Na jakich zasadach i w jakim wymiarze ojciec dziecka może korzystać z urlopu macierzyńskiego?

Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko urlopu macierzyńskiego w wymiarze określonym w Kodeksie pracy. Po powrocie z urlopu macierzyńskiego na pracodawcy nie ciążą żadne dodatkowe obowiązki z zakresu bhp, pod warunkiem że pracownik powróci na to samo stanowisko, które zajmował przed skorzystaniem z urlopu macierzyńskiego.

UZASADNIENIE

Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem zawarte są w dziale ósmym Kodeksu pracy. Wiążą się one ściśle z wymiarami urlopu, z którego korzystała matka.

Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej częś-ci tego urlopu. W takiej sytuacji niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek.

WSKAZÓWKA!

Przy udzielaniu pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko urlopu macierzyńskiego należy zachować odpowiednie procedury. Pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, a do wniosku dołącza zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika – ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

Pracodawca musi mieć świadomość, że pracownik – ojciec wychowujący dziecko w okresie korzystania z urlopu podlega podobnej ochronie jak matka w przypadku urlopu macierzyńskiego:

• pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego pracownika – ojca wychowującego dziecko, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jego winy i reprezentująca pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy,
• rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie urlopu macierzyńskiego pracownika – ojca wychowującego dziecko może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

---

Wymiar przysługującego pracownikowi urlopu macierzyńskiego, udzielonego po wykorzystaniu wskazanych wyżej minimum 14 tygodni urlopu przez pracownicę – matkę wynosi odpowiednio:

– 6 tygodni – w przypadku urodzenia 1 dziecka przy jednym porodzie,

– 17 tygodni – w przypadku urodzenia 2 dzieci przy jednym porodzie,

– 19 tygodni – w przypadku urodzenia 3 dzieci przy jednym porodzie,

– 21 tygodni – w przypadku urodzenia 4 dzieci przy jednym porodzie,

– 23 tygodnie – w przypadku urodzenia 5 i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.

Zasadniczo po urlopie macierzyńskim pracownik – ojciec powraca na zajmowane poprzednio stanowisko, a na pracodawcy nie ciążą żadne dodatkowe obowiązki w zakresie bhp.

Jeśli jednak pracownik zachorował i choroba ta trwała dłużej niż 30 dni, może dopuścić pracownika do pracy po uzyskaniu zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. Ponadto, jeżeli pracodawca zmienia pracownikowi stanowisko pracy bezpośrednio po powrocie z urlopu macierzyńskiego, ma obowiązek zapewnienia szkolenia stanowiskowego z zakresu bhp, jak również poinformowania go o ryzyku zawodowym występującym na nowo zajmowanym stanowisku pracy. Pamiętać jednak należy, że dopuszczenie do pracy po urlopie macierzyńskim powinno nastąpić wyłącznie na stanowisko, które pracownik opuścił w związku z udzieleniem urlopu macierzyńskiego.

WAŻNE!

Za czas urlopu macierzyńskiego, w tym również urlopu macierzyńskiego udzielonego ojcu – przysługuje zasiłek macierzyński.

W przypadku konieczności korzystania z opieki szpitalnej matki ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po 8 tygodniach urlopu macierzyńskiego wykorzystywanego przez nią, na wniosek pracownika – ojca wychowującego dziecko, pracodawca ma również obowiązek udzielić mu urlopu macierzyńskiego. Dotyczy to jednak okresu, w jakim matka przebywa w szpitalu. Wtedy łączny wymiar urlopu macierzyńskiego w powyższych okolicznościach nie może przekroczyć długości przysługującego wymiaru urlopu macierzyńskiego.

W razie zgonu pracownicy (matki) w czasie urlopu macierzyńskiego, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko pracodawca musi udzielić urlopu w wysokości niewykorzystanej części tego urlopu.

Od 2010 r. pracownicom przysługuje prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Okres możliwego do wykorzystania urlopu będzie wydłużany aż do 2014 r.

Z dodatkowego urlopu macierzyńskiego mogą korzystać także pracownicy – ojcowie, pod warunkiem wykorzystania wskazanej wyżej pierwszej części (tj. 14 tygodni) urlopu macierzyńskiego przez matkę.

Wymiary dodatkowego urlopu macierzyńskiego wynoszą:

• w przypadku urodzenia jednego dziecka – do 2 tygodni w latach 2010–2011, do 4 tygodni w latach 2012–2013, do 6 tygodni od 2014 r.;
• w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie – do 3 tygodni w latach 2010–2011, do 6 tygodni w latach 2012–2013, do 8 tygodni od 2014 r.

Niezależnie od powyższego od 1 stycznia 2010 r. przysługuje im również urlop ojcowski. Jest on udzielany w wymiarze tygodnia, a od 1 stycznia 2012 r. w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy. Urlop ojcowski przysługuje niezależnie od urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Pracodawca ma obowiązek ten wybór respektować.

Żądanie dodatkowego urlopu jest jednorazowe (brak możliwości dzielenia urlopu na części, żądania dodatkowej niewykorzystanej części urlopu).

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 177 § 1, art. 180 § 1, 5–7, art. 182¹–182³ ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
• Art. 12 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 237, poz. 1654).