Poniżej omawiamy zmiany, które na dzień oddania numeru do druku były jeszcze w trakcie procedur parlamentarnych, jednak których kształt został już uchwalony przez Sejm i które według informacji uzyskanych w Ministerstwie Pracy mają wejść w życie od początku roku. Nowości dotyczą urlopów wychowawczych oraz ustalania prawa do trzynastek.
TABELA. Zmiany przepisów o urlopach wychowawczych i trzynastkach, obowiązujące od 1 stycznia 2013 r.
| Nowe regulacje | Komentarz | Zmienione przepisy |
| Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.) | ||
| Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Każdy z rodziców lub opiekunów ma wyłączne prawo do jednego miesiąca z takiego urlopu (prawa tego nie można przenieść). | Nowe rozwiązanie zakłada wydzielenie w ramach wymiaru urlopu wychowawczego, wynoszącego maksymalnie 36 miesięcy, po jednym miesiącu takiego urlopu dla każdego z rodziców lub opiekunów dziecka, i ustanowienie tych miesięcy nieprzenoszalnymi. Nieskorzystanie przez każdego z rodziców lub opiekunów dziecka z przysługującej mu nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego oznacza w praktyce, że wymiar urlopu wychowawczego na dane dziecko wyniesie do 34 miesięcy (jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka zrezygnują z nieprzenoszalnej części urlopu) lub do 35 miesięcy (jeżeli jedno z rodziców lub opiekunów dziecka zrezygnuje ze skorzystania ze swojej nieprzenoszalnej części urlopu albo w przypadku rodzica lub opiekuna samotnie wychowującego dziecko). | Art. 186 § 1–5 k.p. |
| Rodzice lub opiekunowie dziecka mogą jednocześnie korzystać z urlopu wychowawczego przez okres nieprzekraczający 4 miesięcy. | Podwyższenie – z 3 do 4 miesięcy – wymiaru urlopu wychowawczego, który może być jednocześnie wykorzystywany przez oboje rodziców lub opiekunów dziecka. | Art. 186 § 6 k.p. |
| Urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w 5 częściach. | Urlop wychowawczy może być wykorzystywany w pięciu, a nie jak dotychczas w czterech częściach. Taka zmiana umożliwia pracownikom wykorzystywanie nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego jako samodzielnej części takiego urlopu i jednocześnie nie pogarsza sytuacji prawnej rodziców lub opiekunów dziecka w zakresie wykorzystywania urlopu wychowawczego w częściach. | Art. 186 § 8 k.p. |
| Urlop wychowawczy nie wpływa na prawo do urlopu wypoczynkowego. | Rezygnacja z przepisu stanowiącego podstawę do proporcjonalnego obniżania wymiaru urlopu wypoczynkowego w przypadku, gdy w danym roku kalendarzowym po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego korzysta on z urlopu wychowawczego, a następnie w tym samym roku powraca do pracy. | Art. 1552 § 2 k.p. |
| Bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas korzystania z urlopu wychowawczego. | Okres przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy wynosi 3 lata i dotyczy także roszczenia o urlop wypoczynkowy. W praktyce może wystąpić sytuacja przedawnienia roszczenia o taki urlop ze względu na długotrwałe i nieprzerwane korzystanie przez pracownika z urlopu wychowawczego (np. w razie korzystania z urlopu wychowawczego udzielonego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym). Celem nowej regulacji jest zatem zapewnienie pracownikowi, po zakończeniu urlopu wychowawczego, możliwości skorzystania z urlopu wypoczynkowego, do którego nabył on prawo przed urlopem wychowawczym. | Art. 2931 k.p. |
| Rodzice lub opiekunowie, którzy do dnia wejścia w życie ustawy korzystali z urlopu wychowawczego, mają prawo do różnicy w wymiarze tego urlopu wynikającej z nowych przepisów. | Ponieważ przepisy mają zastosowanie także do pracowników, którzy korzystali z urlopu wychowawczego na dane dziecko przed zmianą stanu prawnego, konieczne było uregulowanie wymiaru tych uprawnień w nowym stanie prawnym. | Art. 2 projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy |
| Dotychczasowe przepisy wykonawcze, wydane na podstawie art. 1866 k.p., zachowują moc do dnia wejścia w życie nowych przepisów, nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji. | Utrzymanie w mocy przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji dotychczasowego aktu wykonawczego – tj. rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz.U. Nr 230, poz. 2291). Regulacje zawarte w tym rozporządzeniu, mające jedynie charakter techniczny, mogą bowiem być stosowane także w zmienionym stanie prawnym. Zapewni to ciągłość regulacji umożliwiających praktyczne stosowanie przepisów o urlopie wychowawczym. | Art. 3 projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy |
| Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego | ||
| Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego powinien zawierać także informacje: ● czy urlop obejmie nieprzenoszalną część urlopu wychowawczego, ● z ilu części urlopu na dane dziecko dotychczas skorzystano. | Nowe regulacje dotyczą kwestii udzielania nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego. Zgodnie bowiem ze zmienionym przepisem art. 186 § 4 k.p., każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru urlopu wynoszącego 36 miesięcy. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. | § 2 ust. 1 projektu rozporządzenia |
| Do wniosku o urlop wychowawczy należy dołączyć pisemne oświadczenie o: ● okresie, w którym zamierza się korzystać z urlopu wychowawczego jednocześnie z drugim rodzicem lub opiekunem dziecka, ● wykorzystaniu albo o niewykorzystaniu nieprzenoszalnej części urlopu. | Dołączanie do wniosku o urlop wychowawczy oświadczenia o zamiarze jednoczesnego korzystania z urlopu zapewni realizację ustawowego prawa rodziców lub opiekunów dziecka do jednoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego przez okres nieprzekraczający 4 miesięcy, natomiast dołączenie oświadczenia o nieprzenoszalnej części urlopu – umożliwi realizację prawa każdego z rodziców lub opiekunów dziecka do skorzystania z jego nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego. | § 3 projektu rozporządzenia |
| Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej | ||
| Przepracowanie co najmniej 6 miesięcy nie jest wymagane w przypadku korzystania z: ● urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego, ● urlopu ojcowskiego, ● urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, | Zmiany stanowią wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 lipca 2012 r. (sygn. akt P 59/11). TK uznał bowiem, że przepis (art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym), który odbiera prawo do tzw. trzynastki pracownicom korzystającym z urlopów macierzyńskich, jest niezgodny z Konstytucją. | Art. 2 ust. 3 pkt 6 projektu ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym |
| ● dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, ● ze zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, ● dwudniowego zwolnienia od pracy na wychowywane dziecko do 14 roku życia. | Ustalając prawo do trzynastki za 2012 r., trzeba będzie uwzględnić również czas urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego czy zwolnień w celu opieki nad dzieckiem, które uniemożliwiły pracownicy/pracownikowi przepracowanie wymaganych 6 miesięcy w roku. | Art. 2 ust. 3 pkt 6 projektu ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym |
Podstawy prawne
- Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy (przekazany Marszałkowi Sejmu 21 listopada 2012 r.)
- Projekt rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (z dnia 31 lipca 2012 r.)
- Projekt ustawy o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (z 5 października 2012 r.)