Powołanym do wojska pracownikom przepisy ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2004 r. nr 241, poz. 2416 ze zm.) gwarantują, że po zakończeniu służby nie będą w gorszej sytuacji od innych. Ich stosunki pracy nie zostają, co do zasady, rozwiązane. Ulegają jedynie w tym czasie zawieszeniu wzajemne świadczenia - zatrudniony nie pracuje, a pracodawca nie płaci wynagrodzenia.
Pracodawcy powinni pamiętać, że w okresie między dniem doręczenia pracownikowi karty powołania do czynnej służby wojskowej a jej odbyciem stosunek pracy nie może być przez zakład pracy wypowiedziany ani rozwiązany. Jeżeli okres dokonanego przez zakład pracy lub przez pracownika wypowiedzenia stosunku pracy upływa po dniu doręczenia pracownikowi karty powołania do czynnej służby wojskowej, wypowiedzenie staje się bezskuteczne. W tym przypadku rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko na żądanie pracownika.
Przykłady
Pracodawca wypowiedział pracownikowi umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony 31 stycznia 2008 r. Umowa rozwiąże się 29 lutego br. Pracownik 8 lutego 2008 r. otrzymał kartę powołania do zasadniczej służby wojskowej. Dlatego też dokonane wypowiedzenie staje się bezskuteczne. 29 lutego br. powołany do wojska pracownik na piśmie poinformował pracodawcę, że żąda wydania świadectwa pracy z uwagi na upływ okresu wypowiedzenia, a on nie jest zainteresowany dalszym zatrudnieniem.
Pracownik zatrudniony od 1 września 2007 r. 8 lutego 2008 r. otrzymał kartę powołania do zasadniczej służby wojskowej. Do jednostki wojskowej ma się stawić pod koniec lutego br. Służba wojskowa planowo zakończy się w listopadzie br. Jest uprawniony do 20 dni urlopu wypoczynkowego. Pracodawca po powrocie pracownika do pracy będzie obowiązany udzielić urlopu wypoczynkowego za 2007 r. w wymiarze 6,64 dnia oraz 5 dni za 2008 r.
Wyżej wymienione zasady stosuje się również do umów o pracę zawartych na okres próbny. W razie upływu okresu próbnego po powołaniu pracownika do czynnej służby wojskowej umowę o pracę uważa się za zawartą na czas nieokreślony.
Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy ulega natomiast rozwiązaniu z upływem terminu określonego w umowie.
Obciążenia pracodawcy
Przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony gwarantują powołanemu pracownikowi określone świadczenia, do których zaliczamy dni wolne od pracy, odprawę, urlop bezpłatny.
Dni wolne udzielane są na wniosek pracownika, któremu doręczono kartę powołania do czynnej służby wojskowej w wymiarze:
• 2 dni, jeżeli pracownikowi doręczono kartę powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej,
• 1 dnia, jeżeli pracownikowi doręczono kartę powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych trwających powyżej 30 dni.
Za okres zwolnienia od pracy pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Obowiązujące u danego pracodawcy przepisy mogą jednak przyznawać pracownikowi wynagrodzenie za ten czas.
Pracownik powołany do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości 2-tygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.
Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.
Urlop bezpłatny przysługuje pracownikowi powołanemu do odbycia ćwiczeń wojskowych. Wymiar tego urlopu odpowiada okresowi trwania ćwiczeń. Nie dotyczy to jednak ćwiczeń trwających do 24 godzin, odbywanych w czasie lub w dniu wolnym od pracy. W czasie trwania urlopu bezpłatnego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Żołnierz wraca do pracy
Pracodawca, który zatrudnił pracownika w dniu powołania, ma obowiązek zatrudnienia go po zakończeniu służby wojskowej, jeżeli ten zgłosił się do niego w ciągu 30 dni od zwolnienia ze służby. Zachowanie wymienionego terminu powoduje, że czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy. Zdarza się, że pracownik nie może dotrzymać tego terminu na przykład z powodu choroby. Wówczas powinien zawiadomić pracodawcę o swojej gotowości podjęcia zatrudnienia i niemożności niezwłocznego przystąpienia do jego wykonywania jak również okoliczność tę uzasadnić. W takiej sytuacji uważa się, że zatrudnienie zostało podjęte.
W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z art. 59 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP żołnierzami w czynnej służbie wojskowej są osoby, które odbywają:
• zasadniczą służbę wojskową,
• nadterminową zasadniczą służbę wojskową,
• przeszkolenie wojskowe,
• ćwiczenia wojskowe,
• okresową służbę wojskową.
Nie zawsze po zakończeniu służby wojskowej pracownik wraca do tego samego pracodawcy. Jeżeli podejmie pracę w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej, to czas odbywania tej służby zostanie mu wliczony do okresu zatrudnienia wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjął pracę, czyli uzależnionych od stażu zakładowego. Zasada ta dotyczy również pracowników, którzy podejmują pracę po raz pierwszy w życiu, jak też pracowników podejmujących pracę po upływie 30 dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej.
Pracodawca powinien zatrudnić pracownika po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia.
Przez równorzędne stanowisko pracy należy rozumieć takie, które odpowiada kwalifikacjom żołnierza powracającego po odbyciu czynnej służby wojskowej, jest podobne rodzajowo do poprzednio zajmowanego, z wynagrodzeniem nie niższym i z porównywalną możliwością awansowania. Należy pamiętać, że jeżeli w okresie odbywania przez pracownika czynnej służby wojskowej u pracodawcy zostały przeprowadzone zmiany w systemie wynagradzania, to powinny one objąć również tego pracownika. Dotyczy to tych zmian wynagrodzenia, które wynikają z systemu wynagradzania ogółu pracowników lub tej ich grupy, do której zaliczony został pracownik. Nie należą natomiast zmiany wynagrodzenia związane z przeszeregowaniem lub awansowaniem poszczególnych pracowników.
Beata Skrobisz-Kaczmarek
radca prawny