Młodzi ludzie zdobywają dzięki wolontariatowi wiedzę i doświadczenie przydatne w pracy zawodowej, osoby aktywne zawodowo realizują swoje ambicje społeczne, włączają się w życie społeczności lokalnych, osoby na emeryturze dzięki wolontariatowi odzyskują często poczucie własnej wartości, mogąc być aktywnymi w wybranej dziedzinie.
Zyskują też instytucje angażujące wolontariuszy - zdobywają oddanych współpracowników, pełnych pasji i pomysłów.
Aby jednoznacznie określić zakres współpracy z wolontariuszami, ich prawa i obowiązki w 2003 r. zostały uchwalone w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU nr 96, poz. 873 ze zm.).
Wolontariusz to osoba fizyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia odpowiadające świadczeniom pracy. Wolontariuszem może być osoba niepełnoletnia za zgodą swoich opiekunów prawnych, najczęściej rodziców.
Choć przepisy tego nie określają, wolontariusz nie powinien zastępować w pracy pracownika etatowego, może natomiast pomagać mu i uzupełniać jego pracę.
Gdzie wolontariusze mogą wykonywać swoje świadczenia
Powszechne jest przekonanie, że wolontariusz to osoba, która bezinteresownie pomaga innym: chorym, samotnym, niepełnosprawnym, dzieciom w domach dziecka. Jest to tylko część prawdy o rodzaju świadczeń, jakie wykonują wolontariusze.
Współczesny wolontariusz to osoba, która równie chętnie angażuje się w działalność instytucji publicznych i organizacji pozarządowych świadczących swoje usługi w bardzo szerokim zakresie. Są to instytucje kultury, sportu, wykonujących zadania w zakresie pomocy społecznej, edukacji oświaty.
Definiując podmioty uprawnione do korzystania ze świadczeń wolontariuszy, ustawodawca jednoznacznie wskazał, że z ich świadczeń nie mogą korzystać przedsiębiorcy. Jest to bardzo ważne w kontekście pojawiających się praktyk „zatrudniania” wolontariuszy w miejsce pracowników płatnych i szukania w ten sposób oszczędności finansowych w przedsiębiorstwach.
Obowiązki względem wolontariusza
Przystępując do współpracy z wolontariuszami, musimy mieć świadomość obowiązków, które względem wolontariuszy mają korzystający.
Zaliczamy do nich: obowiązek zawarcia z wolontariuszem porozumienia (umowa wolontariacka), zapewnienia wolontariuszowi ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków, pokrywania kosztów diet i podróży służbowych, poinformowania o bezpiecznych i higienicznych warunkach wykonywania świadczeń i zapewnienia tych warunków. Na życzenie wolontariusza korzystający musi wystawić stosowne zaświadczenie i/lub opinie o wolontariuszu i sposobie wykonywania przez niego świadczeń.
Poza ww. obligatoryjnymi elementami w ustawie znalazły się zapisy wskazujące na fakultatywne działania względem ochotników. Ich sprecyzowanie jest jednak istotne, gdyż niejednokrotnie ułatwia organizację współpracy z wolontariuszami. Zaliczamy do nich m.in. możliwość pokrywania kosztów ponoszonych przez wolontariuszy w związku z wykonywaniem świadczeń, np. zwrot kosztów przejazdu wolontariusza do i z miejsca wykonywania swojej pracy, możliwość pokrywania zakupu środków ochrony osobistej niezbędnych do wykonywania świadczeń, a także szkoleń, których tematyka związana jest z zakresem wykonywanych świadczeń.
Porozumienie o współpracy
Zwane potocznie „umową wolontariacką” jest dokumentem, który określa przedmiot oraz warunki współpracy między wolontariuszem a korzystającym z jego pomocy.
W zależności od czasu współpracy, możliwe jest zawarcie porozumienia ustnego lub na piśmie. Obydwa rodzaje porozumienia mają charakter umowy cywilnoprawnej.
Zawarcie porozumienia ustnego możliwe jest w sytuacji, kiedy współpraca trwa nie dłużej niż 30 dni. Jednak na życzenie wolontariusza, korzystający ma obowiązek sporządzenia umowy na piśmie. Natomiast porozumienie pisemne zawierane jest w sytuacji, kiedy współpraca z wolontariuszem będzie trwać dłużej niż 30 dni, korzystający zobowiązany jest sporządzić porozumienie na piśmie i podpisać je z wolontariuszem.
W obydwu przypadkach porozumienie powinno określać m.in.: czas, na jaki zostało zawarte, zakres świadczeń wykonywanych przez wolontariusza, zobowiązania korzystającego względem wolontariusza, możliwość rozwiązania porozumienia. Czas trwania współpracy z wolontariuszem i wynikający z niego charakter zawartego porozumienia (ustny lub pisemny) skutkują sposobem zapewnienia wolontariuszowi ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków.
Ubezpieczenie wolontariusza w zakresie NNW
Jak wspomnieliśmy wcześniej, jednym z obowiązków korzystającego wobec wolontariusza jest zapewnienie mu ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków. W przypadku kiedy współpraca z ochotnikiem trwa nie dłużej niż 30 dni, konieczne jest wykupienie ww. ubezpieczenia w dowolnie wybranej firmie ubezpieczeniowej.
Kiedy będziemy korzystać z pomocy wolontariusza dłużej niż 30 dni, wolontariuszowi przysługuje zaopatrzenie z tytułu nieszczęśliwego wypadku na mocy znowelizowanej tzw. małej ustawy wypadkowej. De facto to państwo, działając przez swoje uprawnione organy (ZUS), ponosi koszty zaopatrzenia wolontariusza w sytuacji wypadku, wypłacając stosowne odszkodowanie, pokrywając koszty ewentualnej rehabilitacji, rentę.
Fakultatywnie w ustawie wskazuje się na możliwość opłacania wolontariuszowi składki ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu Zdrowia. Nie jest to obowiązek, lecz możliwość. Należy pamiętać, że chcąc taką składkę opłacać wolontariuszowi, upewnijmy się, że nie ma on jej gwarantowanej z innego tytułu. Nie ma bowiem możliwości wielokrotnego opłacania ww. składki.
Okres świadczenia pomocy przez wolontariusza nie wlicza się d stażu pracy.
Choć ustawa tego nie definiuje, przystępując do współpracy z wolontariuszem, warto zadbać również o wykupienie polisy OC, która będzie chronić korzystającego od roszczeń osób trzecich, którym ewentualne szkody może wyrządzić działalność wolontariusza, np. zniszczenie mienia, krzywda osób, które znajdowały się pod opieką wolontariusza.
Koszty pracy wolontariusza - ich księgowanie
Działalność wolontariusza pociąga za sobą określone koszty. Jak wspomnieliśmy wcześniej, mogą to być np. koszty ubezpieczenia, zapewnienia środków ochrony osobistej, zwrotu kosztów, które poniósł wolontariusz w związku z wykonywaną pracą, szkolenia itp. Koszty te stanowią koszty działalności statutowej w przypadku organizacji pozarządowych lub koszty prowadzenia działalności w przypadku organów administracji publicznej i jednostek organizacyjnych podległych tym organom.
Centrum Wolontariatu w Warszawie