który wynosi 18% przychodu. Warunek opodatkowania zryczałtowanym podatkiem jest taki, że miesięczne przychody danego podatnika z podlegających tej formie opodatkowania tytułów nie mogą u danego płatnika przekroczyć 200 zł, a osoba otrzymująca wynagrodzenie nie może być pracownikiem płatnika.


W praktyce opodatkowanie to będzie miało zastosowanie w przypadku niskiej wartości umów-zleceń, umów o dzieło, ewentualnie wynagrodzeń za czynności społeczne i obywatelskie. Zryczałtowany podatek pobiera się od przychodu bez potrącania kosztów uzyskania przychodów. Plusem jest to, że płatnik nie musi wystawiać w takim przypadku deklaracji PIT-11 (ten dochód jest obciążony podatkiem zryczałtowanym, a więc nie łączy się go z innymi dochodami). Niewątpliwym minusem jest większy podatek liczony od przychodu, a nie jak wcześniej od dochodu.

Przykład

Podatnik ma stałą umowę-zlecenie na kwotę 180 zł miesięcznie, z tytułu której nie podlega ubezpieczeniom społecznym. W 2008 r. płatnik pobierał od tej kwoty 19% zaliczkę od dochodu, która wynosiła 27 zł po zaokrągleniu (potrącano 20% koszty i od tego liczono 19% zaliczkę: 180 zł – 36 zł x 19%). W 2009 r. płatnik pobierze zryczałtowany podatek według stawki 18%, ale od przychodu (podatek wyniesie 32 zł = 180 zł x 18%).

Deklarację PIT-8AR płatnicy są zobowiązani przesłać w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym, w którym pobrano zaliczki. W przypadku zaprzestania działalności przez płatnika deklarację należy przesłać do dnia zaprzestania działalności.

Płatnik nie musi przekazywać podatnikowi deklaracji PIT-8AR. Wartość przychodów objętych zryczałtowanym podatkiem dochodowym nie podlega łączeniu z dochodami opodatkowanymi według skali podatkowej oraz nie wykazuje się tego przychodu w zeznaniu podatkowym.

Płatnik zobowiązany jest przesłać deklarację PIT-4R i/lub PIT-8AR do urzędu skarbowego właściwego dla swojej siedziby lub miejsca zamieszkania, gdy jest osobą fizyczną.

Termin przekazania deklaracji za rok 2009 to 1 lutego 2010 r. (31 stycznia 2010 r. przypada w niedzielę) lub do dnia zaprzestania działalności, jeżeli zakończył ją wcześniej.

Wystawianie informacji rocznej PIT-11

Po zakończeniu roku oprócz omówionych już rocznych deklaracji PIT-4R i PIT-8R płatnik jest zobowiązany do sporządzenia informacji PIT-11.

W przypadku stosunku pracy informację PIT-11 za 2009 r. sporządza się i przekazuje do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika oraz samemu podatnikowi do końca lutego. W rozliczeniu roku 2009 termin przekazania deklaracji to 1 marca 2010 r., ponieważ koniec lutego w 2010 r. przypada w niedzielę.

Dla podatników, którzy są objęci ograniczonym obowiązkiem podatkowym, będzie to urząd właściwy do opodatkowania osób zagranicznych.

W informacji PIT-11 oprócz przychodów ze stosunku pracy płatnik może również wykazać:

  • emerytury i renty zagraniczne,
  • należności za pracę przypadające skazanym oraz tymczasowo aresztowanym,
  • świadczenia wypłacane z Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
  • przychody z działalności wykonywanej osobiście,
  • prawa autorskie i inne, o których mowa w art. 18 ustawy podatkowej,
  • należności wynikające z umowy aktywizacyjnej,
  • należności z innych źródeł.

Załącznikiem do tej informacji jest formularz PIT/R o dochodach z tytułu czynności związanych z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich. W stosunku do poprzednio obowiązującego formularza ograniczono liczbę pozycji, w których rozlicza się dochody z działalności wykonywanej osobiście. Nadal jednak zakres rozliczanych dochodów jest taki sam. Wprowadzono również kolumnę, która pozwala na wykazanie w informacji PIT-11 dochodów zwolnionych od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych umów międzynarodowych.


Od 1 stycznia 2009 r. w przypadku zakończenia umowy o pracę w trakcie roku informację PIT-11 będzie wystawiać się na wniosek podatnika w ciągu roku podatkowego, w terminie 14 dni od dnia złożenia wskazanego wniosku.

Jeżeli podatnik nie złoży takiego wniosku, to płatnik informację PIT-11 wystawi dopiero po zakończeniu roku i obejmie ona wszystkie okresy zatrudnienia w danym roku.

Znaczenie informacji PIT-11

PIT-11 to bardzo ważny dokument dla pracownika. To na jego podstawie jako podatnik może szybko rozliczyć się z podatku dochodowego. Niestety może się zdarzyć, że płatnik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków. Wszystko zależy jeszcze od tego, czy płatnik tylko nie wysłał PIT-11, czy zaniedbał inne obowiązki, w tym nie odprowadzał zaliczek i składek. Jeżeli podatnik nie otrzyma na czas informacji, ile zarobił, ile podatku odprowadził pracodawca oraz jaką kwotę potracono z wynagrodzeń na składki ubezpieczeniowe i zdrowotną, powinien zainteresować się, co się stało. Może okazać się, że płatnik jedynie spóźnił się z informacją, a podatnik zdąży ze swoim rozliczeniem do 30 kwietnia.

Duży problem pojawi się w sytuacji, gdy informacja w ogóle nie trafi do podatnika. Winę za to poniesie oczywiście płatnik, ale obowiązek rocznego rozliczenia podatku ciąży na podatniku. To on musi zdobyć i zgromadzić dane potrzebne do rozliczenia. O potrzebne dane o podatkach czy składkach podatnik musi starać się sam. Najpewniejszym źródłem takich informacji jest w takiej sytuacji urząd skarbowy. Do niego należy więc wystąpić o wydanie odpowiedniego zaświadczenia. Urząd ma obowiązek wydać taki dokument, jeżeli może on potwierdzić fakty albo stan prawny, wynikający z prowadzonych przez urząd ewidencji, rejestrów lub z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu. Podatnik musi jedynie udowodnić, że ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w uzyskaniu urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego. Podatnik może też sprawdzić w ZUS, czy płatnik odprowadził za niego składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Niewywiązanie się z obowiązków podatkowych pociąga za sobą sankcje karne. Płatnik i podatnik odpowiadają z innych tytułów.

Rozliczenie podatku. Zeznanie PIT-40

Podatek dochodowy od osób fizycznych pracownik może rozliczyć sam w zeznaniu rocznym lub – przy spełnieniu pewnych warunków – może to za niego zrobić płatnik (pracodawca) w informacji PIT-40.

W 2010 r. płatnik (na wniosek podatnika) będzie nadal mógł dokonać rozliczenia rocznego podatnika na formularzu PIT-40. Warunki tego rozliczenia są takie same jak w rozliczeniu za rok poprzedni. Niestety w rozliczeniu za 2009 r. płatnik nie odliczy już ulgi prorodzinnej, a więc osoby, które chcą skorzystać z ulgi na wychowanie dzieci za 2009 r., będą musiały złożyć zeznanie roczne sami.


Płatnik dokonuje rocznego rozliczenia podatku pracownika, jeżeli ten przed 10 stycznia 2010 r. złożył mu oświadczenie (wg wzoru PIT-12), że poza dochodami uzyskanymi od płatnika nie uzyskał innych dochodów niż dochody:

  • opodatkowane ryczałtowo, o których mowa w art. 30 ustawy podatkowej, np. z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową,
  • wymienione w art. 30a ustawy podatkowej, np. z odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika,
  • o których mowa w art. 30b ustawy podatkowej, tj. dochody ze zbycia papierów wartościowych,
  • z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym,
  • ze sprzedaży nieruchomości i innych praw z nimi związanych.

W oświadczeniu PIT-12 pracownik podatnik zobowiązany jest poinformować płatnika, że nie korzysta z odliczeń od dochodu lub podatku, z wyjątkiem:

  • składek na ubezpieczenia społeczne potrąconych przez płatnika ze środków pracownika, które odlicza od dochodu,
  • zwróconych płatnikowi świadczeń, od których wcześniej pobrano podatek,
  • składki na ubezpieczenie zdrowotne, którą odlicza od podatku.

Warunkiem rozliczenia przez płatnika pracodawcę podatku pracownika jest również niekorzystanie przez pracownika ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem, rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko, oraz brak obowiązku doliczenia kwot uprzednio odliczonych, z wyjątkiem odliczonej składki na ubezpieczenie zdrowotne, która została mu zwrócona.

Jeżeli pracownik spełnia powyższe warunki, płatnik może dokonać za niego rozliczenia rocznego podatku. Rozliczenia dokonuje się na wspomnianym już formularzu PIT-40.

Wyłączeni z rozliczenia przez pracodawcę są m.in. pracownicy, którzy:

  • chcą dokonać odliczeń, np. darowizny,
  • uzyskują przychody u kilku pracodawców lub z innych źródeł przychodu, np. obok etatu prowadzą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych.

Sporządzenie rocznego rozliczenia podatku przez płatnika nie pozbawia prawa pracownika do złożenia następnie zeznania rocznego we własnym zakresie. Samodzielnego rozliczenia pracownik dokona na formularzu PIT-37, chyba że dochody ze stosunku pracy łączy z innymi źródłami przychodu, od których płatnik nie pobierał zaliczek, albo chce doliczyć do swoich przychodów dochody małoletniego dziecka – wtedy zeznanie złoży na formularzu PIT-36.


Jeżeli pracownik wcześniej został rozliczony przez płatnika w deklaracji PIT-40, do zeznania składanego samodzielnie przenosi kwotę zaliczki:

  • pomniejszoną o kwotę z poz. 84 PIT-40, jeśli z obliczenia płatnika wynikała nadpłata, lub
  • powiększoną o kwotę z poz. 83 PIT-40, jeśli z obliczenia płatnika wynikała kwota do zapłaty.

Przykład

Podatnik otrzymał rozliczenie roczne PIT-40A od organu rentowego. Obok dochodów z emerytury podatnik osiągał również dochody z najmu opodatkowane według skali. W tym stanie rzeczy złoży on samodzielnie zeznanie roczne na formularzu PIT-36. W zeznaniu tym wykaże dwa źródła przychodu – emeryturę i najem.

Organ rentowy nie sporządza rocznego obliczenia podatku PIT-40A podatnikom:

● w stosunku do których ustał obowiązek poboru zaliczek,

● którzy złożyli oświadczenie o zamiarze opodatkowania wspólnie z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dzieci,

● w stosunku do których zwolniono organ rentowy w całości lub w części z obowiązku poboru zaliczek na podatek na podstawie przepisów ordynacji podatkowej,

● którym nie pobrano zaliczek na podatek stosownie do postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

W takich przypadkach organ rentowy przesyła informację PIT-11A, która jest jednym formularzem z PIT-40A, a wyboru dokonuje płatnik przez odpowiednie skreślenie.

Podatek wynikający z obliczenia podatku przez płatnika jest podatkiem należnym za dany rok, chyba że naczelnik właściwego urzędu skarbowego w decyzji określi ten podatek inaczej.

Rocznego rozliczenia podatku za 2009 r. płatnik dokonuje na formularzu PIT-40 w terminie do 1 marca 2010 r. (28 lutego 2009 r. przypada w niedzielę). W tym samym terminie płatnik przekazuje egzemplarz rozliczenia pracownikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu według miejsca zamieszkania pracownika. W przypadku osób objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym egzemplarz rozliczenia rocznego składa się do urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania osób zagranicznych. Różnicę między podatkiem z rozliczenia rocznego podatku a sumą wpłaconych zaliczek w trakcie roku pobiera się z wynagrodzenia (dochodu) za marzec roku następnego.

Przykłady

Zaliczki wpłacone w 2009 r. wynosiły 980 zł. Podatek należny w rozliczeniu rocznym wyniósł 981 zł. Różnicę w kwocie 1 zł płatnik pobierze z dochodu za marzec 2010 r.

Na wniosek pracownika różnica może być pobrana z dochodu za kwiecień. Jeżeli stosunek pracy z danym pracownikiem ustanie w styczniu lub lutym 2010 r., różnicę pobiera się w ostatnim miesiącu, za który pobrano zaliczkę. Pobraną różnicę wpłaca się na rachunek urzędu właściwego dla płatnika wraz z zaliczkami za dany miesiąc. W przypadku gdy z rozliczenia rocznego wynika nadpłata, zalicza się ją na poczet zaliczki za marzec. Jeżeli dalej pozostaje nadpłata, zwraca się ją pracownikowi w gotówce. Zwrot nadpłaty w gotówce następuje przez jej potrącenie z zaliczek.

***

Z rozliczenia rocznego podatku przez płatnika wynikła nadpłata w kwocie 300 zł. Zaliczka za marzec wynosiła 200 zł. Płatnik zwróci więc pracownikowi w gotówce 100 zł.


Płatnik powinien sporządzić deklarację PIT-11 i PIT-40 w 3 egzemplarzach:

  • jeden z informacją o odebraniu przez podatnika przechowuje w dokumentacji finansowej (np. w płacach),
  • jeden zobowiązany jest przesłać do urzędu skarbowego właściwego dla podatnika,
  • jeden przekazuje pracownikowi podatnikowi.

Obliczanie podatku od wynagrodzeń

Prawidłowe wyliczenie podatku od wynagrodzeń wymaga, oprócz prawidłowego zakwalifikowania przychodu, znajomości zasad wyliczania wynagrodzeń, jak również znajomości obowiązujących w danym roku progów podatkowych, kosztów uzyskania przychodu czy przysługującej na dany rok kwoty wolnej od podatku.

Wysokość podatku za dany rok zależy przede wszystkim od skali podatkowej obowiązującej w danym roku podatkowym.

Rok 2010 nie będzie rokiem zmian. W 2010 r. będzie obowiązywała więc skala podatkowa z 2009 r., a więc z dwiema stawkami, tj. 18% i 32%. Skala jest progresywna, tzn. im wyższy dochód narastająco od początku roku, tym większą jego część trzeba oddać państwu w formie podatku. Znowu ze względu na wysokość progów podatkowych podatek w wysokości 32% zapłacą osoby dobrze zarabiające. Pozostali z niższymi i średnimi dochodami pozostaną przy niższej stopie 18%.

W 2010 r. tak jak w 2009 r. zaliczki od wynagrodzeń pracowniczych za miesiące od stycznia do grudnia wynoszą:

  • za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę 85 528 zł – 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu,
  • za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę 85 528 zł – 32% dochodu uzyskanego w danym miesiącu.

Skala podatkowa na 2009 r. oraz na 2010 r.

@RY1@i26/2010/003/i26.2010.003.000.0011.101.jpg@RY2@

Przykłady

Dochód pracownika do opodatkowania osiągnięty w danym zakładzie pracy od początku roku w październiku 2010 r. przekroczy kwotę 85 528 zł.

Zaliczka za listopad 2010 r. powinna więc zostać pobrana już według stawki 32%.

Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może wcześniej zastosować wyższą 32% stawkę podatku do obliczania zaliczek na podatek. Wniosek należy złożyć odpowiednio wcześnie, aby pracodawca miał możliwość zastosowania wyższej stawki do rozliczenia zaliczki.

***

Dochód pracownika do opodatkowania, osiągnięty w danym zakładzie pracy od początku roku, w lipcu 2010 r. wyniesie 86 200 zł. Jednak dopiero zaliczka za sierpień wyliczona byłaby według stawki 32%.

Pracownik podatnik wnioskował jednak do pracodawcy, aby zaliczki na podatek dochodowy, począwszy od zaliczki za lipiec, były obliczane według stawki 32%.

Wniosek złożony zostanie w lipcu i pracodawca będzie miał możliwość wyliczenia zaliczki za lipiec już według stawki 32%.


Kwota wolna

Kolejnym ważnym elementem obliczania właściwej zaliczki na podatek dochodowy jest tzw. kwota zmniejszająca podatek. Zaliczkę obliczoną w omówiony sposób zmniejsza się co miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. W ten sposób po 12 miesiącach zostaje odpisana od podstawy opodatkowania pracownika cała kwota wolna od opodatkowania. Co do zasady pracodawca dokonuje comiesięcznych odpisów tej kwoty.

Warunkiem dokonywania tych odpisów przez pracodawcę jest złożenie przez pracownika przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym oświadczenia według ustalonego wzoru, w którym stwierdzi, że:

  • nie otrzymuje emerytury lub renty,
  • nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,
  • nie osiąga dochodów z działalności gospodarczej,
  • nie osiąga dochodów ze stosunku pracy otrzymywanych z zagranicy,
  • nie osiąga dochodów z emerytur i rent otrzymywanych z zagranicy bez pośrednictwa banków,
  • nie osiąga dochodów z najmu lub dzierżawy,
  • nie otrzymuje świadczeń pieniężnych od organu zatrudnienia,
  • określa danego pracodawcę jako właściwego do stosowania odliczenia kwoty wolnej od opodatkowania, w przypadku gdy równocześnie osiąga od innych zakładów pracy dochody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy lub wykonywania pracy nakładczej.

Oświadczenie to składa się raz. Jeżeli zatem stan faktyczny wynikający z oświadczenia złożonego w latach poprzednich nie uległ zmianie, to nie trzeba składać go w następnym roku podatkowym.

Jeżeli jednak w trakcie roku podatkowego zmieni się pracodawca, wówczas należy złożyć to oświadczenie nowemu pracodawcy. Pracownik jest zobowiązany zawiadomić pracodawcę o zmianach stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia przed wypłatą wynagrodzeń za miesiąc, w którym zaszła zmiana.

Aby prawidłowo potrącać kwotę wolną od opodatkowania, pracownik musi złożyć stosowne oświadczenie. W praktyce może jednak pojawić się wiele wątpliwości w zakresie wywiązywania się z tego obowiązku.

Przykład

Alina K. zaczyna w trakcie roku podatkowego prowadzić działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych według skali podatkowej. Kwota wolna od opodatkowania była dotychczas potrącana przez jej pracodawcę, który odprowadzał zaliczki na podatek dochodowy z tytułu wynagrodzenia.

Zakład pracy, obliczając zaliczkę na podatek dochodowy z tytułu pobieranego wynagrodzenia, pomniejsza ją o 1/12 kwoty wolnej od opodatkowania, pod warunkiem że pracownik złoży oświadczenie, w którym poinformuje, że nie osiąga dochodów z tytułu m.in. prowadzenia działalności nieopodatkowanej ryczałtem czy podatkiem liniowym (art. 32 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Wobec powyższego Alina K. przed rozpoczęciem działalności gospodarczej powinna na formularzu PIT-2 poinformować pracodawcę, żeby ten zaprzestał potrącania 1/12 kwoty wolnej od opodatkowania za każdy następny miesiąc. Podatek dochodowy na koniec roku z tytułu pobierania wynagrodzenia oraz działalności gospodarczej łączy się i wylicza należny podatek za cały rok. Kwota wolna od opodatkowania w roku podatkowym przysługuje każdemu podatnikowi tylko w wysokości ściśle określonej w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ponieważ Alina K. musi odliczyć tę kwotę w pierwszej kolejności od dochodów uzyskiwanych z działalności gospodarczej, w sytuacji gdyby nie złożyła oświadczenia pracodawcy, to w ciągu roku podatkowego kwota wolna od opodatkowania zostałaby pobrana z wynagrodzenia dwa razy – pierwszy raz przez zakład pracy, drugi raz przy obliczaniu przez podatnika zaliczek z tytułu najmu.

W takiej sytuacji Alina K. może narazić się na otrzymanie decyzji dotyczących złego naliczenia zaliczek na podatek wraz z należnymi odsetkami. Dlatego jej obowiązkiem jest poinformowanie pracodawcy na formularzu PIT-2 o zaistniałej sytuacji i samodzielne potrącanie kwoty wolnej od opodatkowania przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.


W 2010 r. będzie nadal obowiązywała dotychczasowa kwota zmniejszająca podatek. W skali roku wyniesie ona 556,02 zł.

Pracodawcy, którzy dysponują oświadczeniami pracowników – PIT-2 upoważniającymi ich do obniżania zaliczek o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, będą stosowali ją miesięcznie w wysokości 46,33 zł (556,02 zł : : 12 miesięcy).

Obliczając stosowną zaliczkę za wynagrodzenie pracownika, pracodawca uwzględnia oprócz kwoty wolnej również koszty uzyskania przychodów oraz zaliczki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Koszty uzyskania przychodów

Płatnik dokonujący rocznego obliczenia podatku ma obowiązek pomniejszyć przychód podatnika o koszty uzyskania przychodów.

Koszty uzyskania przychodów z tytułu stosunku pracy i stosunków pokrewnych (stosunku służbowego, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej) w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych określone zostały kwotowo bezpośrednio w ustawie podatkowej.

W 2010 r. kwoty miesięcznych, zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów ze stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej ani nie wzrosną, ani nie zmaleją. Oznacza to, że obowiązują koszty w kwotach z 2009 r.

I tak, wysokość kosztów uzyskania dotycząca roku 2009 i 2010 to:

  • 1335 zł (miesięcznie 111,25 zł), w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody z tytułu jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej,
  • 2002,05 zł, w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej,
  • 1668,72 zł (139,06 zł miesięcznie), w przypadku gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę lub nie otrzymywał zwrotu kosztów dojazdu (z wyjątkiem, gdy zwrócone koszty zostały zaliczone do przychodów podlegających opodatkowaniu),
  • 2502,56 zł za rok podatkowy, w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej, a miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę lub nie otrzymywał zwrotu kosztów dojazdu (z wyjątkiem, gdy zwrócone koszty zostały zaliczone do przychodów podlegających opodatkowaniu).

Trzeba pamiętać, że płatnik nie uwzględni wyższych kosztów uzyskania przychodów, w przypadku gdy podatnik otrzymał zwrot kosztów dojazdu (z wyjątkiem gdy zwrócone koszty zostały zaliczone do przychodów podlegających opodatkowaniu).


Przykłady

Podatnik zatrudniony na 1/2 etatu w miejscowości swojego zamieszkania przepracował w 2009 r. 7 miesięcy. Miesięczne koszty uzyskania, które potrącał mu płatnik (pracodawca), wynosiły 111,25 zł, natomiast w zeznaniu rocznym koszty te będą wynosić 778,75 zł (7 x 111,25 zł).

***

Pracownik mieszkał i pracował w Warszawie. Jego droga do pracy wynosiła 12 km, jednak stosuje on podstawowe koszty uzyskania przychodu – 111,25 zł miesięcznie. Inny pracownik mieszkał w Piasecznie, a pracował w Warszawie. Droga do pracy liczyła niespełna 3 km, ale stosuje on podwyższone koszty uzyskania przychodu wynoszące 139,06 zł miesięcznie.

Warunkiem zastosowania zwiększonych kosztów dla dojeżdżającego przy rozliczaniu zaliczek jest złożenie pracodawcy oświadczenia o spełnieniu powyższych warunków. Oświadczenie to ma zastosowanie w kolejnych latach, jeżeli stan faktyczny nie ulega zmianie. O zmianie stanu faktycznego pracownik jest zobowiązany powiadomić pracodawcę i od miesiąca złożenia takiej informacji pracodawca potrąca normalne koszty.

Przykłady

Pracownik jako osoba dojeżdżająca miał od 2008 r. potrącane przez zakład pracy przy rozliczeniu zaliczek podwyższone koszty dla dojeżdżającego. Te koszty stosuje się również w 2009 r. i będą obowiązywały w 2010 r.

***

W kwietniu 2009 r. pracownik złożył oświadczenie, że z uwagi na zmianę miejsca zamieszkania od 10 kwietnia 2009 r. stracił status osoby dojeżdżającej do pracy. W rozliczeniu zaliczki za kwiecień 2009 r. zakład pracy zastosował mu już normalne koszty uzyskania przychodu w kwocie 111,25 zł.

Pracownikowi uzyskującemu przychody ze stosunku pracy i korzystającemu w stosunku do tych przychodów z praw autorskich lub praw pokrewnych przysługują koszty uzyskania przychodów w wysokości 50%. Pracownik ma prawo do uwzględnienia kosztów w takiej wysokości w odniesieniu do tej części wynagrodzenia, która pochodzi ze zbycia praw autorskich.

Składki ZUS

Składki na ZUS pozostaną w roku 2010 takie same jak w 2009.

Od nowego roku nie zmienią się stopy procentowe składek na ubezpieczenia społeczne ani nie nastąpi żadna zmiana w ich finansowaniu. Będą one wynosiły:

  • składka na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% przychodu, z tego:

– 9,76% – płaci pracownik,

– 9,76% – płaci pracodawca,

  • składka na ubezpieczenia rentowe – 6%, z tego:

– 1,5% – płaci pracownik,

– 4,5% – płaci pracodawca,

  • składka na ubezpieczenie chorobowe – 2,45%, którą w całości opłaca pracownik.

Łącznie pracodawca, jako płatnik składek, będzie potrącał pracownikowi z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne kwotę stanowiącą 13,71% podstawy wymiaru. Nie wzrośnie również składka na ubezpieczenie zdrowotne. Pozostanie na poziomie 9% podstawy wymiaru, z czego 7,75% podlega odliczeniu od zaliczki na podatek dochodowy.


Należy też wspomnieć, że zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585) za pracownika w rozumieniu ustawy uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W takiej sytuacji podstawa opodatkowania będzie odpowiednio mniejsza.

Przykład

Z pracownikiem, który pracuje na etacie, zawarto dodatkowo umowę o dzieło na kwotę 3000 zł brutto.

Pracownik z tytułu tej umowy podlega ubezpieczeniom społecznym. Wobec tego rozliczenie zaliczki od wynagrodzenia za umowę o dzieło będzie wyglądać następująco:

● przychód z umowy o dzieło: 3000 zł,

● składki ZUS finansowane z wynagrodzenia: 411,30 zł = 3000 zł x 13,71%,

● koszty uzyskania przychodu: 517,74 zł = (3000 zł – 411,30 zł) x 20%,

● podstawa opodatkowania: 2071,00 zł = (3000 zł – 411,30 zł – 517,74 zł),

● zaliczka na podatek: 372,80 zł = 2070,96 zł x 18%,

● składka zdrowotna: 232,98 zł = (3000 zł – 411,30 zł) x 9%,

● składka zdrowotna do odliczenia: 200,62 zł = (3000 zł – 411,30 zł) x 7,75%,

● zaliczka na podatek wpłacana do urzędu skarbowego:

172 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych) = 172,15 = (372,77 – 200,62 zł),

● wynagrodzenie z tytułu wykonania dzieła – do wypłaty:

2183,72 zł = 3000 zł – (411,30 zł + 232,98 zł + 172 zł).

Możliwości zmniejszenia podatku w ciągu roku

Jeżeli pracownik złoży zakładowi pracy oświadczenie, że za dany rok zamierza opodatkować dochody łącznie z małżonkiem bądź jako osoba samotnie wychowująca dziecko rozliczyć się razem z tym dzieckiem, a za rok podatkowy przewidywane, określone w oświadczeniu, dochody podatnika nie przekroczą górnej granicy pierwszego przedziału skali i odpowiednio małżonek lub dziecko nie uzyskują żadnych dochodów, z wyjątkiem renty rodzinnej, to zaliczki za wszystkie miesiące roku podatkowego wynoszą 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu i są dodatkowo pomniejszane za każdy miesiąc o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej.

Jest to bardzo istotne uprawnienie pracownika, ponieważ w trakcie roku podatkowego może on zmniejszyć swoje obciążenia fiskalne z tytułu zapłaty podatku dochodowego. Pracodawca, któremu pracownik złożył oświadczenie, będzie pobierał niższe zaliczki, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie.

W przypadku zmiany stanu faktycznego, upoważniającego do obniżki zaliczek, lub utraty możliwości do opodatkowania dochodów w ten sposób pracownik jest zobowiązany poinformować o tym pracodawcę. W takiej sytuacji od następnego miesiąca pracodawca znów będzie pobierał wyższe zaliczki.

Przykład

Pracownik w lutym 2010 r. złożył oświadczenie, że będzie opodatkowywał się za 2010 r. wspólnie z małżonką. Jego dochody zmieszczą się w pierwszym przedziale skali podatkowej, a małżonka nie osiągnie w 2010 r. żadnych dochodów. Pracodawca przy obliczaniu zaliczek w 2010 r. będzie mu potrącał podwójną kwotę wolną 92,66 zł (46,33 zł x 2), począwszy od zaliczki pobranej w marcu (niewpłaconej w marcu do urzędu skarbowego, ale pobranej z wynagrodzenia pracownika wypłaconego w marcu, do urzędu zaliczka ta będzie wpłacana w kwietniu).

W sytuacji gdy zmienią się okoliczności, które uprawniają do tego szczególnego sposobu wyliczania zaliczek, pracownik jest zobowiązany poinformować o tym pracodawcę. Od miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik przestał spełniać te warunki, zaliczki pobierane są według zasad ogólnych.


Rozliczenie zaliczki na poczet pensji

Zaliczka na poczet przyszłego wynagrodzenia jest przychodem ze stosunku pracy, mimo że nie jest wprost wymieniona w art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Do przychodów określonych w tym przepisie należy zaliczać również inne, niewymienione w nim wprost świadczenia – jeżeli są uzyskiwane przez pracownika w związku z wykonywaną przez niego pracą.

Od zaliczki wypłaconej pracownikowi na poczet przyszłego wynagrodzenia jednostka, jako płatnik, jest zobowiązana obliczyć i pobrać zaliczkę na podatek dochodowy (art. 31 ustawy podatkowej) oraz odprowadzić tę zaliczkę na warunkach określonych w art. 38 ust. 1 ustawy podatkowej.

Płatnicy, o których mowa m.in. w art. 31 ustawy podatkowej, przekazują – z zastrzeżeniem art. 38 ust. 2 i 2a ustawy podatkowej – kwoty pobranych zaliczek na podatek w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki, na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby płatnika – przesyłając równocześnie deklarację według ustalonego wzoru. Przy czym, jeżeli między kwotą potrąconego podatku a kwotą wpłaconego podatku występuje różnica, należy ją wyjaśnić w deklaracji (art. 38 ust. 1 ustawy podatkowej).

Z treści art. 38 ust. 1 ustawy podatkowej wynika, że płatnik przekazuje kwoty pobranych zaliczek na podatek dochodowy dopiero w następnym miesiącu, po miesiącu, w którym dokonał wszelkiego rodzaju wypłat pieniężnych z tytułu stosunku pracy i pobrał zaliczki na podatek od tych wypłat. Oznacza to, że pracodawca może uwzględnić w danym miesiącu fakt wypłacenia pracownikowi w jednym dniu „zaliczki na poczet przyszłego wynagrodzenia” i zwrotu tej zaliczki w „następnym” dniu.

Przykład

Wariant 1

Pracodawca 10 listopada wypłacił pracownikowi 20% przyszłego wynagrodzenia za listopad (płatnego zgodnie z regulaminem wynagradzania do 30. dnia każdego miesiąca). W tej sytuacji pracodawca przy ustalaniu i odprowadzaniu zaliczki na podatek dochodowy za listopad (płatnej do 20 grudnia) odprowadzi zaliczkę na podatek za całość wynagrodzenia za ten miesiąc (20% zaliczki + 80% należnego wynagrodzenia).

Wariant 2

Pracodawca 30 października wypłacił pracownikowi należne wynagrodzenie za październik i jednocześnie – z tytułu zaliczki na pisemny wniosek pracownika – 10% wynagrodzenia za listopad. W takiej sytuacji pracodawca powinien do październikowej wypłaty doliczyć także wypłaconą w październiku zaliczkę na wynagrodzenie listopadowe i od sumy tych kwot ustalić zaliczkę na podatek dochodowy za październik, którą należy odprowadzić do urzędu skarbowego do 20 listopada.

Płatnicy podatku – obowiązki i uprawnienia

Płatnikiem podatku od wynagrodzeń może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, zobowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Podatek dochodowy od osób fizycznych rozliczany jest zasadniczo w systemie zaliczkowym, a jego ostateczne rozliczenie następuje po zakończeniu roku. Rozliczenia rocznego podatku dokonuje podatnik, a w określonych przypadkach może to zrobić płatnik. Płatnik jest również często zobowiązany do rozliczenia zryczałtowanego podatku od różnych świadczeń.

Płatnikami podatku dochodowego od wynagrodzeń pracowników są:

  • zakłady pracy, które są zobowiązane do obliczenia i poboru zaliczki na podatek od dochodów uzyskiwanych w tych zakładach pracy tytułem: stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy, pracy nakładczej, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez zakład pracy, udziału w nadwyżce bilansowej (dotyczy spółdzielni pracy),
  • rolnicze spółdzielnie produkcyjne, które pobierają zaliczki od dokonywanych na rzecz członków spółdzielni lub ich domowników wypłat: dniówek obrachunkowych, udziału w dochodzie podzielnym spółdzielni, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego,
  • organy rentowe, które pobierają zaliczki od wypłacanych emerytur i rent, świadczeń i zasiłków przedemerytalnych, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, rent strukturalnych oraz socjalnych.

Do poboru zaliczki na podatek dochodowy jako płatnicy zobowiązane są również:

  • osoby prawne i ich jednostki organizacyjne, które dokonują wypłaty emerytur i rent z zagranicy – od wypłacanych przez nie emerytur i rent,
  • jednostki organizacyjne uczelni, placówki naukowe, zakłady pracy oraz inne jednostki organizacyjne – od wypłacanych przez nie stypendiów,
  • organy zatrudnienia – od świadczeń wypłacanych z Funduszu Pracy,
  • biura terenowe Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – od świadczeń wypłacanych z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
  • areszty śledcze oraz zakłady karne – od należności za pracę przypadające tymczasowo aresztowanym oraz skazanym,
  • spółdzielnie – od oprocentowania wkładów pieniężnych członków spółdzielni, zaliczonego w ciężar kosztów spółdzielni,
  • oddziały Wojskowej Agencji Mieszkaniowej – od wypłacanych żołnierzom świadczeń pieniężnych wynikających z przepisów ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,
  • centra integracji społecznej – od wypłacanych świadczeń integracyjnych i motywacyjnej premii integracyjnej, przyznanych na podstawie ustawy z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (DzU nr 122, poz. 1143 ze zm.).

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej są zobowiązane pobierać zaliczki od dochodów wypłacanych osobom, które uzyskują je za ich pośrednictwem w ramach działalności wykonywanej osobiście oraz z praw majątkowych. Podmioty te są również zobowiązane do pobierania i odprowadzania do urzędu skarbowego zryczałtowanego podatku, o którym mowa w art. 29, 30 i 30a ustawy podatkowej.

Podatnicy osiągający dochody, od których płatnicy nie mają obowiązku pobrania podatku, są zobowiązani do wpłacania zaliczek we własnym zakresie.

Ważne jest, że płatnikiem nie można stać się na skutek zawarcia umowy cywilnoprawnej, np. płatnikiem nie jest biuro rachunkowe prowadzące rozliczenia przedsiębiorcy. Oznacza to, że w żadnym przypadku nie można płatnikowi przypisywać roli i uprawnień organu podatkowego.


Definicja płatnik

Płatnik to podmiot zobowiązany na podstawie ustawy do obliczenia, pobrania i terminowej wpłaty pobranego podatku. Nie ma przy tym znaczenia, czy w ustawach podatkowych został nazwany płatnikiem. Istotne jest bowiem jedynie nałożenie na ten podmiot określonych obowiązków.

Celem ustanowienia instytucji płatnika było zniwelowanie problemu uchylania się od opodatkowania podatników oraz zmniejszenie kosztów funkcjonowania aparatu skarbowego państwa odpowiedzialnego za ściąganie podatków. Dużo prościej jest nałożyć obowiązki poboru podatku na podmiot, który przekazuje podatnikowi wartości stanowiące jego przychody (pobór podatku u źródła), niż prowadzić kontrolę podatkową i wszczynać egzekucję w razie niewywiązania się podatnika z obowiązku płacenia podatków. Płatnik przekazuje organowi podatkowemu podatek za podatnika, pobierając ten podatek bezpośrednio z przychodów (dochodów) podatnika. Podatek zawiera się więc w wynagrodzeniu brutto pracownika i sam z siebie nie stanowi kosztu uzyskania przychodu.

Oczywiście płatnik może także nie wykonać nałożonych na niego obowiązków prawidłowo. Płatnik, który nie wykonał nałożonych na niego obowiązków, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, a niewpłacony. Tym samym, mając na celu interes fiskalny państwa, budżet został zabezpieczony przed nieprawidłowym wykonywaniem obowiązków przez płatników. Jeżeli płatnik nie pobrał podatku lub pobrał podatek, lecz go nie wpłacił, będzie zobowiązany do jego zapłaty na rzecz właściwego organu podatkowego bez względu na aspekt ewentualnej niewinności w niedopełnieniu obowiązku.

Odpowiedzialność płatnika

Obowiązek pobrania i odprowadzenia podatku przez płatnika nie wpływa na odpowiedzialność podatnika, który za swoje zobowiązania podatkowe odpowiada całym swoim majątkiem. Wyjątkiem są przypadki zaniżenia lub nieujawnienia przez płatnika podstawy opodatkowania przy dochodach z umowy o pracę oraz stosunków pokrewnych, z działalności wykonywanej osobiście oraz z praw majątkowych, tj. ze źródeł przychodów, o których mowa w art. 12, 13 oraz 18 ustawy podatkowej. W takich przypadkach podatnik nie ponosi odpowiedzialności do wysokości zaliczki, do której pobrania zobowiązany jest płatnik, chyba że podatnik ponosi winę za to, że płatnik nie wywiązał się ze swoich powinności.

WAŻNE!

Płatnik odpowiada całym swoim majątkiem za podatek niepobrany lub podatek pobrany, a niewpłacony.

Podstawą odpowiedzialności płatnika jest decyzja organu podatkowego, w której określa się wysokość należności z tytułu niepobranego lub pobranego, a niewpłaconego podatku. Decyzję tę można wydać również po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego. Podstawową przesłanką do wydania decyzji o odpowiedzialności płatnika jest stwierdzenie braku winy podatnika. Warunkiem przyjęcia, że niepobranie podatku obciąża płatnika, jest uprzednie wykluczenie winy podatnika. Natomiast niepobranie podatku z przyczyn leżących po stronie innych osób niż podatnik, w tym z przyczyn obiektywnych czy losowych (trudnej sytuacji ekonomicznej i braku posiadania wystarczającej ilości środków pieniężnych), nie wyłącza odpowiedzialności płatnika.

Wynagrodzenie płatnika

Płatnikom przysługuje wynagrodzenie z tytułu terminowego wpłacania podatków, wynoszące 0,3% kwoty podatków pobranych przez płatników na rzecz budżetu państwa. Kwota należnego wynagrodzenia jest potrącana z kwoty podatków pobranych przez płatników. Płatnik, który pobrał podatek nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, jest zobowiązany dokonać zwrotu nienależnego wynagrodzenia na rachunek właściwego urzędu skarbowego wraz z odsetkami za zwłokę. Zwrot nienależnego wynagrodzenia następuje na podstawie decyzji wydanej przez organ podatkowy. Wynagrodzenie płatnika ma charakter nieobowiązkowy, tzn. płatnicy mogą go pobierać, ale nie muszą. W przypadku przedsiębiorców pełniących funkcję płatnika wynagrodzenie za terminowe wpłacanie podatków pobranych na rzecz budżetu państwa jest przychodem z działalności gospodarczej. Przychód ten powstaje w dacie faktycznego pobrania wynagrodzenia. Trzeba przy tym pamiętać, że zaliczka niewpłacona w terminie staje się zaległością podatkową i jej zapłata po terminie nie daje płatnikowi prawa do wynagrodzenia.

Kadry
MRPiPS bada 4-dniowy tydzień pracy i chce skrócenia tygodnia pracy w tej kadencji Sejmu
30 kwi 2024

Dwie wypowiedzi członków rządu wskazujące, że skrócenie tygodnia pracy z 5 do 4 dni (albo z 8 godzin dziennie do 7 godzin) może stać się obowiązującym prawem. 

Czerwiec 2024 – dni wolne, godziny pracy
30 kwi 2024

Czerwiec 2024 – dni wolne i godziny pracy w szóstym miesiącu roku. Jaki jest wymiar czasu pracy w czerwcu? Kalendarz czerwca w 2024 roku nie zawiera ani jednego święta ustawowo wolnego od pracy. Sprawdź, kiedy wypada najbliższe święto.

Komunikat ZUS: 2 maja wszystkie placówki ZUS będą otwarte
30 kwi 2024

W czwartek, 2 maja, placówki ZUS będą otwarte.

Czy 12 maja 2024 to niedziela handlowa?
30 kwi 2024

Czy 12 maja 2024 to niedziela handlowa? Czy w maju jest niedziela handlowa? Kiedy wypadają niedziele handlowe w 2024 roku?

Kalendarz maj 2024 do druku
30 kwi 2024

Kalendarz maj 2024 do druku zawiera: święta stanowiące dni wolne od pracy, Dzień Flagi, Dzień Matki i imieniny wypadające w tym miesiącu.

Majówka: Pamiętaj, że obowiązuje zakaz handlu i w długi weekend sklepy będą zamknięte
30 kwi 2024

W środę, 1 maja, zaczyna się majówka. Kto zaplanował sobie urlop na 2 maja, może cieszyć się długim weekendem trwającym aż 5 dni. Jak w tym czasie robić zakupy? Czy wszystkie sklepy będą zamknięte?

Czy polski pracownik czuje się emocjonalnie związany ze swoim miejscem pracy?
30 kwi 2024

1 maja przypada Święto Pracy, to dobry moment, aby zastanowić się nad tym, jak się miewają polscy pracownicy. Jak pracodawcy mogą zadbać o dobrostan pracowników?  

"Student w pracy 2024". Wzrosły zarobki studentów, ale i tak odbiegają od ich oczekiwań
30 kwi 2024

Według marcowego raportu “Student w pracy” Programu Kariera Polskiej Rady Biznesu, co trzeci student w Polsce zarabia między cztery a sześć tysięcy złotych miesięcznie. To o 16,5 proc. więcej, niż rok wcześniej.

20 lat Polski w UE: 1 maja 2004 - 1 maja 2024. Jak zmieniło się prawo pracy?
30 kwi 2024

To już 20 lat Polski w Unii Europejskiej. Dokładnie w dniu 1 maja 2004 Polska wraz z Cyprem, Czechami, Estonią, Litwą, Łotwą, Maltą, ze Słowacją, Słowenią i z Węgrami wstąpiła do Unii Europejskiej. To było największe w historii rozszerzenie UE. Prze te 20 lat, do 1 maja 2024 wiele się zmieniło. Szczególnie ważny jest swobodny przepływ pracowników - możliwość pracy za granicą, posiadanie ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego oraz szeregu innych praw pracowniczych. Poniżej opis najważniejszych zmian dla polskiego prawa pracy w związku z wstąpieniem do UE.

Zawodowa służba wojskowa - nie dla osób transseksualnych
30 kwi 2024

Ministerstwo Obrony Narodowej uznaje, że transseksualizm i obojniactwo to przyczyny dyskwalifikujące z zawodowej służby wojskowej. Według rozporządzenia MON to choroby i ułomności. Czy takie wyłączenie jest zgodne z prawem, czy nie dyskryminuje? Temat jest od lat kontrowersyjny, ale warto wiedzieć, że WHO - Światowa Organizacja Zdrowia usunęła transpłciowość, w tym transseksualizm z listy zaburzeń psychicznych. W całą sprawę zaangażował się zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich, który napisał do sekretarza stanu w MON Cezarego Tomczyka.

pokaż więcej
Proszę czekać...