12 czerwca 2012 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o cudzoziemcach i ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Wdraża ona do polskiego prawa dyrektywę Rady 2009/50/WE z 25 maja 2009 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (DzUrz UE L 155 z 18.06.2009 r., s. 17) – zwaną dalej dyrektywą.
Celem dyrektywy jest określenie:
- warunków wjazdu obywateli państw trzecich, posiadaczy Niebieskiej Karty UE, na terytorium państw członkowskich i pobytu na tym terytorium przez okres dłuższy niż 3 miesiące w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz określenie warunków wjazdu i pobyty członków ich rodzin,
- warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich i członków ich rodzin na terytorium państw członkowskich innych niż pierwsze państwo członkowskie.
Obywatel państwa trzeciego
Dla zakresu zastosowania dyrektywy, odpowiednio wykładni przepisów rozdziału 4a ustawy o cudzoziemcach, decydujący jest sposób rozumienia kilku kluczowych pojęć.
Przez obywatela państwa trzeciego, zgodnie z art. 2 lit. a dyrektywy, rozumie się każdą osobę niebędącą obywatelem UE.
Należy tutaj zaznaczyć, że przepisy rozdziału 4a ustawy o cudzoziemcach nie posługują się pojęciem obywatel państwa trzeciego, ale terminem cudzoziemiec. Z kolei cudzoziemcem jest każdy, kto nie posiada obywatelstwa polskiego, przy czym w art. 3 zastrzeżono, że co do zasady ustawy tej nie stosuje się do obywateli państw członkowskich UE oraz członków ich rodzin, którzy do nich dołączają lub z nimi przebywają. W konsekwencji mimo stosowania innej terminologii zarówno dyrektywa, jak i rozdział 4a ustawy o cudzoziemcach dotyczą tej samej kategorii osób.
Zezwolenie na pobyt i pracę na terytorium państwa członkowskiego
Drugie pojęcie to Niebieska Karta UE. Zgodnie z dyrektywą Niebieska Karta UE to zezwolenie opatrzone napisem „Niebieska Karta UE”, uprawniające jego posiadacza do pobytu i pracy na terytorium państwa członkowskiego na warunkach określonych w dyrektywie.
W prawie polskim zamiast nazwy Niebieska Karta UE ustawodawca posługuje się terminem zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. O Niebieskiej Karcie UE mowa jest w rozdziale 4a ustawy o cudzoziemcach jedynie w kontekście określenia zasad pobytu na terytorium Polski cudzoziemca, który przez okres co najmniej 18 miesięcy mieszkał w innym państwie członkowskim UE na podstawie wydanego mu przez to państwo dokumentu pobytowego z adnotacją Niebieska Karta UE. Cudzoziemiec ten, jeśli zamierza wykonywać w Polsce pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji przez okres dłuższy niż 3 miesiące, powinien w okresie 1 miesiąca od przybycia wystąpić do wojewody z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Artykuł 63i ustawy implementuje do prawa polskiego art. 18 dyrektywy, który przyznaje obywatelowi państwa trzeciego, posiadaczowi Niebieskiej Karty UE w jednym z państw członkowskich, prawo przeniesienia się do innego (drugiego) państwa członkowskiego w celu podjęcia tam pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Warto zaznaczyć, że w takim przypadku dyrektywa umożliwia łączenie okresów pobytu w różnych państwach członkowskich w celu wypełnienia wymogu 5-letniego pobytu na terytorium UE, od którego zależy z kolei nabycie statusu rezydenta długoterminowego UE. W prawie polskim gwarancja ta wynika obecnie z art. 65 ust. 6a oraz 6b ustawy o cudzoziemcach.
Niebieska Karta UE stanowi więc zezwolenie udzielane obywatelowi państwa trzeciego przez państwo członkowskie w celu podjęcia na jego terytorium zatrudnienia na okres dłuższy niż 3 miesiące w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji.
Pojęcie zatrudnienia
Trzeba wyjaśnić, że w tym przypadku przez zatrudnienie rozumie się podjęcie pracy w charakterze pracownika, a więc pracy pod kierownictwem i za wynagrodzeniem (por. art. 2 lit. b dyrektywy, odpowiednio art. 4 pkt 16 ustawy o cudzoziemcach).
Wyższe kwalifikacje zawodowe cudzoziemca
Przez wyższe kwalifikacje zawodowe rozumie się kwalifikacje uzyskane w wyniku ukończenia studiów wyższych lub, jeżeli prawo krajowe dopuszcza taki wyjątek, porównywalne kwalifikacje zdobyte w wyniku co najmniej 5-letniego doświadczenia zawodowego (art. 2 lit. g dyrektywy). Prawo polskie dopuszcza wspomniany wyjątek, przewidując możliwość ubiegania się o zezwolenie również przez cudzoziemca z co najmniej 5-letnim doświadczeniem zawodowym porównywalnym, co do zdobytych kwalifikacji, z ukończeniem szkoły wyższej. Oczywisty jest również wymóg, aby posiadane przez cudzoziemca wyższe kwalifikacje zawodowe odpowiadały pracy, która ma być wykonywana na terytorium danego państwa członkowskiego.
Przykład
Polska firma zamierza rozpocząć działalność w Egipcie. W tym celu poszukuje doradców finansowych posługujących się biegle językiem arabskim, posiadających praktyczną wiedzę o tamtejszym rynku oraz chcących podjąć stałą pracę w biurze w Warszawie. Na ofertę pracy odpowiedział mieszkaniec Kairu (obywatel Egiptu), który ma 10-letnie doświadczenie w doradzaniu zagranicznym inwestorom i ukończył studia ekonomiczne na egipskiej uczelni wyższej.
Uwzględniając nowe regulacje ustawy o cudzoziemcach, polska firma może podpisać z kandydatem przedwstępną umowę o pracę albo umowę o pracę. Następnie cudzoziemiec powinien wystąpić z wnioskiem o zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Wniosek ten składa do wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu w Polsce albo, gdy składając wniosek przebywa jeszcze za granicą, ze względu na miejsce zamierzonego pobytu w Polsce. W tym przypadku miejscem pracy ma być Warszawa, a więc właściwy będzie wojewoda mazowiecki.
Warunki udzielenia zezwolenia na pracę
Udzielenie zezwolenia zależy od spełnienia przez cudzoziemca kilku warunków:
- zawarcia umowy o pracę lub przedwstępnej umowy o pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji na okres przynajmniej 1 roku,
- posiadania wyższych kwalifikacji zawodowych (ukończone studia wyższe albo co najmniej 5-letnie doświadczenie zawodowe),
- posiadania ubezpieczenia zdrowotnego lub potwierdzenia pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Polski,
- wykazania, że przyszły pracodawca nie ma możliwości znalezienia odpowiedniego kandydata na rynku polskim (okoliczność tę stwierdza starosta w informacji udzielanej na wniosek przyszłego pracodawcy),
- a ponadto wysokość rocznego wynagrodzenie brutto nie będzie niższa niż 150% średniego rocznego wynagrodzenia brutto w Polsce (wysokość minimalnego wynagrodzenia określa rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych).
Podstawa prawna:
- art. 2–3, art. 18, art. 63i, art. 65 ust. 6a i 6b ustawy z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (DzU z 2011 r. nr 264, poz. 1573 ze zm.),
- art. 2 lit. a–b, lit. g dyrektywy Rady 2009/50/WE z 25 maja 2009 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (DzUrz UE L 155 z 18.06.2009 r., s. 17).