Analiza przepisów regulujących urlop wypoczynkowy oraz urlop bezpłatny prowadzi do wniosku, że brak jest zakazu wykonywania innego zatrudnienia w trakcie korzystania z urlopu. Jednak pewne zapisy mogą powodować ograniczenie zatrudniania się u określonych pracodawców także w czasie urlopu. Chodzi o tzw. zakaz konkurencji wynikający z art. 1011 k.p.
Urlop mający na celu wypoczynek
Integralną częścią stosunku pracy jest uprawnienie pracownika do urlopu, zgodnie z którym pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego (art. 152 k.p.). Urlop wypoczynkowy można zatem zdefiniować jako przewidziana przez przepisy prawa pracy przerwa w świadczeniu pracy na rzecz określonego pracodawcy i w czasie ustalonym przez niego.
Pracownik nie może zrzec się – podobnie jak innych elementów stosunku pracy, np. prawa do wynagrodzenia – prawa do urlopu.
Celem urlopu wypoczynkowego jest przede wszystkim regeneracja sił pracownika i ochrona jego zdrowia. Poza tym pracownik wypoczęty jest bardziej efektywny. Inną cechą charakterystyczną dla urlopu wypoczynkowego jest jego odpłatność. Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował (art. 172 k.p.).
WAŻNE!
Polskie prawo nie przewiduje zakazu pracy w trakcie urlopu wypoczynkowego. Nigdzie taki zakaz nie został w żaden sposób sformułowany.
Z jednej strony należy uznać, że cel urlopu został jasno sprecyzowany przez nazwanie go wypoczynkowym, a dodatkowo ustawodawca wprowadził zapis nakazujący płacenie pracownikowi za urlop, a zatem za wypoczynek. Z drugiej zaś strony nie zostały przewidziane żadne sankcje za wykonywanie pracy w trakcie urlopu wypoczynkowego.
Pracodawca nie ma również żadnych środków prawnych służących skontrolowaniu pracownika, w jaki sposób wykorzystuje on przysługujący mu urlop. Ponadto wątpliwe wydaje się nakazanie komukolwiek odpoczynku. Tak więc brak szerszych uregulowań w tym zakresie wskazuje na traktowanie wypoczynku w czasie urlopu jako uprawnienia pracownika, a nie jego obowiązku, i to od pracownika zależy, w jaki sposób ten urlop wykorzysta.
Urlop bezpłatny
Urlop bezpłatny udzielany jest przez pracodawcę na pisemny wniosek pracownika (art. 174 § 1 k.p.). Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze i za ten czas pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia.
Najważniejszą różnicą między urlopem bezpłatnym a wypoczynkowym są cele, jakim mają one służyć. Jak już wspomniano powyżej, celem urlopu wypoczynkowego jest wypoczynek, a przy urlopie bezpłatnym powodów zdecydowania się na urlop może być wiele. Przede wszystkim pracownik sam decyduje, na co chce go przeznaczyć i nie musi to być wypoczynek. Przeznaczenie urlopu bezpłatnego nie jest szczegółowo określone. W przypadku wniosku pracownika o ten urlop będą nim okoliczności znane pracownikowi, które w tym czasie są dla niego ważniejsze niż świadczenie pracy na rzecz pracodawcy.
WAŻNE!
W przeciwieństwie do urlopu wypoczynkowego urlop bezpłatny jest fakultatywny i udzielany na podstawie porozumienia między stronami.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że ustawodawca nie przewidział ograniczenia w wykorzystaniu urlopu bezpłatnego, a zatem nie ma przeszkód, aby w jego trakcie pracownik wykonywał inną pracę.
Urlop bezpłatny w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy
Jest to szczególny rodzaj urlopu bezpłatnego i ma zdecydowanie inny charakter od wyżej omówionych urlopów. Urlop ten udzielany jest pracownikowi za jego zgodą, wyrażoną na piśmie, w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami (art. 1741 § 1 k.p.).
Powyższy przepis dotyczy sytuacji, w której „macierzysty” pracodawca występuje z inicjatywą udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego w związku z umową, jaką pracodawca zawarł z drugim pracodawcą w celu właściwego wykorzystania pracowników. Taka potrzeba może zaistnieć wtedy, gdy np. z określonych przyczyn pracodawca nie ma możliwości powierzenia pracownikom pracy lub gdy pracownik jest znakomitym fachowcem w swojej dziedzinie i drugi pracodawca chce skorzystać z jego usług.
Na taki urlop, wynikający z porozumienia między pracodawcami, pracownik musi wyrazić zgodę na piśmie. Ustawodawca w art. 1741 k.p. nie określił jednak, w jakiej formie ma być zawarta umowa między pracodawcami ani jakie mają być kryteria przekazania pracownika w drodze tej umowy, pozostawiając to do decyzji obu pracodawców.
Podstawą zatrudnienia pracownika u nowego pracodawcy jest odrębny stosunek pracy – może to być umowa na czas określony bądź też umowa na czas wykonywania pracy.
WAŻNE!
Skutkiem urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy jest zawieszenie bieżących zobowiązań stron stosunku pracy u pracodawcy „macierzystego”.
Okres trwania omawianego urlopu uwzględnia się w stażu pracy (także w stażu zakładowym), od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.
Nowy pracodawca zobowiązany jest wypłacać pracownikowi wynagrodzenie stosownie do umówionego rodzaju pracy i zgodnie z obowiązującymi u niego zasadami wynagradzania oraz zapewnić inne świadczenia związane z pracą.
Zakaz konkurencji
W zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (art. 1011 k.p.). Z powyższej definicji zakazu konkurencji wynika uprawnienie pracodawcy. Jeśli pracodawca poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie zawartej między nimi, pracownik musi bowiem zaspokoić roszczenia pracodawcy przez wyrównanie szkody na zasadach określonych w przepisach rozdziału I w dziale piątym.
Powyższy zakaz dotyczy wykonywania działalności konkurencyjnej, czyli zbliżonej profilem do tej prowadzonej przez pracodawcę, z którym pracownik zawarł umowę o zakazie konkurencji. A zatem zatrudnienie się w trakcie urlopu bezpłatnego lub wypoczynkowego u innego pracodawcy w przypadku podpisania z pracodawcą, który urlopu udzielił, umowy o zakazie konkurencji może być zawsze rozpatrywane pod kątem, czy to drugie zatrudnienie nie jest działaniem konkurencyjnym na niekorzyść pracodawcy.
Podstawa prawna:
- art. 1011, 152, 172, 174, 1741 Kodeksu pracy.