Rację ma inspektor pracy. Powinni Państwo zmienić sporny zapis w zakresie obowiązków pracownika. Przedstawione przez Państwa sformułowanie zawarte w zakresie czynności i obowiązków pracownika jest zbyt ogólne. Wydawane pracownikowi polecenia nie mogą być dowolne. Muszą dotyczyć pracy i nie mogą być sprzeczne z umową o pracę ani z obowiązującym prawem.
UZASADNIENIE
W praktyce dość często zdarza się, że niektóre obowiązki wpisane do zakresu (wykazu) czynności stają się nieaktualne. Czasami bowiem dochodzą pracownikom nowe zadania związane z pracą na danym stanowisku, których ten zakres nie przewiduje. W takich sytuacjach nie sposób natychmiast uaktualniać tych dokumentów. Dlatego w zakresach obowiązków pracowniczych należy wprowadzać zapisy dość uniwersalne, umożliwiające wydanie przez przełożonego polecenia pracownikowi w każdym czasie. Pozwalają one przełożonemu w razie braku zapisu zadania w pisemnym zakresie obowiązków, które ma wykonać pracownik, wydać ustne polecenie w sprawie wykonania tego zadania. Przedstawiony przez Państwa zapis można zastąpić bardziej precyzyjnym, np. „pracownik jest zobowiązany przestrzegać obowiązku wykonywania innych poleceń przełożonych dotyczących pracy zgodnych z przepisami prawa i ustalonym w umowie rodzajem pracy”.
W przypadku zastosowania takiego zapisu, w każdym czasie będzie można powiedzieć pracownikowi, że ma wykonać jakieś zadanie, jednak musi być ono zgodne z przepisami prawa i z obowiązującą pracownika umową o pracę (art. 100 § 1 Kodeksu pracy).
PRZYKŁAD
Kierownik działu zaopatrzenia polecił podwładnemu pracownikowi przewiezienie służbowym samochodem na swoją działkę materiałów budowlanych. Pracownik odmówił wykonania polecenia i zgłosił tę sprawę dyrektorowi technicznemu. Odmówienie przez pracownika wykonania polecenia kierownika było prawidłowe, ponieważ polecenie to było niezgodne z umową o pracę tego pracownika. Dyrektor wymierzył kierownikowi karę nagany za polecenie użycia samochodu służbowego do celów prywatnych.
Nieuzasadniona odmowa wykonania polecenia służbowego stanowi bez wątpienia naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Można wówczas wymierzyć pracownikowi karę porządkową. Natomiast w razie wyrządzenia szkody przez pracownika na skutek niewykonania polecenia przełożonego pracodawca może dochodzić roszczeń od tego pracownika z tytułu odpowiedzialności materialnej. Oznacza to, że pracodawca będzie mógł dochodzić od pracownika odszkodowania za wyrządzoną szkodę. Niewykonanie polecenia pracodawcy zgodnego z zakresem obowiązków pracownika może skutkować również rozwiązaniem umowy o pracę z pracownikiem zarówno za wypowiedzeniem, jak i bez wypowiedzenia. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 12 czerwca 1997 r. (I PKN 211/97, OSNP 1998/11/323) stwierdzając, że bezprawna i świadoma odmowa wykonania polecenia, zagrażająca istotnym interesom pracodawcy, uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Wykaz czynności i obowiązków pracowniczych nie musi mieć formy pisemnej, chociaż w praktyce, zwłaszcza w większych firmach, jest ona dogodniejsza, gdyż pozwala dokładnie precyzować zakresy zadań poszczególnych pracowników i tym samym rozdzielać odpowiedzialność za ich wykonanie. Ważne jest, aby pracownik zapoznał się z obowiązkami, które będzie wykonywał.
Zmiana przez zakład pracy zakresu czynności pracownika nie stanowi istotnej zmiany warunków pracy. Nie wymaga zatem wypowiedzenia zmieniającego, jeżeli czynności, które ma wykonywać pracownik, nie wykraczają poza obowiązki związane z pełnioną przez niego funkcją (stanowiskiem), określoną w umowie o pracę.
WAŻNE!
Zakres obowiązków pracownika nie musi mieć formy pisemnej.
Nie można bez ograniczeń wydawać poleceń podwładnym, ponieważ praca powinna być wykonywana w przewidzianych prawem normach czasowych (8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy). Mimo że praca w nadgodzinach stanowi obowiązek pracownika, to jej wykonywanie jest dopuszczalne w wyjątkowych sytuacjach (np. konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, szczególne potrzeby zakładu pracy). Z tego względu nie należy obciążać pracownika taką ilością pracy, która nie jest możliwa do wykonania w obowiązującym go czasie pracy.
Podstawa prawna:
- art. 94 pkt 1, art. 100 § 1, art. 114, art. 129 § 1, art. 151 § 1 Kodeksu pracy.
Orzecznictwo uzupełniające:
- Bezkrytyczne/ wykonanie przez pracownika bezprawnych poleceń przełożonych może uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę. (Wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2006 r., I PK 161/05, Pr. Pracy 2006/11/33)