Napoje dla pracowników

Zbliża się okres letni, a więc czas upałów. Bardzo wielu pracowników skarży się na wysokie temperatury, które panują w ich pomieszczeniach pracy. Pracownicy występują do swoich pracodawców z prośbą o zapewnienie im odpowiednich napoi w czasie upałów. W praktyce pracodawcy często im odmawiają. Należy jednak pamiętać, że działanie to nie zawsze jest zgodne z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

Napoje profilaktyczne

Już sam Kodeks pracy zobowiązuje w art. 232 pracodawcę do zapewnienia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnych posiłków i napoi, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Szczegóły w tym zakresie określone zostały w rozporządzeniu Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (DzU nr 60, poz. 279).

Zgodnie z rozporządzeniem do obowiązków pracodawcy należy zapewnienie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie napoi, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków pracy. Przyjmuje się, że z uciążliwością mamy do czynienia, gdy intensywność któregokolwiek z czynników charakteryzujących pracę przekracza średni zakres.

W szczególności napoje należą się pracownikom zatrudnionym:

• w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25^o C,

• w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,

• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10^o C lub powyżej 25^o C,

• przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,

• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28^o C.

Przykład

Pani Maria pracuje w biurze - jest księgową. Skarży się, że zwłaszcza latem po południu temperatura powietrza w pomieszczeniu, w którym pracuje, często przekracza 28^oC. W takich warunkach pani Maria nie jest w stanie należycie wykonywać swojej pracy, dlatego domaga się od swojego szefa dostarczenia pracownikom zimnych napoi. Pracodawca oświadczył, że nie będzie dostarczał pracownikom napoi, bowiem tak wysoka temperatura utrzymuje się w pokojach jedynie przez kilka godzin. Działanie pracodawcy należy uznać za nieprawidłowe. Przepis wskazuje na obowiązek dostarczenia pracownikom napoi w sytuacji, gdy temperatura powietrza przekracza 28^oC. Przepis co prawda nie określa czasu, przez jaki tak wysoka temperatura ma się utrzymywać w pomieszczeniu, ani wysokości, na jakiej należy dokonywać jej pomiarów, dlatego należy przyjąć, że napoje należy dostarczać pracownikowi zawsze, gdy temperatura przekroczy określony poziom wysokości Przyjęcie innej interpretacji byłoby działaniem na niekorzyść pracownika.

Pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, to sam pracodawca po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników ustala stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać napoje oraz szczegółowe zasady ich wydawania.

Przepisy nie mówią nic, jaki rodzaj napoi ma zapewnić pracodawca. Jednak w przypadku pracowników zatrudnionych w warunkach mikroklimatu gorącego charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25^o C napoje powinny być wzbogacone w sole mineralne i witaminy. W pozostałych przypadkach mogą być to napoje gorące (kawa, herbata), gdy pracownicy pracują w mikroklimacie zimnym, lub napoje orzeźwiające (woda mineralna, soki) w przypadku wysiłku fizycznego czy wysokiej temperatury w pomieszczeniach pracy.

Napoje powinny być wydawane pracownikom zawsze, gdy w środowisku pracy panują warunki uzasadniające ich otrzymanie.

Jeżeli pracodawca decyduje się na zapewnienie napojów, to powinny być one dostępne przez całą zmianę roboczą. I to w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników. Należy pamiętać, że uprawnionym do otrzymywania napoi pracownikom nie przysługuje żaden ekwiwalent.

W wielu zakładach pracy pracodawcy zdecydowali się na zamontowanie urządzeń klimatyzujących. To powoduje, że w pomieszczeniach pracy temperatura rzadko kiedy przekracza 28 C, a to oznacza zwolnienie się z obowiązku dostarczania pracownikom napoi.

Woda i pomieszczenia higienicznosanitarne

Bardzo ważnym obowiązkiem pracodawcy jest również zapewnienie wszystkim pracownikom wody zdatnej do picia lub innych napoi, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych oprócz wody, innych napoi (napoje profilaktyczne). Miejsca czerpania wody zdatnej do picia powinny znajdować się nie dalej niż 75 m od stanowisk pracy. Zbiorniki, przewody i miejsca czerpania wody powinny być zabezpieczone przed zanieczyszczeniem lub zakażeniem. Czerpanie wody ze zbiorników powinno odbywać się wyłącznie z zaworów czerpalnych (kranów).

Miejsca czerpania wody nienadającej się do picia powinny być oznakowane zgodnie z Polską Normą. Pracodawca ma więc obowiązek zawsze dostarczyć pracownikom wodę zdatną do picia oraz udostępnić pracownikowi odpowiednie miejsce, w którym pracownik może przygotować sobie np. herbatę (jadalnie).

Inne obowiązki związane z upałami

Niewielu pracodawców pamięta również, że jeżeli zatrudniają pracowników przy pracach wykonywanych w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowana procesami technologicznymi jest stale wyższa niż 30°C, to mają obowiązek zapewnić pracownikom klimatyzowane pomieszczenie do wypoczynku, wyposażone w stoły oraz krzesła z oparciem spełniające wymagania ergonomii. Liczba miejsc siedzących powinna być nie mniejsza niż jedno miejsce na 5 pracowników korzystających z pomieszczenia, zatrudnionych na najliczniejszej zmianie. Odległość od najdalszego stanowiska pracy do pomieszczenia klimatyzowanego nie powinna przekraczać 75 m. Pracownicy zatrudnieni w powyższych warunkach powinni mieć również stworzoną możliwość umycia się (zwłaszcza latem). W tym celu w pobliżu pomieszczeń pracy należy umieścić natryski ręczne na giętkich przewodach z doprowadzeniem ciepłej wody.

Marcin Nowak