Sprawy dokształcania nauczycieli reguluje rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 19 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia się, dla celów naukowych, artystycznych, oświatowych i z innych ważnych przyczyn oraz ulg i świadczeń związanych z tym kształceniem, a także organów uprawnionych do ich udzielania (dalej: rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad). Akt ten precyzuje zasady pobierania nauki przez nauczycieli na studiach wyższych oraz w zakładach kształcenia nauczycieli.
Skierowanie od dyrektora
Na podstawie rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad nauczyciele podnoszą kwalifikacje zawodowe ze skierowaniem bądź bez skierowania dyrektora. Dyrektor udziela skierowania nauczycielowi ubiegającemu się o przyjęcie na studia w szkole wyższej, wyższej szkole zawodowej albo chcącemu uczęszczać do zakładów kształcenia nauczycieli, jeśli jest to zgodne z potrzebami szkoły. Uprawnienia nauczyciela, który zdobył takie skierowanie, są bardzo szerokie. Przysługują mu:
- płatne zwolnienie od pracy na czas niezbędny do załatwienia formalności związanych z przyjęciem na studia (dotyczy to studiów w szkole wyższej i wyższej szkole zawodowej) i ze zdaniem egzaminu wstępnego – na jego wniosek w wymiarze łącznie do sześciu dni roboczych,
- płatny urlop szkoleniowy w każdym roku studiów (dotyczy to studiów zaocznych i wieczorowych) na udział w obowiązkowych zajęciach dydaktycznych oraz na przygotowanie się i przystąpienie do egzaminów – w wymiarze 28 dni roboczych na studiach zaocznych i 21 dni roboczych na studiach wieczorowych oraz dodatkowo 21 dni roboczych w ostatnim roku studiów na przygotowanie pracy magisterskiej/dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu magisterskiego/dyplomowego,
- płatne zwolnienia od pracy na czas niezbędny do przystąpienia do egzaminu w systemie eksternistycznym oraz 10 dni roboczych płatnego urlopu szkoleniowego na przygotowanie pracy magisterskiej/dyplomowej dla nauczyciela studiującego w tym systemie,
- dostosowanie rozkładu zajęć nauczyciela studiującego w systemie wieczorowym do rytmu zajęć w ramach nauki tak, aby nie przeszkadzało to w realizacji pensum,
- obowiązkowy zwrot kosztów przejazdu na obligatoryjne zajęcia i egzaminy na studiach wyższych do miejscowości nauki, innej niż miejsce zamieszkania bądź pracy nauczyciela, oraz ryczałt na pokrycie kosztów zakwaterowania i wyżywienia podczas obowiązkowych zajęć – według przepisów o podróżach służbowych na obszarze kraju,
- możliwość ubiegania się o dofinansowanie całości lub części opłaty za naukę (czesnego za studia) i o dodatkowe płatne urlopy szkoleniowe.
Nauczycielowi rozpoczynającemu naukę w szkole wyższej, wyższej szkole zawodowej albo w zakładzie kształcenia nauczycieli bez skierowania, dyrektor może przyznać wymienione świadczenia i ulgi (np. płatny urlop szkoleniowy, pokrycie czesnego) w ramach posiadanych na ten cel środków finansowych.
Brak skierowania dyrektora
Nauczyciel uczący się bez skierowania może liczyć jedynie na urlop bezpłatny. Udziela go dyrektor na jego wniosek pod warunkiem, że nie spowoduje to zakłócenia toku funkcjonowania szkoły.
Opisane zasady nie naruszają odrębnych przepisów przyznających pracownikom prawo do urlopu szkoleniowego, np. art. 23 ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki.
PRZYKŁAD: Godziny ponadwymiarowe na urlopie szkoleniowym
Nauczycielka zatrudniona w publicznym gimnazjum podjęła studia wyższe w systemie wieczorowym na podstawie skierowania dyrektora szkoły. W ostatnim roku studiów korzystała z płatnego urlopu szkoleniowego, a w niektóre dni tego urlopu miała zaplanowane, zgodnie z arkuszem organizacyjnym, godziny ponadwymiarowe. Godziny ponadwymiarowe przypadające do realizacji w trakcie urlopu szkoleniowego traktujemy jak faktycznie przepracowane. Oznacza to, że zwiększą one wynagrodzenie należne z tytułu urlopu szkoleniowego. Jest to wyjątek od zasady, że za niezrealizowane z usprawiedliwionych powodów (np. choroba) godziny ponadwymiarowe nauczycielowi nie należy się wynagrodzenie (wyrok NSA w Warszawie z 3 marca 2008 r., sygn. akt I OSK 1873/07; www.biznes.inforlex.pl).
Tabela. Podnoszenie kwalifikacji przez nauczycieli
| Uprawnienia nauczyciela uczącego się: | |
| ze skierowaniem dyrektora | bez skierowania dyrektora |
| ● płatne zwolnienie od pracy, ● płatny urlop szkoleniowy, ● płatne zwolnienie na przystąpienie do egzaminu, ● dostosowanie rozkładu zajęć nauczyciela do rytmu zajęć, ● zwrot kosztów przejazdu, ● możliwość ubiegania się o dofinansowanie. | ● dyrektor może przyznać niektóre świadczenia w ramach posiadanych środków, ● uczącemu przysługuje urlop bezpłatny. |
Podstawa prawna
- Art. 5, 17, 52, 53, 55, 943, 1031–1036 i 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2011 r. nr 63, poz. 322.
- Art. 68 ust. 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela – t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674; ost. zm. Dz.U. z 2009 r. nr 219, poz. 1706.
- Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 19 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia się, dla celów naukowych, artystycznych, oświatowych i z innych ważnych przyczyn oraz ulg i świadczeń związanych z tym kształceniem, a także organów uprawnionych do ich udzielania – Dz.U. z 2001 r. nr 1, poz. 5.
- Art. 23 ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki – Dz.U. z 2003 r. nr 65, poz. 595; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 182, poz. 1228.