Zleceniobiorca może wykonywać dwie umowy zlecenia u tego samego zleceniodawcy. Przy dwóch umowach zlecenia zawartych z tą samą firmą w treści umowy musi zostać wskazany inny zakres prac, które mają być wykonywane na podstawie każdej z tych umów. Gdyby przedmiotem każdej z umów były te same czynności, ZUS mógłby zakwestionować podpisanie drugiej umowy i uznanie tylko jednej z nich za tytuł do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych. Taka czynność, jako zmierzająca do obejścia przepisów prawa i bezpodstawnego obniżenia podstawy wymiaru składek, może zostać uznana za nieważną.
Zagrożenia (–)
Jeżeli zakres prac zleconych na podstawie dwóch umów zawartych z jednym podmiotem będzie tożsamy, ZUS może zakwestionować ich zawarcie jako czynność zmierzającą do obejścia przepisów prawa.
W przypadku umowy zlecenia stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych, płatnik dokonuje zgłoszenia do ZUS na druku ZUS ZUA. Jeżeli z tytułu umowy zlecenia jest obowiązkowa tylko składka zdrowotna (a zleceniobiorca nie przystąpił do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych), wówczas płatnik zgłasza go do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA.
Zbieg dwóch umów zlecenia
Osoba, która równocześnie wykonuje dwie umowy zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym tylko z tytułu jednej z zawartych umów. Co do zasady, tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jest umowa zawarta najwcześniej. Z tytułu drugiej umowy obowiązkowe jest tylko ubezpieczenie zdrowotne, natomiast ubezpieczenia emerytalno-rentowe mają charakter dobrowolny (jeśli jednak zleceniobiorca przystąpi do nich na zasadzie dobrowolności, obowiązkowa stanie się za niego również składka wypadkowa). Zleceniobiorca może również wskazać jako tytuł do objęcia obowiązkiem ubezpieczeniowym umowę zawartą w późniejszym terminie.
Dokumentacja zgłoszeniowa
Jeżeli zleceniobiorca nie zmienia tytułu do objęcia ubezpieczeniem na umowę zawartą w późniejszym terminie, wówczas od dnia zawarcia drugiej umowy zlecenia należy ją zgłosić do ZUS składając druk ZUS ZZA. Poprzednia umowa, zgłoszona wcześniej na formularzu ZUS ZUA, nadal nieprzerwanie stanowi tytuł do ubezpieczeń, do których zleceniobiorca został zgłoszony.
Jeżeli zleceniobiorca jako tytuł do opłacania obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe wskazuje drugą z zawartych umów, wówczas zgłoszenia należy dokonać w odmienny sposób. W takiej sytuacji należy kolejno:
- przyjąć od zleceniobiorcy oświadczenie na piśmie, w którym wyrazi on wolę zmiany tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych na umowę zawartą później,
- wyrejestrować z ubezpieczeń na formularzu ZUS ZWUA pierwszą umowę zlecenia z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx od dnia zawarcia drugiej umowy (jeżeli ubezpieczony wnioskuje o zmianę tytułu od początku trwania drugiej umowy zlecenia),
- złożyć w ZUS dwa zgłoszenia do ubezpieczeń – obydwa z kodem tytułu ubezpieczeń 04 11 xx, od dnia zawarcia drugiej umowy:
- na formularzu ZUS ZUA (umowa podpisana później) – do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, wypadkowego oraz (opcjonalnie) do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego,
- na formularzu ZUS ZZA (umowa podpisana wcześniej) – do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (jeżeli ubezpieczony nie wnioskował o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi z tego tytułu).
Dokumentacja rozliczeniowa
Rozliczenia dwóch umów zlecenia zawartych z jednym płatnikiem należy dokonywać na jednym imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA. Ubezpieczony został bowiem zgłoszony z tytułu obu umów z tym samym kodem tytułu ubezpieczenia, tj. 04 11 xx. W takiej sytuacji nie wolno sporządzać dwóch odrębnych raportów za tę samą osobę. W raporcie ZUS RCA za dany miesiąc należy uwzględniać przychód uzyskany z obydwu umów, wypłacony w tym miesiącu.
WAŻNE!
Za dany miesiąc nie należy składać więcej niż jednego raportu składkowego ZUS RCA za tego samego ubezpieczonego z tym samym kodem tytułu ubezpieczenia.
Podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne będzie stanowić wynagrodzenie wypłacone z umowy, która stanowi wskazany przez zleceniobiorcę tytuł do tych ubezpieczeń. Z kolei jako podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne trzeba przyjąć sumę przychodu:
- uzyskanego z umowy stanowiącej tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego oraz
- z tytułu drugiej umowy (bez pomniejszania o składki społeczne finansowane przez ubezpieczonego, chyba że ubezpieczony przystąpił do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych).
PRZYKŁAD
Konstans Sp. z o.o. zatrudnia od 1 czerwca 2011 r. Dariusza C. na podstawie umowy zlecenia. Zleceniobiorca został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (formularz ZUS ZUA, kod tytułu ubezpieczenia 04 11 xx). Od 1 lutego 2012 r. spółka podpisała z Dariuszem C. drugą umowę zlecenia (na inny zakres usług niż określony w pierwszej z zawartych umów). Zleceniobiorca z drugiej umowy zlecenia nie przystąpił do ubezpieczeń dobrowolnych, wobec czego płatnik składek zgłosił go z tej umowy tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (formularz ZUS ZZA, kod tytułu ubezpieczenia 04 11 xx). W lutym br. Dariusz C. otrzymał 1200 zł wynagrodzenia z tytułu pierwszej umowy zlecenia oraz 500 zł wynagrodzenia z tytułu drugiej umowy. Należne składki powinny zostać wykazane w jednym raporcie ZUS RCA, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx.
Ustalenie podstawy wymiaru składek za luty 2012 r.
| Umowa zlecenia | Podstawa wymiaru składek za luty 2012 r. | |
| ubezpieczenia społeczne | ubezpieczenie zdrowotne | |
| Zawarta 1 czerwca 2011 r. | 1200 zł | 1200 zł – 13,71% = 1035,48 zł |
| Zawarta 1 lutego 2012 r. | – | 500 zł |
| Razem ZUS RCA | 1200 zł | 1535,48 zł |
W wielu przypadkach rozliczenie dodatkowo skomplikują ustalone ze zleceniobiorcą terminy płatności wynagrodzeń z poszczególnych umów, które nie muszą pokrywać się z okresami wykonywania zlecenia (zleceń).
PRZYKŁAD
Spółka od kilku miesięcy zatrudnia na podstawie umowy zlecenia Danielę M., która zarabia miesięcznie 3200 zł brutto. Wynagrodzenie to jest wypłacane – zgodnie z umową – do końca miesiąca następującego po miesiącu, za który przysługuje. Zleceniobiorczyni została zgłoszona do wszystkich obowiązkowych ubezpieczeń. Od 1 kwietnia br. z Danielą M. została podpisana druga umowa zlecenia na 3 miesiące. Jest ona znacznie niżej opłacana, gdyż chodzi tylko o przejęcie części pilnych prac, których nie może wykonać inny zleceniobiorca. Wynagrodzenie należne za 3 miesiące to 1000 zł brutto, wypłata za całość zlecenia nastąpi 29 czerwca br. Zleceniobiorczyni nie chciała i nadal nie chce przystępować do żadnych dobrowolnych ubezpieczeń. Zwróciła się do płatnika z wnioskiem, aby opłacać składki społeczne od drugiej z zawartych umów.
W tym przypadku zmiana tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych nastąpiła już od kwietnia, natomiast wynagrodzenie za jej wykonanie zostanie wypłacone dopiero w czerwcu br. Oznacza to, że składki na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzenia z umowy zawartej później będą naliczone dopiero w raporcie ZUS RCA sporządzanym za czerwiec 2012 r., czyli za miesiąc, w którym przychód faktycznie został wypłacony zleceniobiorcy.
Za wcześniejsze dwa miesiące płatnik powinien złożyć raporty:
- za kwiecień – raport ZUS RCA – podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (3200 zł) i zdrowotne (3200 zł – 11,26% = 2839,68 zł). Przychód ten zostanie wypłacony za marzec, kiedy umowa, z której go uzyskano, stanowiła tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych;
- za maj – raport ZUS RCA – podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne 3200 zł. Do opłacenia będzie jedynie składka zdrowotna od przychodu z tytułu pierwszej umowy zlecenia. Jest to składka należna za okres, kiedy pierwsza umowa zlecenia stanowiła już tylko tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Przychód ten należy jednak rozliczyć w raporcie ZUS RCA (a nie ZUS RZA). Tytuł do ubezpieczeń społecznych trwa (druga umowa zlecenia), a jedynie brakuje przychodu stanowiącego podstawę do naliczenia składek na te ubezpieczenia. Dlatego jako ich podstawę trzeba wpisać 0 zł.
Podstawa wymiaru składek za zleceniobiorcę w rozbiciu na okres od kwietnia do czerwca 2012 r.
| ZUS RCA | Przychód | Podstawa wymiaru składek | ||
| miesiąc wypłaty | należny za okres | ubezpieczenia społeczne | ubezpieczenie zdrowotne | |
| kwiecień | kwiecień (3200 zł) | marzec | 3200 zł | 3200 zł – 11,26% = 2839,68 zł |
| maj | maj (3200 zł) | kwiecień | 0 zł | 3200 zł |
| czerwiec | czerwiec (4200 zł = 1000 zł + 3200 zł) | kwiecień – czerwiec (1000 zł) | 1000 zł | 3200 zł + (1000 zł – 11,26%) = 4087,40 zł |
| maj (3200 zł) | ||||
Umowa, którą zleceniobiorczyni wskazała jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, trwa od 1 kwietnia do końca czerwca br. Tym samym od 1 lipca br. pierwsza umowa zlecenia znów stanie się jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.
Zgłoszenie i wyrejestrowanie umowy
Jeśli z jedną osobą zostają zawarte dwie umowy zlecenia i druga jest zgłaszana na formularzu ZUS ZZA tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, ZUS zaleca składanie wyrejestrowania zleceniobiorcy z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA dopiero po rozwiązaniu lub wygaśnięciu ostatniej z nich. Jednak, zdaniem niektórych ekspertów, w takiej sytuacji, gdy „wracamy” do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu pierwszej zawartej umowy (bo nie ma już innego tytułu), aby zachować przejrzystość w podleganiu przez ubezpieczonego poszczególnym rodzajom ubezpieczeń w określonych okresach, z chwilą wygaśnięcia umowy zlecenia wybranej jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych należy ponownie wyrejestrować ubezpieczonego na formularzu ZUS ZWUA, a następnie ponownie zgłosić go na ZUS ZUA z tą samą datą zarejestrowania z tytułu ostatniej obowiązującej umowy zlecenia.
Na następnej stronie prezentujemy stanowisko dotyczące dokumentacji zgłoszeniowej, wyrejestrowującej oraz rozliczeniowej w przypadku realizowania dwóch równoległych umów zlecenia u jednego płatnika, które przedstawił ZUS w odpowiedzi na pytanie redakcji „Monitora prawa pracy i ubezpieczeń”.
Wyjaśnienia ZUS z 6 kwietnia 2012 r. w sprawie dokumentacji składanej za ubezpieczonego realizującego dwie równoległe umowy zlecenia u jednego płatnika
| Odnosząc się do zapytania dotyczącego zasad składania dokumentów ubezpieczeniowych oraz rozliczenia składek za osoby wykonujące jednocześnie dwie umowy zlecenia (w których zakres wykonywania czynności jest różny) z tym samym podmiotem wyjaśniamy: |
| Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. |
| Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z dwóch lub więcej takich umów jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych umów, wszystkich lub wybranych lub zmienić tytuł ubezpieczeń. |
| (art. 13 pkt 2 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 i art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) |
| Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego natomiast rodzi każda umowa zlecenia albo inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. |
| Każda osoba podlegająca obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Natomiast każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. |
| Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych. |
| W związku z powyższym, w przypadku gdy z daną osobą płatnik zawiera więcej niż jedną umowę zlecenia, osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym wyłącznie z jednej umowy. Decyduje data powstania danego tytułu, tj. dzień oznaczony w danej umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania. Ubezpieczony może zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń. Zmiana ta nie może jednak nastąpić z datą wsteczną. |
| (Podstawa prawna: ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych) |
| Tak więc, w stanie faktycznym, w którym ubezpieczony wykonuje pierwszą umowę zlecenia, np. od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 r., oraz drugą w okresie od 1 do 30 kwietnia 2012 r. płatnik składek powinien dokonać zgłoszenia zleceniobiorcy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zawarcia pierwszej umowy na formularzu ZUS ZUA z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi „04”. Z kolejnej umowy – o ile z tytułu jej wykonywania osoba ta nie przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, płatnik powinien zgłosić tę osobę tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA. Rozliczenia należnych składek z tytułu wszystkich umów płatnik składek powinien dokonywać w jednym imiennym raporcie miesięczny ZUS RCA (z uwzględnieniem sumy podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne). Po ustaniu drugiej umowy płatnik powinien złożyć wyrejestrowanie na formularzu ZUS ZWUA. |
| W przypadku wskazania przez ubezpieczonego drugiej umowy jako tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń wymagane jest wyrejestrowanie z ubezpieczeń danej osoby z tytułu wykonywania pierwszej umowy i ponowne dokonanie zgłoszenia z tej umowy tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA oraz złożenie kolejnego zgłoszenia z tytułu zawarcia drugiej umowy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA. Tryb rozliczania składek w takim przypadku jest analogiczny do trybu wskazanego powyżej. |
| Radosław Milczarski Biuro Prasowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych |
Podstawa prawna
- art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
- art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 81 ust. 6, art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.),
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. Nr 186, poz. 1444 ze zm.).