RADA
Dłuższy okres rozliczeniowy daje możliwość takiego ułożenia harmonogramu pracy, by pracownik nawet przez kilka miesięcy z rzędu pracował po 6 dni w tygodniu, a następnie odebrał nadpracowane dni w pozostałej części okresu rozliczeniowego. W ten sposób pracodawca może uniknąć obowiązku rekompensowania pracownikom pracy w godzinach nadliczbowych. „Oddanie” dni przepracowanych ponad 5 dni w tygodniu może nastąpić przez ustanowienie np. całych tygodni wolnych od pracy.
UZASADNIENIE
Czas pracy w podstawowym systemie czasu pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 k.p.). Nie ma w tym przypadku możliwości stosowania wydłużeń dobowego czasu pracy. Praca ponad 8 godzin w danej dobie zawsze będzie stanowić pracę w godzinach nadliczbowych.
Przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy oznacza, że praca nie musi być wykonywana każdego tygodnia przez równo 5 dni, ale że musi zostać zachowana średnio taka właśnie liczba dni pracy tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym.
WAŻNE!
Wydłużenie liczby dni pracy w pewnych tygodniach ponad 5 dni nie jest planowaniem pracy w godzinach nadliczbowych.
Dni pracy powyżej 5 dni w tygodniu są zwykłymi dniami pracy, gdyż tydzień pracy nie jest sztywno ograniczony co do swojej długości. Będzie tak jednak tylko wówczas, gdy dni pracy wykraczające poza 5 dni w tygodniu (dni nadpracowane) zostaną zrównoważone odpowiednią liczbą dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Taka możliwość występuje jednak wówczas, gdy pracodawca nie ograniczył siebie w tym zakresie. Jeżeli np. regulamin pracy zawiera zapis, zgodnie z którym praca w zakładzie pracy jest wykonywana od poniedziałku do piątku, bez zaznaczenia określonych wyjątków (np. „pracodawca może na dany okres rozliczeniowy ustalić inne dni pracy”), pracodawca ma zamkniętą drogę do ustalania harmonogramów pracy przewidujących 6 dni pracy w tygodniu. Ustalenie pracy przez 6 dni w tygodniu byłoby w takim przypadku niezgodne z regulaminem pracy.
W rolnictwie i hodowli, a także przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób może być wprowadzony okres rozliczeniowy nieprzekraczający 6 miesięcy, a jeżeli jest to dodatkowo uzasadnione nietypowymi warunkami organizacyjnymi lub technicznymi mającymi wpływ na przebieg procesu pracy - okres rozliczeniowy nieprzekraczający 12 miesięcy (art. 129 § 2 k.p.).
Przy okresie rozliczeniowym „do 6 miesięcy” ustawodawca nie wprowadził żadnych dodatkowych przesłanek poza określonym rodzajem działalności. W konsekwencji, tej długości okres rozliczeniowy w podstawowym systemie czasu pracy może stosować każdy pracodawca, który prowadzi któryś ze wskazanych rodzajów działalności.
Okres maksymalnie 12-miesięczny można stosować tylko wówczas, gdy poza spełnieniem przesłanki rodzaju działalności dodatkowo występują nietypowe warunki organizacyjne lub techniczne mające wpływ na przebieg procesu pracy. Nie wystarczy w tym przypadku np. samo wprowadzenie szczególnej organizacji pracy, ale konieczność jej wprowadzenia.
Wydłużony okres rozliczeniowy umożliwia wykonywanie pracy przez długi okres przez 6 dni w tygodniu. Zasada przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy musi bowiem zostać spełniona w czasie całego okresu rozliczeniowego.
PRZYKŁAD
Przy obowiązującym w zakładzie półrocznym okresie rozliczeniowym pracodawca ułożył rozkład czasu pracy pracownika w drugim półroczu 2008 r. w ten sposób, że w okresie:
•lipiec - październik pracownik będzie pracował każdego tygodnia po 6 dni (wyłączając niedziele i święta). W tym okresie pracownik nadpracuje 17 dni, które do końca okresu rozliczeniowego powinny mu zostać oddane,
•listopad i grudzień - pracownik odbierze 17 nadpracowanych dni za wcześniejsze 4 miesiące okresu rozliczeniowego.
Tym samym pracodawca wyrównał liczbę dni pracy w taki sposób, by pracownik uzyskał w tym półrocznym okresie rozliczeniowym łącznie 26 dni wolnych od pracy, innych niż niedziele i święta.
Przy stosowaniu zwiększenia liczby dni pracy musimy pamiętać o minimalnym nieprzerwanym wypoczynku tygodniowym (35 godzin, w pewnych sytuacjach możliwość skrócenia do 24 godzin), który pracownik musi mieć zapewniony w każdym tygodniu. Nie jest zatem możliwe stosowanie wydłużeń do 7 dni pracy w tygodniu i odpowiedniego skrócenia liczby dni pracy w kolejnym. Wypoczynek tygodniowy musi przypadać bowiem w każdym tygodniu, a nie po upływie każdego tygodnia.
Wydłużone do 6 lub 12 miesięcy okresy rozliczeniowe można stosować po uzyskaniu zgody związku zawodowego, a jeżeli taki nie wyrazi zgody lub nie działa w zakładzie pracy - po uprzednim zawiadomieniu właściwego inspektora pracy (art. 150 § 2 k.p.).
Podstawa prawna:
• art. 129, art. 133 § 1, § 2, art. 150 § 2 Kodeksu pracy.
Marek Rotkiewicz
specjalista ds. zatrudnienia