Podmiot uprawniony
Zgodnie z art. 186 Kodeksu pracy z urlopu wychowawczego może skorzystać tylko osoba, która była zatrudniona co najmniej 6 miesięcy (pracownica bądź pracownik). Do obliczenia spełnienia tej przesłanki wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia. Urlop wychowawczy nie przysługuje osobie bezrobotnej oraz zatrudnionej na podstawie umów cywilnoprawnych.
Wymiar urlopu wychowawczego
Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze do 36 miesięcy. Nigdy jednak nie może dotyczyć okresu po ukończeniu przez dziecko 5 roku życia. Należy wspomnieć w tym miejscu, że dotychczas urlop wychowawczy mógł być wykorzystany najwyżej w 4 częściach. Nowelizacja Kodeksu pracy umożliwiła wykorzystanie urlopu w 5 częściach. Okres urlopu wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Wniosek
W celu przyznania urlopu wychowawczego należy złożyć wniosek do pracodawcy. Pracownik powinien uczynić to w formie pisemnej i na 2 tygodnie przed rozpoczęciem urlopu. Złożenie wniosku po terminie powoduje udzielenie urlopu wychowawczego przez pracodawcę nie później niż z dniem upływu 2 tygodni od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie tego urlopu. Pracownik określa we wniosku datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu oraz okres urlopu, który został już wykorzystany na dane dziecko.
Zobacz: Udzielenie urlopu przez pracodawcę
Jednoczesne korzystanie z urlopu
Do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego należy dołączyć pisemne oświadczenie drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku. Rodzice lub opiekunowie dziecka spełniający warunki do korzystania z urlopu wychowawczego dotychczas mogli jednocześnie korzystać z takiego urlopu przez okres nieprzekraczający 3 miesięcy. Nowelizacja Kodeksu pracy wydłużyła ten okres do 4 miesięcy. Gdyby rodzice mieli zamiar korzystać z urlopu wspólnie, składają pisemne oświadczenie o terminie wspólnego korzystania z urlopu.
Opieka nad dzieckiem niepełnosprawnym
Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, pracownikowi (bez względu na to, czy korzystał z urlopu wychowawczego przewidzianego w art. 186 § 1 Kodeksu pracy) przysługuje prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy. W takiej sytuacji urlop wychowawczy nie może jednak dotyczyć dziecka, które ukończyło 18 rok życia. W omawianym przypadku do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego należy dołączyć orzeczenie o niepełnosprawności bądź stopniu niepełnosprawności dziecka.
Polecamy: Forum Kadry - Druga ciąża w trakcie urlopu wychowawczego
Ochrona przed zwolnieniem
Przepisy Kodeksu pracy w sposób szczególny chronią pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym. Pracodawca nie ma prawa wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Dopuszczalne jest jedynie rozwiązanie przez pracodawcę umowy w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy oraz gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Gdyby pracownik złożył wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności.
Podjęcie pracy zarobkowej
Pracownik uprawniony jest do podjęcia w czasie trwania urlopu wychowawczego pracy zarobkowej u dotychczasowego lub innego pracodawcy, innej działalności, a także nauki lub szkolenia. Każda z wymienionych aktywności nie może jednak prowadzić do wyłączenia możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Gdyby ustalono, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wyznaczonym. Termin nie może przekraczać 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i 3 dni od dnia wezwania. Dotyczy to również stwierdzenia przez pracodawcę, że z urlopu wychowawczego korzystają w tym samym czasie oboje rodzice lub opiekunowie dziecka.
Rezygnacja z urlopu wychowawczego
Kodeks pracy przewiduje możliwość rezygnacji z urlopu wychowawczego. Pracownik może zrezygnować z urlopu:
- w każdym czasie – za zgodą pracodawcy,
- po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy – najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.
Zobacz również: Urlop wychowawczy i macierzyński - zmiany
Powrót do pracy
Po zakończeniu urlopu wychowawczego pracodawca przyjmuje pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku. Gdyby nie było to już możliwe, powinien zapewnić mu pracę na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym. Przyznane wynagrodzenie nie może być niższe od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 r. (II PK 143/07) podstawą określenia wysokości wynagrodzenia pracownika powracającego do pracy po urlopie wychowawczym nie jest wynagrodzenie pobierane przez niego przed urlopem, lecz wynagrodzenie przysługujące w dniu podjęcia pracy na stanowisku, które zajmował przed urlopem (§ 14 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych, Dz.U. Nr 60, poz. 277 ze zm., w stanie prawnym sprzed 1 stycznia 2004 r. i art. 1864 k.p. w aktualnym stanie prawnym).
Obniżenie wymiaru czasu pracy
Warto wspomnieć, że osoba uprawniona do urlopu wychowawczego, może zamiast wykorzystania urlopu złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy. Pracodawca ma obowiązek uwzględnienia wniosku.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)