PROBLEM
RADA
Jeśli testy wiedzy są obowiązkowe i przypadają w godzinach pracy pracownika, czas spędzony na testach powinien zostać zaliczony do czasu pracy, a pracownik powinien otrzymać wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę.
UZASADNIENIE
Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 § 1 Kodeksu pracy). Żaden przepis Kodeksu pracy nie nakazuje wprost zaliczenia do czasu pracy okresu spędzonego przez pracowników na testach i sprawdzianach wiedzy.
Jednak w przedstawionej sytuacji obowiązek udziału w testach wynika z regulaminu pracy. Tym samym udział w testach nie jest uzależniony jedynie od uznania pracowników (nie jest dobrowolny). Naruszenie regulaminu, a więc w tym przypadku odmowa uczestniczenia w testach może skutkować odpowiedzialnością porządkową pracownika. Za naruszenie przepisów regulaminu pracy pracodawca może bowiem nałożyć na pracownika karę porządkową upomnienia lub nagany (art. 108 § 1 Kodeksu pracy). Odmowa uczestniczenia w testach może ponadto stać się przyczyną wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę. Jeżeli pracownik odmówi udziału w testach, to pracodawca nie ma możliwości realnego sprawdzenia stanu wiedzy pracownika, a tym samym nie może w sposób właściwy dokonać rzeczywistej oceny przydatności danego pracownika na określonym stanowisku pracy.
Dodatkowo można wnioskować, że testy są poprzedzone praktycznym szkoleniem, a ponadto są przeprowadzane w godzinach normalnej pracy pracownika. Czas, w którym testy mają być przeprowadzane, przypadający na „zwykłe godziny pracy danego pracownika”, zgodnie z rozkładem czasu pracy tego pracownika, powinien więc zostać zaliczony do jego czasu pracy.
PRZYKŁAD
Pracownik wykonuje pracę od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.00. Raz do roku w zakładzie pracy jest przeprowadzane praktyczne szkolenie, a potem testy kompetencyjne. Czas szkolenia wynosi 2 godziny, a wypełnienie testu pół godziny i przypada zazwyczaj na godziny przedpołudniowe, tj. między godz. 8.00 a 10.30. Czas spędzony na szkoleniu i testach, w wymiarze, w jakim „pokrywa się z godzinami normalnej pracy” pracownika zgodnie z jego rozkładem czasu pracy, powinien być zaliczony do czasu pracy.
Prawo do takiej interpretacji daje orzecznictwo Sądu Najwyższego nakazujące zaliczenie niektórych okresów niewykonywania pracy do czasu pracy, np. okres praktycznego szkolenia pracowników (wyrok z 25 stycznia 2005 r., I PK 144/04, OSN 2005/17/265) czy podróży służbowej odbywanej w godzinach normalnej pracy pracownika (wyrok z 23 czerwca 2005 r., II PK 265/04, OSP 2005/11/137).
Decydujące znaczenie w tym zakresie ma wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r. (I PK 144/04), w którym sąd uznał, że praktyczne szkolenie pracowników zasadniczo powinno odbywać się w czasie pracy. Należy zatem przyjąć, że skoro praktyczne szkolenie ma się odbywać w czasie pracy, to podobnie powinno się podejść do kwestii sprawdzianów wiedzy. Zatem skoro takie sprawdziany powinny odbywać się w godzinach pracy, należy zaliczyć je również do czasu pracy. Bez wątpienia bowiem pracodawca ma prawo do okresowego kontrolowania stanu wiedzy pracowników i oceny ich przydatności do pracy na zajmowanym stanowisku. W szczególności wówczas, jeśli sprawdzian jest poprzedzony specjalistycznym szkoleniem, w trakcie którego pracownicy zdobywają wiedzę teoretyczną i praktyczną niezbędną do dalszego wykonywania umówionej pracy.
WAŻNE!
Jeśli poddanie się testom będzie uzależnione jedynie od woli pracodawcy, a ponadto będą one przypadać na godziny „zwykłej pracy” pracowników zgodnie z ich rozkładami czasu pracy, wówczas powinny zostać zaliczone do czasu pracy.
Za czas spędzony na testach pracodawca powinien wypłacić pracownikowi wynagrodzenie jak za czas wykonywania pracy, wynikające z umowy o pracę.
Aby nie było wątpliwości dotyczących zaliczania do czasu pracy czasu spędzonego na testach wiedzy oraz sposobu obliczania należnego za ten czas wynagrodzenia (np. obliczane jak wynagrodzenie urlopowe, ekwiwalent urlopowy czy przestojowe), powinny to regulować przepisy wewnątrzzakładowe. Przepisy wewnętrzne powinny regulować również inne kwestie związane z okresowymi sprawdzianami wiedzy. Skoro nakładają one na pracowników obowiązek poddania się takim sprawdzianom, powinny także wskazywać, w jakiej formie mają się one odbywać i z jaką częstotliwością.
• art. 80, art. 108 § 1, art. 128 § 1 Kodeksu pracy.