Umowę o pracę zawartą na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający 1 miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, przedłuża się do dnia porodu (art. 177 § 3 k.p.). Obowiązek przedłużenia umowy o pracę zawartej na czas określony oraz na czas wykonania określonej pracy do dnia porodu dotyczy także młodocianych zatrudnionych na czas określony w celu przygotowania zawodowego oraz pracownic wykonujących pracę nakładczą. Przepis ten nie ma zastosowania do osób zatrudnionych na podstawie umowy na zastępstwo i pracowników tymczasowych (art. 177 § 31 k.p.). Ponadto obowiązek przedłużenia umowy o pracę z pracownicą w ciąży nie dotyczy pracownic zatrudnionych na podstawie umów na okres próbny do 1 miesiąca ani też stażystek odbywających staż z urzędu pracy.
Przedłużenie umowy następuje z mocy prawa, dlatego też nie ma konieczności przedłużania umowy o pracę w formie pisemnej. Nie ma przeszkód, aby pracodawca formalnie poinformował pracownicę na piśmie o obowiązku przedłużenia umowy o pracę do dnia porodu. Gdyby pracodawca, mimo braku takiego obowiązku, sporządził aneks do dotychczasowej umowy o pracę przedłużający czas jej trwania, to takie przedłużenie umowy będzie traktowane jako zawarcie kolejnej umowy o pracę (art. 251 § 2 k.p.).
WAŻNE!
W przypadku umowy przedłużonej do dnia porodu umowa ta rozwiązuje się automatycznie z dniem porodu.
Przykład
Umowa terminowa z pracownicą zostanie zakończona 31 sierpnia. Jednak w czerwcu pracownica dostarczyła zaświadczenie, przewidujące datę porodu w listopadzie. Ochrona stosunku pracy będzie więc trwała do listopada, czyli do dnia porodu.
Jak obliczyć 3 miesiące ciąży
Kodeks pracy nie określa sposobu ustalenia upływu 3. miesiąca ciąży, a w związku z tym do obliczenia tego terminu stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy (art. 300 k.p.). W praktyce do wyliczenia zaawansowania ciąży pracownicy przyjmuje się miesiąc wynoszący 28 dni, czyli 4 tygodnie kalendarzowe. Sąd Najwyższy określił, że termin upływu 3. miesiąca ciąży (art. 177 § 3 k.p.) oblicza się w równej miary miesiącach księżycowych – 28 dni (wyrok SN z 5 grudnia 2002 r., I PK 33/02).
WAŻNE!
Stan ciąży pracownicy powinien być stwierdzony świadectwem lekarskim (art. 185 § 1 k.p.). Obowiązek przedłużenia umowy do dnia porodu powstaje po upływie 12 tygodni ciąży.
Przykład
Pracownica zatrudniona na czas określony od 8 maja 2011 r. przedłożyła zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży, z którego wynika, że jest w 6. tygodniu ciąży. Pracownica zatrudniona jest do 31 maja 2011 r. Na ostatni dzień maja br. ciąża pracownicy nie będzie przekraczała okresu 3 miesięcy. Pracownica będzie w 10. tygodniu ciąży. Umowa o pracę zawarta z pracownicą na czas określony nie ulegnie więc wydłużeniu do dnia porodu.
Pracownica na zastępstwo
Umowa o pracę na zastępstwo rozwiązuje się z dniem powrotu do pracy zastępowanego pracownika, bez względu na to, że pracownica zastępująca jest w ciąży. Pracodawca nie ma obowiązku przedłużania takiej umowy o pracę. Jeżeli po rozwiązaniu umowy na zastępstwo pracownica nie podejmie nowej pracy, to w dniu porodu nie będzie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu, a w konsekwencji nie nabędzie prawa do zasiłku macierzyńskiego.
Przykład
Pracownica została zatrudniona na umowę na zastępstwo innego pracownika na okres od 5 stycznia do 4 lipca 2011 r. W dniu 10 czerwca pracownica ta urodziła dziecko.
Ze względu na to, że poród odbył się w trakcie zatrudnienia, pracownicy będzie przysługiwać zasiłek macierzyński w pełnym wymiarze czasu zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu pracy. Jeśli umowa na zastępstwo rozwiąże się w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego wypłacanego przez pracodawcę, to wypłatę zasiłku za okres przypadający po rozwiązaniu umowy przejmuje ZUS.
Ochrona pracownicy w ciąży
Od pierwszego dnia ciąży, przez cały jej okres, pracownica zatrudniona na podstawie umowy na czas nieokreślony jest chroniona zarówno przed wypowiedzeniem, jak i rozwiązaniem umowy o pracę. Rozwiązanie w tym czasie umowy o pracę jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy okoliczności upoważniają pracodawcę do zastosowania tego typu restrykcji.
Do przyczyn uzasadniających natychmiastowe rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownicy ustawodawca zalicza:
- ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełnienie w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
- zawinioną utratę uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku (art. 52 § 1 k.p.).
Ustawodawca dopuszcza możliwość rozwiązania umowy w okresie ciąży w 3 przypadkach:
- gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy i reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy,
- ogłoszenie upadłości pracodawcy,
- likwidacja pracodawcy.
WAŻNE!
Zakaz rozwiązywania umowy o pracę z pracownicą w okresie ciąży obowiązuje również w sytuacji, gdy zaszła ona w ciążę w okresie wypowiedzenia (wyrok SN z 2 czerwca 1995 r., I PRN 23/95).
W sytuacji gdy pracownica zaszła w ciążę po dokonaniu wypowiedzenia, gdy stosunek pracy jeszcze obowiązywał, dokonane wypowiedzenie należy uznać za bezskuteczne i niebyłe. Analogiczne rozwiązanie jest przyjęte w sytuacji, gdy wypowiedzenie jest dokonane już w okresie ciąży pracownicy, o której pracodawca nie wiedziała. Zdaniem Sądu Najwyższego pracownica, która początkowo nie kwestionowała wypowiedzenia jej umowy o pracę, może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną, gdy po dokonaniu wypowiedzenia okazało się, że jest w ciąży lub gdy w okresie wypowiedzenia zaszła w ciążę (wyrok SN z 29 marca 2001 r., I PKN 330/00).
Podstawa prawna:
- art. 52, 177 § 3 i 31, art. 185 § 1, art. 251 § 2, art. 300 Kodeksu pracy.
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 2 czerwca 1995 r. (I PRN 23/95, OSNP 1995/22/276),
- wyrok SN z 29 marca 2001 r. (I PKN 330/00, OSNP 2003/1/11),
- wyrok SN z 5 grudnia 2002 r. (I PK 33/02, OSNP 2004/12/204).