Z urlopu macierzyńskiego mogą korzystać tylko rodzice dziecka, więc dziadek dziecka nie może go wykorzystać. Inni członkowie rodziny dziecka mogą jednak otrzymać zasiłek macierzyński w sytuacji, gdy przerwali pracę w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Ponadto może im przysługiwać urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, jeżeli przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili o jego przysposobienie.
Urlop macierzyński przysługuje zawsze w pierwszej kolejności matce dziecka. Przepisy dają także w pewnych okolicznościach prawo do jego wykorzystywania ojcu dziecka. Jednak może się tak stać tylko w szczególnych sytuacjach:
• w przypadku rezygnacji przez matkę dziecka z dalszej części urlopu po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu,
• w razie zgonu matki dziecka w czasie urlopu macierzyńskiego.
W obu tych przypadkach ojcu dziecka urlop macierzyński przysługuje przez okres niewykorzystany przez matkę dziecka.
Ustawodawca przyznaje prawo do urlopu macierzyńskiego - poza matką dziecka - jedynie pracownikowi, który jest ojcem tego dziecka.
Nie będzie do niego uprawniony małżonek pracownicy (niebędący ojcem biologicznym dziecka), który tego dziecka nie przysposobił.
Ponadto ojciec dziecka musi faktycznie sprawować opiekę nad tym dzieckiem (urlopu macierzyńskiego nie otrzyma np. ojciec dziecka pozbawiony władzy rodzicielskiej).
Z prawa do tego urlopu nie będą mogli również skorzystać inni członkowie rodziny (dziadkowie, rodzeństwo). Przepisy Kodeksu pracy wyraźnie określają krąg osób, które mogą wykorzystywać to uprawnienie. Nawet gdy matka i ojciec dziecka nie żyją, prawo do tego urlopu nie przechodzi na innych członków rodziny.
W przedstawionej sytuacji Państwa pracownikowi może jednak przysługiwać zasiłek macierzyński. Warunkiem jest jednak to, by przerwał zatrudnienie w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Przepisy nie wymagają tutaj całkowitej rezygnacji z zatrudnienia, ale jedynie przerwania faktycznego świadczenia dotychczasowej pracy zarobkowej. Mogą Państwo wówczas uznać okres sprawowania opieki i pobierania w tym czasie zasiłku macierzyńskiego za okres usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy. Nie będzie on miał w tym czasie prawa do wynagrodzenia za pracę.
Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego ustala się niezależnie od tego, ile w tym czasie osób będzie kolejno pobierać to świadczenie. Państwa pracownik będzie je otrzymywał przez czas niewykorzystany przez matkę dziecka.
Przepisy przewidują również prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (nie dotyczy to jednak rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem), ma prawo do 18 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia. W przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, urlopu takiego udziela się na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez nie 10. roku życia. Natomiast urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w niższym 8-tygodniowym wymiarze przysługuje pracownikowi, który przyjął dziecko na wychowanie bez składania wniosku o jego przysposobienie lub wychowuje je na innych warunkach niż rodzina zastępcza.
Państwa pracownik będący dziadkiem dziecka może zatem wystąpić o taki urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, jeżeli przyjmie wnuczka na wychowanie. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego dziadka dziecka nie byłby w tej sytuacji skracany o okres urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przez matkę dziecka przed jej śmiercią.
Odpowiedział Marek Rotkiewicz