Umowa lojalnościowa czyli umowa o zakazie konkurencji
Aktualnie obowiązujące przepisy prawa pracy umożliwiają pracodawcy chronienie swoich własnych interesów. Warto na początku wskazać, że wachlarz możliwości pojawiających się po stronie pracodawcy w tym zakresie jest dość szeroki, gdyż podmiot zatrudniający może skorzystać zarówno z umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy, jak i po jego ustaniu. W każdym przypadku inicjatywa leży jednak po stronie pracodawcy, gdyż to w jego interesie jest zabezpieczenie siebie i swoich interesów.
Umowa lojalnościowa, powszechnie określana mianem lojalka, to dokument wiążący pracownika i pracodawcę. Oczywiście nie każdy pracodawca będzie wymagał podpisania umowy lojalnościowej z pracownikiem. Takie rozwiązania proponowane są przede wszystkim przez pracodawców, których działalność skupia się na wdrażaniu innowatorskich rozwiązań choćby w branży informatycznej.
Kodeks pracy i kodeks cywilny
Umowa lojalnościowa czy też umowa o zakazie konkurencji zostały uregulowane w art.101-104 Kodeksu pracy (dalej KP), rozdział pt.: “Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy”. Z kolei złamanie zakazu konkurencji przez pracownika – w Kodeksie cywilnym (dalej KC), w rozdziałach o odszkodowaniach i karze umownej. Umowa o zakazie konkurencji może być podpisana na czas trwania stosunku pracy, jak i na określony czas po jej ustaniu. Podpisanie z pracownikami umowy (np. wraz z umową o pracę lub w terminie późniejszym) wiąże się z wypłatą odszkodowania dla pracownika przestrzegającego tego przepisu – po rozwiązaniu z nim umowy o pracę.
Istotą umowy o zakazie konkurencji jest powstrzymywanie się przez pracownika przed podejmowaniem działań konkurencyjnych w stosunku do pracodawcy, czyli takich, które naruszają interes pracodawcy.
Co grozi za złamania lojalki?
Jeżeli naruszenie zakazu konkurencji przez pracownika nastąpiło nieumyślnie, to zastosowanie mają przepisy KP wskazane powyżej. Mówią one, że pracownik ponosi odpowiedzialność materialną w wysokości szkody poniesionej przez pracodawcę, jednak nie może ona przekroczyć trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia pracownika.
Jeżeli złamanie zakazu konkurencji nastąpiło umyślnie, pracodawca może żądać od pracownika pełnej odpowiedzialności odszkodowawczej. Pracownik powinien nie tylko naprawić szkodę, ale i wyrównać utracone korzyści przez pracodawcę. W danej sytuacji pracodawca może również rozwiązać z zatrudnionym umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
W tym miejscu należy wskazać także na umowę lojalnościową ze skutkami po ustaniu stosunku pracy. Umowa taka jest szczególnie przydatna, gdy np. ze względu na swe obowiązki pracownik ma dostęp do materiałów firmowych szczególnie ważnych dla interesów przedsiębiorstwa (np. model biznesowy, ważni klienci itp.).
W umowie należy określić okres jej obowiązywania oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi za przestrzeganie zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Odszkodowanie to jest wypłacane przez cały okres obowiązywania umowy, co do zasady, w odstępach miesięcznych pomiędzy wypłatami.
Wskutek naruszenia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, były pracownik ponosi pełną odpowiedzialność, a zatem jest zobowiązany do pokrycia szkody w pełnej wysokości – niezależnie od stopnia winy.
Pracodawca w takim przypadku, może dochodzić zarówno wyrównania strat, jak i zwrotu utraconych korzyści, które by osiągnął, gdyby pracownik nie wyrządził mu szkody, naruszając zakaz konkurencji.
Jeśli natomiast w umowie zastrzeżono karę umowną, to pracodawca może żądać jej zapłacenia przez byłego pracownika. Aby żądać kary umownej wystarczy samo złamanie zakazu konkurencji – nie jest konieczne powstanie szkody.
Inne konsekwencje naruszenia zakazu konkurencji
Warto podkreślić i wskazać, że istnieją inne konsekwencje naruszenia zakazu konkurencji i mogą to być:
- zaprzestanie wypłaty odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji;
- zwrot wypłaconego odszkodowania pracownikowi przez pracodawcę;
- odszkodowanie od pracownika – na podstawie w/w przepisów KC;
- odszkodowanie za niewywiązanie się z umowy.
W tym miejscu należy także wskazać, że w momencie ustania przyczyn uzasadniających ustanie zakazu konkurencji albo gdy pracodawca nie wywiązuje się z obowiązku wypłaty odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji, były pracownik może podjąć działalność konkurencyjną bez konsekwencji prawnych.
Podstawa prawna:
- Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 Nr 16, poz. 93, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145;
- Kodeks pracy, Dz.U. 1974 Nr 24, poz. 141, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320.
- Komentarze do powyższych ustaw.