XXI wiek jest wiekiem znaczących zmian w prawach, jakie przysługują kobietom i ich statusowi zawodowemu oraz materialnemu. Jest to problematyka, która wywołuje wiele kontrowersji, także w Polsce. Członkostwo w Unii Europejskiej, która równouprawnienie płci traktuje niezwykle poważnie szczególnie w zakresie zatrudnienia, stawia przed polskimi pracodawcami nowe obowiązki.
Obok zapewnienia niezależności ekonomicznej kobietom „Plan działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2006-2010” (KOM(2006) 92) zawiera 5 innych priorytetowych obszarów działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn: pogodzenie życia prywatnego i zawodowego, równe uczestnictwo w podejmowaniu decyzji, wykorzenianie wszelkich form przemocy uwarunkowanej płcią, eliminowanie stereotypów związanych z płcią oraz propagowanie równości płci w stosunkach zewnętrznych oraz polityce rozwoju.
Pogodzenie życia prywatnego i zawodowego
Jak podkreśliła Komisja Europejska, polityka ułatwiająca godzenie pracy zawodowej z obowiązkami rodzinnymi wspomaga tworzenie elastycznej organizacji pracy przy jednoczesnym podnoszeniu jakości życia kobiet i mężczyzn. Sami pracodawcy niejednokrotnie przekonują się, że możliwość elastycznej organizacji czasu pracy znacząco zwiększa produktywność, poprawia jednocześnie satysfakcję pracowników i reputację pracodawcy.
Jak pokazują dane statystyczne Unii Europejskiej, niewielu mężczyzn korzysta z urlopu rodzicielskiego lub pracuje w zmniejszonym wymiarze godzin (7,4% mężczyzn wobec 32,6% kobiet). Na kobietach spoczywa w dalszym ciągu główny ciężar opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny wymagającymi opieki. Komisja postuluje, aby zachęcać mężczyzn do przyjmowania na siebie obowiązków rodzinnych, w szczególności przez możliwość korzystania z urlopów rodzicielskich i ojcowskich oraz do dzielenia się urlopem przez rodziców.
Komisja Europejska zobowiązuje się m.in. do:
• wspomagania realizacji celów w dziedzinie opieki nad dziećmi oraz dalszego rozwoju instytucji zapewniających opiekę z wykorzystaniem funduszy strukturalnych oraz wymiany dobrych praktyk,
• wspierania badań dotyczących zawodów w sektorze zdrowia i opieki socjalnej oraz współpracy z organizacjami międzynarodowymi zmierzającymi do pełniejszej klasyfikacji tych profesji.
Równe uczestnictwo w podejmowaniu decyzji
Uczestnictwo kobiet w podejmowaniu decyzji nie powinno ograniczać się jedynie do reprezentacji kobiet w organach władzy publicznej. Bardziej interesujący wydaje się udział w zarządzaniu zakładami pracy i uczelniami wyższymi. Równe traktowanie w tej sferze stosunków społecznych należy rozumieć przede wszystkim jako przejrzystość procedur awansu, elastyczny czas pracy i dostęp do opieki nad dziećmi.
Komisja Europejska podkreśla, że zrównoważone uczestnictwo kobiet i mężczyzn w podejmowaniu decyzji ekonomicznych może się przyczynić do stworzenia bardziej efektywnego i innowacyjnego otoczenia zawodowego i kulturowego oraz do osiągania lepszych wyników gospodarczych. W odniesieniu do wyższych uczelni celem jest osiągnięcie poziomu 25% kobiet na kierowniczych stanowiskach w sferze badań sektora publicznego.
W celu realizacji równego uczestnictwa kobiet w podejmowaniu decyzji Komisja Europejska m.in.:
• będzie monitorować i propagować włączanie problematyki płci do głównego nurtu życia społecznego i politycznego, np. w programie Edukacja i Szkolenia 2010, przez propagowanie dostępu kobiet do kariery naukowej i technicznej w myśl europejskiego celu równoważenia nierówności na tym polu,
• wdroży planowany program „Obywatele dla Europy” przez ujęcie kwestii równoś- ci płci jako jednego z priorytetowych za- gadnień w kontekście uczestnictwa obywatelskiego oraz przez mobilizację istniejących sieci.
Wykorzenianie wszelkich form przemocy uwarunkowanej płcią
Przedmiotem zainteresowania Komisji Europejskiej jest także wyeliminowanie jakiejkolwiek przemocy wobec kobiet, zarówno w pracy, jak i w domu. Kobiety są najczęstszymi ofiarami przemocy uwarunkowanej przez płeć. Jest ona pogwałceniem podstawowych praw do życia, bezpieczeństwa, wolności, godności oraz poszanowania integralności fizycznej i psychicznej. Podobnie wygląda sytuacja ze zjawiskiem handlu ludźmi. Jest to zbrodnia przeciwko osobie. Jak podkreśla Komisja Europejska, handel ludźmi stanowi współczesną odmianę niewolnictwa, zagrażającego dotkniętym ubóstwem kobietom i dzieciom.
Komisja Europejska w latach 2006-2010 zobowiązuje się m.in. do wspierania państw członkowskich i organizacji pozarządowych w celu eliminacji przemocy uwarunkowanej płcią, w tym także wspierania tworze- nia sieci kontaktów, wymiany dobrych praktyk i wyników badań, a także przez wdrażanie programów pomocy dla ofiar, jak również sprawców, wspomagając państwa członkowskie w tworzeniu krajowych planów działań.
Eliminacja stereotypów związanych z płcią
Polityka Unii Europejskiej w latach 2006-2010 ma się skupiać na zwalczaniu stereotypów przez m.in. szkolenia uświadamiające nauczycieli i studentów. W dziedzinie zatrudnienia dane statystyczne pokazują, że większość kobiet jest nadal zatrudniana w tradycyjnie sfeminizowanych sektorach, zazwyczaj mających mniejsze znaczenie i niżej wynagradzanych. Zajmują one z zasady niższe stanowiska hierarchii zawodowej. Receptą ma być ułatwianie kobietom rozpoczynania kariery w dotychczas nietypowych dla nich sektorach.
Ponadto Komisja Europejska zobowiązała się do:
w wspierania działań służących wykorzenianiu stereotypów związanych z płcią w edukacji, kulturze i na rynku pracy przez uwzględnianie problematyki płci we wszystkich obszarach polityki oraz przez odpowiednie działania szczegółowe, np. w programach edukacyjnych i kulturalnych UE,
w wsparcia kampanii uświadamiających w szkołach i przedsiębiorstwach w dziedzinie krzewienia przełamujących stereotypy ról przypisanych płci oraz rozwijanie dialogu z mediami na rzecz wolnego od stereotypów postrzegania kobiet i mężczyzn.
Propagowanie równości płci w stosunkach zewnętrznych
Propagowanie równości obu płci w Unii Europejskiej nie ogranicza się jedynie do państw członkowskich, ale obejmuje także państwa kandydujące. Jak podkreśla Komisja Europejska, dane państwo, przystępując do Unii Europejskiej, musi w pełni respektować podstawową zasadę równości kobiet i mężczyzn. Jest także zobowiąza- ne zagwarantować ścisłe egzekwowanie prawodawstwa i zapewnić odpowiednie systemy administracji i wymiaru sprawiedliwości.
Tomasz Dróżdż