Tak, pracownica ma prawo odmówić wykonywania poleceń przełożonego, które są niezgodne z jej umową o pracę bądź nie dotyczą pracy.
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). Ponadto pracownik ma obowiązek wykonywać swoją pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę (art. 100 § 1 k.p.). Z przepisu tego wynika, że wprawdzie pracownica ma obowiązek stosować się do poleceń przełożonego i wywiązywać się z powierzonych jej zadań, ale tylko takich, które dotyczą pracy, są zgodne z prawem i zawartą umową o pracę.
W omawianym przypadku pracownica została zatrudniona na stanowisku księgowej, a w umowie określono rodzaj pracy, jaką ma wykonywać. A zatem robienie zakupów czy odbieranie syna pracodawcy ze szkoły nie dotyczy pracy na stanowisku księgowej i nie jest zgodne z rodzajem pracy wskazanym w umowie o pracę. Pracownica może więc odmówić przełożonemu wykonywania tego typu poleceń.
Ponadto pracodawca, przyjmując do pracy pracownika, powinien poinformować go ustnie bądź pisemnie o zakresie jego obowiązków, sposobie wykonywania pracy na wyznaczonym stanowisku oraz zapoznać z podstawowymi uprawnieniami (art. 94 pkt 1 k.p.). Przy czym obowiązki te muszą mieścić się w rodzaju pracy wskazanej w umowie o pracę. Taki zakres obowiązków jest celowy właśnie w sytuacji, gdy pojawią się trudności z określeniem, co należy do zadań pracownika, na podstawie nazwy zajmowanego przez niego stanowiska bądź pełnionej funkcji. Choć w omawianej sytuacji ewidentnie polecenia przełożonego nie mają związku z zajmowanym stanowiskiem przez pracownicę.
Poza sumiennym i starannym wykonywaniem pracy oraz stosowaniem się do poleceń przełożonego do podstawowych obowiązków pracownika w szczególności należy:
- przestrzeganie czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,
- przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,
- przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych,
- dbanie o dobro zakładu pracy, ochrona jego mienia oraz zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,
- przestrzeganie tajemnicy określonej w odrębnych przepisach,
- przestrzeganie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego (art. 100 § 2 k.p.).
Należy pamiętać, że naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków może skutkować nałożeniem na niego przez pracodawcę kary porządkowej: upomnienia, nagany bądź kary pieniężnej (art. 108 k.p.), a nawet rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem bądź bez wypowiedzenia z winy pracownika, gdy będzie to ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).