Dzień wolny za święto przypadające w sobotę

2 października 2012 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok dotyczący zasad ustalania wymiaru pracy pracownika w okresie rozliczeniowym, w którym święto przypada w dniu wolnym od pracy (wyrok obowiązuje od 8 października 2012 r.).

Sędziowie orzekli, że art. 130 § 2¹ k.p. jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP oraz jest zgodny z art. 66 ust. 2 Konstytucji RP. Kwestionowany przepis narusza konstytucyjną zasadę równości, bezpodstawnie różnicując liczbę dni wolnych od pracy przysługujących pracownikom.

Trybunał podkreślił także, że wszyscy pracownicy mają prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy. W związku z tym ustawowe ograniczenie liczby dni wolnych od pracy w danym okresie rozliczeniowym powinno w równej mierze dotyczyć wszystkich pracowników i być oparte na racjonalnych i zobiektywizowanych, a także przewidywalnych kryteriach. Wprowadzenie różnic w liczbie dni wolnych od pracy przysługujących pracownikom tylko na podstawie przyjętego przez danego pracodawcę rozkładu czasu pracy nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. Przyjęte przez ustawodawcę kryterium zróżnicowania nie wynika ani z cech osobowych pracownika, ani z charakteru jego pracy.

Skutki wyroku

Wyrok Trybunału przywrócił stan prawny sprzed 1 stycznia 2011 r. w zakresie rozliczania czasu pracy. Dlatego pracownikom za święta przypadające w dni rozkładowo wolne od pracy przysługuje inny dzień wolny.

WAŻNE!

Do końca 2012 r. oraz w 2013 r. pracodawcy nie będą musieli oddawać dnia wolnego za święto przypadające w sobotę.

Z sytuacją, kiedy święto przypadnie w sobotę, będziemy mieli do czynienia dopiero w 2014 r., kiedy w sobotę wypadną święta Konstytucji 3 Maja i Wszystkich Świętych. Pracodawca będzie musiał wówczas za te święta oddać pracownikom dodatkowe dni wolne.

Inna sytuacja będzie miała miejsce, gdy u pracodawcy zostały wyznaczone inne niż sobota rozkładowo dni wolne od pracy wynikające z zasady 5-dniowego tygodnia pracy.

Ustalanie harmonogramów czasu pracy

Pracodawca w harmonogramie czasu pracy ma obowiązek ustalić dla pracownika inny dzień wolny za wolną sobotę, w którą wypadło święto. Wiąże się to z planowaniem, kiedy taki dzień ma zostać oddany oraz czy należy go udzielić wszystkim pracownikom. Przeciętnie 5-dniowy tydzień pracy nakazuje oddać dzień wolny za świąteczną wolną sobotę.

Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 k.p.). Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin (art. 130 § 2 k.p.).

Planując w harmonogramie rozkład czasu pracy, pracodawca ma obowiązek ustalić nie tylko, ile godzin ma pracować dany pracownik, ale również, ile dni (wyrok SN z 14 listopada 2001 r.). Obliczając wymiar czasu pracy, pracodawca uzyska również informację, ile dni wolnych ma mieć pracownik.

Ustalenie, kiedy pracownik odbierze sobie dzień wolny za święto przypadające w wolną dla niego sobotę, następuje w trybie właściwym do ustalenia harmonogramu. Możliwe jest, że pracodawca, współdziałając ze związkami zawodowymi, zamieści taką informację w układzie zbiorowym. Określenie wolnego dnia może też nastąpić w regulaminie pracy. Wystąpienie święta w wolny dla pracowników dzień jest znane z góry, gdyż wynika z kalendarza i ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych. Najczęściej jednak ustalenie dnia wolnego będzie następowało w harmonogramie czasu pracy. Pracownicy mogą również składać wnioski z propozycją konkretnej daty wolnego. Pracodawca nie jest jednak tymi wnioskami związany i ostateczną decyzję podejmuje sam, ewentualnie współdziałając ze związkami zawodowymi.

Dopuszczalne jest również, aby oddawany dzień wolny był wyznaczony w różnych datach, dla różnych grup pracowników. Może to wynikać ze specyfiki pracy, która pozwala pracodawcy, aby część zakładu pracy korzystała z czasu wolnego, a część w ten dzień pracowała.

Przykład

Część pracowników wykonuje pracę od poniedziałku do piątku i dla tych pracowników dniem wolnym z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy jest sobota. Natomiast dla innej grupy zatrudnionych dzień wolny z tytułu średnio 5-dniowego tygodnia pracy jest ustalany w harmonogramach na początku każdego miesiąca. W grudniu pracodawca dni wolne wyznaczył na wtorki. W związku z tym wymiar czasu pracy pracowników wykonujących pracę od poniedziałku do piątku wyniesie 152 godziny. Taki sam wymiar czasu pracy obowiązuje również pracowników, dla których pracodawca wyznaczył dzień wolny na wtorek, jednak w tym przypadku, aby to uzyskać, pracodawca będzie musiał udzielić dodatkowych 2 dni wolnego. Pierwszy dzień należy z tytułu święta przypadającego w dniu harmonogramowo wolnym od pracy (pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia przypada we wtorek), drugi dzień wynika z liczby dni do przepracowania w danym miesiącu.

Sobota dniem pracującym

Oddawanie dnia wolnego za świąteczną sobotę nie dotyczy pracowników, dla których sobota jest normalnym dniem pracy. Pracownicy ci po prostu nie przychodzą do pracy. Jeżeli jednak w ramach tygodnia pracy poniedziałek jest dla pracowników normalnym dniem wolnym, a w ten dzień wypadnie święto, powstaje konieczność oddania im dnia wolnego w inny dzień do końca okresu rozliczeniowego. W każdym miesiącu trzeba jednak przeliczyć, czy pracownikowi zapewniono odpowiednią liczbę dni wolnych od pracy.

Udzielenie dnia wolnego za święto nie dotyczy również sytuacji, gdy święto wypadnie w niedzielę, która dla pracownika jest dniem wolnym od pracy. Podobnie dnia wolnego za święto nie wyznacza się, jeżeli wypada ono w dzień pracujący dla pracownika. Pracownik bowiem nie przychodzi wtedy do pracy.

Pracodawca co do zasady nie udziela również dnia wolnego pracownikom przebywającym na urlopie macierzyńskim oraz na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby. Zasiłek chorobowy przysługuje bowiem za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Podobnie jest w przypadku zasiłku macierzyńskiego.

Podstawa prawna:

• art. 129 § 1, art. 130 § 2 i § 2¹ Kodeksu pracy,
• ustawa z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych (DzU nr 4, poz. 28 ze zm.).

Orzecznictwo:

• wyrok TK z 2 października 2012 r. (K 27/11, DzU poz. 1110),
• wyrok SN z 14 listopada 2001 r. (III ZP 20/2001, OSNP 2003/6/141).