Potrzeba zmian dla poprawienia sprawności obsługi cudzoziemców i ich pracodawców
Federacja Przedsiębiorców Polskich (FPP) oraz Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE) proponują rządzącym zmiany organizacyjne i legislacyjne na rzecz ułatwienia zatrudniania cudzoziemców. W latach 2014-2018 cudzoziemcy złożyli łącznie blisko 732 tys. wniosków o legalizację ich pobytu w Polsce – przybywający coraz liczniej do Polski imigranci mogą być sposobem na częściowe rozwiązanie niedoborów na rynku pracy. FPP i CALPE zgłaszają jednak szereg problemów związanych z obsługą cudzoziemców, m.in.: niewystarczające zasoby kadrowe Urzędów Wojewódzkich, obowiązek składania nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy nawet przy zmianie stanowiska w ramach jednego kodu zawodu czy brak możliwości „śledzenia” losów wniosku o wydanie zezwolenia na pracę.
Federacja Przedsiębiorców Polskich (FPP) oraz Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE) proponują następujące zmiany organizacyjne i legislacyjne:
1. Zwiększenie zasobów Urzędów Wojewódzkich dedykowanych do obsługi cudzoziemców
Jedną z przyczyn niezadawalającej szybkości obsługi cudzoziemców w Urzędach Wojewódzkich są niewystarczające i nieadekwatne do liczby i rodzaju załatwianych spraw zasoby kadrowe1. W 2018 r. do kontrolowanych Urzędów Wojewódzkich wpłynęło 278 tys. wniosków o legalizację pracy i ponad 180 tys. o legalizację pobytu – co stanowiło odpowiednio niemal siedmiokrotny i ponad trzykrotny wzrost w porównaniu do 2014 r. Wzrost liczby urzędników nie nadąża za wzrostem liczby spraw. Mamy do czynienia z paradoksem – nie możemy uzupełnić braków kadrowych w gospodarce przez braki kadrowe w urzędach. Niezależnie od wdrożenia innych rekomendowanych przez FPP rozwiązań, wzmocnienie kadrowe odpowiednich służb państwa jest konieczne.
Polecamy: Pracownicze plany kapitałowe. Nowe obowiązki pracodawców i płatników
2. Utworzenie dostępu cudzoziemców do historii dotyczących ich oświadczeń o zatrudnieniu w systemie ePUAP
Każdy cudzoziemiec przybywający do Polski w celu podjęcia pracy może – a przy wykonaniu obowiązku meldunkowego nawet powinien – otrzymać numer PESEL. Dzięki otrzymaniu numeru PESEL, osoba taka może założyć profil zaufany – fakt ten ułatwia ewentualne wprowadzenie do systemu ePUAP historii oświadczeń danego cudzoziemca. Ułatwiłoby to cudzoziemcowi obliczenie okresów pracy na podstawie oświadczeń, jak i odciążyłoby Powiatowe Urzędy Pracy z konieczności informowania cudzoziemców o obecnym statusie dotyczących ich oświadczeń i wniosków.
3. Automatyczna weryfikacja wniosków o rejestrację oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi
„Postulujemy umożliwienie pracodawcom samodzielnej weryfikacji możliwości zatrudnienia cudzoziemca na podstawie oświadczenia już w trakcie składania wniosku o wpisanie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy do ewidencji oświadczeń. Odciążyłoby to Powiatowe Urzędy Pracy, które nie będą musiały wydawać decyzji odmownych. Po wpisaniu przez podmiot zatrudniający w systemie elektronicznym danych osobowych oraz planowanego okresu zatrudnienia cudzoziemca sam system weryfikowałby, czy jest możliwość przyjęcia oświadczenia na ten okres. Jeżeli dopuszczalny okres zatrudnienia na podstawie oświadczenia został już wyczerpany, system automatycznie odrzucałby możliwość wpisania kolejnego okresu. PUP nie musiałby takich wniosków w ogóle rozpatrywać, a pracodawca nie musiałby ponosić bezproduktywnych kosztów. Mniejsza liczba wniosków do PUP skróci też czas ich procedowania” – wskazuje Tomasz Chudobski, ekspert ds. prawa gospodarczego Federacji Przedsiębiorców Polskich, ekspert Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).
4. Wprowadzenie zasady, że zmiana stanowiska (rodzaju) pracy na zbliżone (w ramach jednego kodu zawodu) nie wymaga zarejestrowania nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi
Proponowana korekta art. 88z. Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy sprawi, że zmiana pracy na podobną (w ramach jednego kodu zawodu) nie wiązałaby się z obowiązkiem składania nowego oświadczenia. Tym samym zmniejszyłaby się liczba wniosków składanych w PUP, a w konsekwencji skróciłby się czas oczekiwania na wpisanie oświadczeń do ewidencji.
5. Warunkowe zniesienie obowiązku przedkładania wraz z wnioskiem o zezwolenie o pracę informacji starosty w przypadku obywateli wybranych krajów (ograniczenie stosowania do nich tzw. testu rynku pracy)
FPP proponuje korektę art. 88c ust. 1 pkt 2 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przez zniesienie obowiązku przedłożenia informacji starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy. Federacja postuluje zniesienie obowiązku w stosunku do obywateli krajów już objętych ułatwieniami w zatrudnieniu, tj. Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Federacji Rosyjskiej oraz Ukrainy – jeżeli ostatnia opublikowana przez Główny Urząd Statystyczny stopa bezrobocia dla danego powiatu nie przekracza określonej wartości, np. 6%. Propozycja ma na celu odciążenie urzędników starostw ze zbędnego obowiązku i skrócenie czasu trwania postępowania o wydanie zezwolenia na pracę.
6. Stworzenie cudzoziemcom możliwości składania wniosków o zezwolenie na pobyt przez system ePUAP
Takie rozwiązanie sprawiłoby, że Urząd Wojewódzki nie musiałby digitalizować składanych tą drogą wniosków. Zostałby też zlikwidowany problem okresu pomiędzy nadaniem wniosku w placówce pocztowej a dniem otrzymania wniosku przez organ.
7. Uznanie za legalną pracę po upływie okresu ważności oświadczenia, bez względu na to, czy cudzoziemiec uprzednio (przez okres 3 miesięcy) był zatrudniony na podstawie umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej
Należy wprowadzić korektę art. 88za ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ponieważ w obecnym brzmieniu przepisu osoby zatrudnione na podstawie umowy cywilnoprawnej nie mogą korzystać z zasady uznania legalności wykonywania pracy w okresie po wygaśnięciu oświadczenia a przed uzyskaniem pozwolenia na pracę. Pojęcie zatrudnienia obejmuje różne jego formy – jest to nie tylko umowa o pracę, ale także umowy cywilnoprawne. Jednak zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 43 ustawy o promocji zatrudnienia zatrudnienie oznacza wykonywanie pracy tylko na podstawie stosunku pracy. Natomiast pojęcie wykonywania pracy przez cudzoziemca obejmuje zarówno zatrudnienie (czyli umowę o pracę), jak i wykonywanie innej pracy zarobkowej (art. 2 ust. 1 pkt 40 ww. ustawy).
8. Zniesienie lub ograniczenie obowiązku uzyskania nowego zezwolenia na pracę lub na pobyt i pracę w przypadku zaoferowania cudzoziemcowi innego, podobnego stanowiska pracy w ramach struktury danej firmy
Zaproponowane brzmienie przepisów umożliwi dokonywanie zmian stanowiska/rodzaju pracy np. w ramach awansu – co jednocześnie nie będzie powodować pogorszenia warunków pracy cudzoziemca określonych w zezwoleniu na pracę (oraz w zezwoleniu na pobyt i pracę – tzw. jednolitego zezwolenia), a może je polepszyć. Dodatkowo przyczyni się to do usprawnienia pracy w Urzędach Wojewódzkich – czas przeznaczony na rozpatrywanie wniosków o wydanie nowego zezwolenia w związku ze zmianą stanowiska pracy mógłby zostać przeznaczony na rozpatrywanie wniosków o wydanie „pierwszorazowego” zezwolenia czy przedłużenie zezwolenia na pracę (jednolitego zezwolenia). W powyższej propozycji możliwość zmian stanowiska ograniczono w ramach jednego kodu zawodu. Alternatywą jest całkowite zniesienie ograniczeń, za uprzednim zgłoszeniem zmian w celu zapewnienia organom administracyjnym wiedzy o charakterze faktycznie wykonywanej pracy.
9. Stworzenie systemu do „śledzenia” losów wniosku o wydanie zezwolenia na pracę (zezwolenia na pobyt i pracę – tzw. jednolitego zezwolenia), celem ustalenia, na jakim etapie jest sprawa (wniosek).
10. Wydanie jednolitych wytycznych przez MSWiA we współpracy z MRPiPS dla wszystkich urzędów (Urzędy Wojewódzkie, Urzędy Pracy) w zakresie: składania tzw. oświadczenia o niekaralności podmiotu zatrudniającego, w zakresie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę, wymaganych załączników do wniosków, braku obowiązku przedłożenia oryginału dokumentów do wglądu oraz braku obowiązku przedłożenia oryginałów informacji starosty
Sprawność różnych urzędów wojewódzkich w załatwianiu wniosków o zezwolenia na pracę i pobyt jest zróżnicowana. W ramach tych samych przepisów urzędy wypracowały różne praktyczne rozwiązania. Upowszechnienie najlepszych praktyk administracji w zakresie legalizacji pobytu i pracy oraz ich wykorzystanie przez wszystkie urzędy pozwoliłoby na zwiększenie sprawności ich pracy. Niejednokrotnie zdarza się, że urzędnicy wysyłają pisma do wnioskodawców o konieczności złożenia dodatkowych dokumentów, nie wymienionych w liście załączników na stronach danego urzędu – co wydłuża czas wydania decyzji. Lista dokumentów wymienionych jako załączniki do wniosków jest katalogiem zamkniętym wymogów formalnych – wymaganie jakiegokolwiek dodatkowego dokumentu powoduje konieczność uzasadnienia takiej potrzeby przez osobę merytorycznie zajmująca się sprawą. Istotną przeszkodą jest oczekiwanie, żeby przy złożeniu wniosku o wydanie zezwolenia na pracę osoba upoważniona przedstawiła oryginał umowy z kontrahentem czy oryginały dokumentów dotyczących cudzoziemca, potwierdzających jego kwalifikacje (np. dyplom). Komplikuje to przekazanie dokumentów – zawsze istnieje też ryzyko ich zgubienia. FPP wnioskuje o dookreślenie, że wnioskodawca może przedłożyć oryginały dokumentów lub kopie poświadczone za zgodność z oryginałem. Należy ponadto powiązać rejestry starosty i wojewody dotyczące oświadczeń i zezwoleń, a także testów rynku pracy – aby urzędy szybko i sprawnie pozyskiwały potrzebne im informacje bez angażowania w to stron postępowania.
Źródło: Federacja Przedsiębiorców Polskich