Nowe zasady udzielania urlopu ojcowskiego

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki sam stosunek jak między rodzicami i dziećmi. Dlatego też przepisy Kodeksu pracy co do zasady nadają takie same prawa zarówno pracownikom adoptującym dziecko, jak i pracownikom rodzicom biologicznym.

Od 1 stycznia 2010 r. pracownik–ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego. Jego wymiar w 2011 r. wynosi 1 tydzień, a od 1 stycznia 2012 r. – 2 tygodnie.

WAŻNE!

Pracownik korzystający w dniu 1 stycznia 2012 r. z urlopu ojcowskiego może bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu w dotychczasowym wymiarze (1 tydzień) skorzystać z urlopu w nowym, wyższym wymiarze (2 tygodni). W tym celu powinien złożyć pisemny wniosek najpóźniej na 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z tej części urlopu.

Przykład

Pracownik korzysta z urlopu ojcowskiego od 27 grudnia 2011 r. do 2 stycznia 2012 r. (7 dni). W dniu 30 grudnia 2011 r. złożył wniosek o udzielenie urlopu w wymiarze przysługującym od 1 stycznia 2012 r. W chwili korzystania z urlopu dziecko ukończyło 9 miesięcy życia. W tej sytuacji pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między podwyższonym a dotychczasowym wymiarem urlopu ojcowskiego. Pracownik będzie więc korzystał z urlopu ojcowskiego o 1 tydzień dłużej, czyli do 9 stycznia 2012 r.

Więcej czasu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego

Do 31 grudnia 2010 r. zarówno pracownik-ojciec biologiczny, jak i pracownik będący ojcem dziecka przysposobionego, mógł wykorzystać urlop ojcowski do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. W praktyce długotrwałość procedury adopcyjnej bardzo często uniemożliwiała ojcom adopcyjnym skorzystanie z urlopu ojcowskiego. Procedura sądowa związana z uzyskaniem prawomocnego postanowienia orzekającego o przysposobieniu dziecka zazwyczaj kończyła się po ukończeniu przez dziecko 12. miesiąca życia.

Nowa regulacja, która weszła w życie 1 stycznia 2011 r., daje prawo do skorzystania z urlopu ojcowskiego na adoptowane dziecko w okresie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o adopcji dziecka, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia. W przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, okres ten nie może być dłuższy niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Wprowadzenie przepisów wydłużających okres korzystania z urlopu ojcowskiego ma pozwolić na rzeczywiste korzystanie przez ojca adopcyjnego z przysługującego mu prawa.

Prawo do urlopu ojcowskiego

Uprawnionym do skorzystania z urlopu ojcowskiego jest pracownik posiadający pełną władzę rodzicielską oraz sprawujący realną opiekę nad dzieckiem. Urlop ojcowski jest uprawnieniem fakultatywnym, a decyzja o jego wykorzystaniu należy wyłącznie do pracownika. Pracownik, który chce skorzystać z urlopu ojcowskiego, musi złożyć do pracodawcy wniosek o udzielenie urlopu, najpóźniej na 7 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu ojcowskiego ani zakwestionować jego terminu wskazanego we wniosku.

Jeżeli pracownik–ojciec wychowujący dziecko złożył wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego z zachowaniem wymaganego terminu, pracodawca powinien udzielić tego urlopu, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. W przypadku rodzica adopcyjnego – na okres nie dłuższy niż do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o adopcji dziecka, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia. Natomiast w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 lat.

Pracownik może wykorzystać urlop ojcowski w dowolnym momencie. W przeciwieństwie do dodatkowego urlopu macierzyńskiego nie ma obowiązku rozpoczęcia urlopu ojcowskiego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Urlop ojcowski nie jest uzależniony od urlopu macierzyńskiego matki. Obydwa urlopy mogą odbywać się równocześnie. Ojciec dziecka może go wykorzystać w trakcie korzystania przez matkę z urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Urlop ojcowski przysługuje również pracownikowi–ojcu w sytuacji, gdy matka dziecka nie miała prawa do urlopu macierzyńskiego.

Co istotne, wymiaru tego urlopu nie uzależnia się od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie, tak jak jest to w przepisach o wymiarze urlopu macierzyńskiego (podstawowego i dodatkowego) oraz urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (podstawowego i dodatkowego). A zatem wymiar urlopu ojcowskiego w przypadku porodu mnogiego jest taki sam jak w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie. Tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Urlop może być wykorzystany tylko w jednej części.

Ochrona stosunku pracy

Stosunek pracy pracownika–ojca korzystającego z urlopu ojcowskiego jest w tym okresie chroniony przez prawo, co przejawia się tym, że pracodawca:

• nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem przebywającym na urlopie ojcowskim, chyba że zachodzą przesłanki uzasadniające zwolnienie dyscyplinarne i reprezentująca pracownika zakładowa organizacja związkowa wyrazi na to zgodę albo pracodawca ogłosił upadłość lub likwidację,
• ma obowiązek udzielenia urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie ojcowskim, jeżeli pracownik o to zawnioskuje,
• ma obowiązek przesunięcia urlopu wypoczynkowego lub udzielenia jego niewykorzystanej części, jeżeli jego rozpoczęcie jest niemożliwe lub jego odbywanie zostaje przerwane z powodu przejścia na urlop ojcowski.

Ponadto pracownikowi podejmującemu pracę w wyniku przywrócenia do pracy (jeżeli umowa o pracę została z nim rozwiązana podczas urlopu ojcowskiego) przysługuje wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy.

W przypadku wyroku sądu stwierdzającego niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy, jeżeli wypowiedzenie nastąpiło podczas urlopu ojcowskiego pracownika, sąd może wydać orzeczenie o:

• bezskuteczności wypowiedzenia,
• przywróceniu pracownika do pracy,
• odszkodowaniu.

Jeżeli pracownik wnosi o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy, sąd może orzec o odszkodowaniu tylko w przypadku ogłoszenia przez pracodawcę upadłości lub likwidacji.

Podstawa prawna:

• art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177, art. 182³ Kodeksu pracy,
• ustawa z 25 listopada 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy (DzU nr 249, poz. 1655).