Prowadzenie książki kontroli to obowiązek, ale i skuteczne narzędzie do obrony przed urzędami. Wpisy organów kontroli w książce zapobiegają przeprowadzaniu dwóch kontroli jednocześnie i przekraczaniu liczby i czasu trwania kontroli, które mogą zostać przeprowadzone w tym samym roku.
UZASADNIENIE
Każdy przedsiębiorca jest zobowiązany prowadzić i przechowywać w swojej siedzibie książkę kontroli oraz upoważnienia i protokoły kontroli. Książka ta służy przedsiębiorcy do dokumentowania liczby i czasu trwania kontroli jego działalności.
Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Powyższe oznacza, że książki kontroli nie są zobowiązane posiadać m.in. fundacje, stowarzyszenia czy jednostki budżetowe (te ostatnie prowadzą dwa rodzaje książek: książkę kontroli wewnętrznej i książkę kontroli zewnętrznej, ale posiadanie obu tych książek wiąże się z wpisem w regulaminie danej jednostki). Podmioty te nie podejmują bowiem i nie prowadzą działalności gospodarczej.
Urząd, który przeprowadza kontrolę, wpisuje do książki kontroli:
- informacje o organie przeprowadzającym kontrolę,
- informację, że kontrolujący posiada upoważnienie do przeprowadzenia kontroli,
- zakres przedmiotowy kontroli,
- datę podjęcia i zakończenia kontroli,
- zalecenia pokontrolne oraz określenie zastosowanych środków pokontrolnych,
- uzasadnienie braku zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli,
- uzasadnienie wszczęcia kontroli jedynie po okazaniu legitymacji służbowej,
- uzasadnienie zastosowanych wyjątków,
- uzasadnienie przedłużenia czasu trwania kontroli,
- uzasadnienie czasu trwania przerwy.
Przedsiębiorca ma obowiązek dokonywać w książce kontroli wpisów informujących o tym, że zostały wykonane zalecenia pokontrolne, a także wpisów o ich uchyleniu przez organ kontroli lub organ nadrzędny nad nim czy przez sąd administracyjny.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie określa ściśle wzoru książki kontroli. Wymienia jedynie wpisy, jakie powinny być w niej dokonywane. Dlatego książka kontroli nie musi mieć fizycznej postaci książki, może to być np. zbiór dokumentów. Jednak dla porządku i bezpieczeństwa lepiej skorzystać z gotowych książek kontroli dostępnych na rynku niż przechowywać spięte dokumenty, które mogą się wymieszać lub zagubić.
Ustawodawca dopuszcza prowadzenie książki kontroli w formie elektronicznej. Wówczas dane zawarte w książce powinny mieć potwierdzenie w dokumentach przechowywanych przez przedsiębiorcę. Przedsiębiorca, który prowadzi książkę kontroli w formie elektronicznej, powinien dokonywać wpisów oraz aktualizacji danych zawartych w książce kontroli. Z wyjaśnień Ministerstwa Gospodarki z 11 lutego 2009 r. wynika jednak, że nadal obowiązkowe jest prowadzenie książki w wersji papierowej, a wersja elektroniczna dopuszczalna jest wyłącznie równolegle z książką tradycyjną.
Wpisów do książki kontroli dokonują m.in.: Urząd Skarbowy, Państwowa Inspekcja Pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Państwowa Inspekcja Sanitarna.
Korzyścią z prowadzenia książki kontroli jest m.in. to, że wszystkie te organy są ograniczone co do możliwości rozpoczęcia kontroli i czasu jej trwania. Oznacza to, że wpisy do tej książki muszą respektować inne organy kontrolne (nie mogą prowadzić kontroli w tym samym czasie i przekraczać dozwolonych okresów kontroli). Ponadto od 11 marca 2010 r. przedsiębiorcy nie muszą prowadzić oddzielnej książki kontroli sanitarnej. Zalecenia pokontrolne oraz inne dane wynikające z czynności kontrolnych upoważnieni pracownicy państwowego inspektora sanitarnego wpisują do książki kontroli prowadzonej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art. 31 ustawy o PIS).
Korzyści
Przedsiębiorcy nie muszą od marca 2010 r. prowadzić odrębnej książki kontroli sanitarnej.
Podstawa prawna
- art. 81 ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.),
- art. 31 ustawy z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851 ze zm.).