Według popularnego powiedzenia – jedyną stałą rzeczą na świecie są zmiany. Powszechne przekonanie o konieczności usprawnień organizacyjnych dyktowanych przez zmieniający się rynek, to ważna część strategii działania firmy. Jednak „powszechne” i „konieczne” nie daje żadnej gwarancji, że zmiany są łatwe do przeprowadzenia.
Zmiany naruszają poczucie bezpieczeństwa. Ludzie budując organizację, w naturalny sposób dążą do stabilizacji. Konieczność zmiany burzy ten porządek rzeczy. Obawa przed zwolnieniem, obniżeniem wynagrodzenia lub prestiżu, koniecznością modyfikacji nawyków oraz przyzwyczajeń – to główne hamulce. Jak podaje „The Economist”, obawa przed zmianą – w szczególności zaś przed utratą pracy lub poczucia niezależności – dotyczy 74 proc. wszystkich badanych przedsiębiorstw oraz aż 89 proc. największych firm w Europie.
Konieczność usprawnień najczęściej dotyczy zarządzania zasobami ludzkim, relacji z klientami, produktów i usług, finansów, technologii. Decyzje o wprowadzeniu zmiany są trudne – powodują często nawet całkowite przeobrażenie firmy (tak jak w przypadku restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych).
Zmiany w organizacji wymuszane są także przez wprowadzenie wielu popularnych narzędzi i technik zarządzania, takich jak outsourcing, six sigma, zarządzanie wiedzą, reengineering, TQM itp.
Trud zmiany
Zmiana organizacyjna tworzy dla ludzi nową rzeczywistość, w której trudno się odnaleźć. Nie zmienia tego nawet obiektywnie słuszny i dobrze rokujący kierunek wprowadzanych innowacji. Naruszenie status quo samo w sobie rodzi niepokój. Przekonanie o konieczności i słuszności podejmowanych działań wcale nie chroni przed obawami.
UWAGA!
Kluczem do efektywnego zarządzania zmianą staje się zrozumienie motywów i postaw zatrudnionych.
Merytoryczne i rzeczowe uzasadnienie kierunku działania to mało – powinna mu towarzyszyć diagnoza przyczyn oporu, jaki rodzi się w ludziach oraz strategia jego przełamywania.
Merytoryczne i rzeczowe uzasadnienie kierunku działania to mało – powinna mu towarzyszyć diagnoza przyczyn oporu, jaki rodzi się w ludziach oraz strategia jego przełamywania.
Wdrożenie nowej technologii czy systemu bez koncentracji na „ludzkiej tkance firmy” to najczęstsza przyczyna niepowodzeń w tym obszarze. Jak pokazuje praktyka wielu przedsiębiorstw, „trud zmiany” można ograniczyć. Zobrazowaniem tego może być „gwiazda zmian” stworzona przez firmę ICL.
Przezwyciężanie oporu
Pracę nad przezwyciężaniem oporu, który (zaznaczmy to raz jeszcze) jest naturalnym zjawiskiem, znacznie ułatwiają proste, acz skuteczne rozwiązania. Dotyczą one komunikacji na linii: zarządzający – pracownicy. Należy pamiętać o następujących warunkach sprawnego procesu zmiany:
1. Rzetelna informacja i rozmawianie z pracownikami
Niedomówienia rodzą plotki i domysły. Brak informacji sprawia, że pracownicy uzupełniają swoją wiedzę domysłami. To w efekcie może prowadzić do urojonych obaw i lęków. Doświadczenia firmy DuPont popularyzowane przez Henriego Irrthuma dobitnie pokazują, że zainwestowanie czasu w rozmowy z pracownikami jest opłacalne. Daje jasne punkty odniesienia w nowej sytuacji, pozwala przetestować i skorygować planowane działania oraz buduje zaufanie do decyzji kadry zarządzającej.
2. Otwartość na obiekcje
Wątpliwości i zastrzeżenia to nieodłączny towarzysz zmiany. Jeżeli nie są ujawniane – działają z ukrycia. Rodzą bierny opór i tendencje do sabotowania wprowadzanych rozwiązań. Pamiętajmy również, że źródłem obiekcji mogą być nie tylko obawy, ale często zdrowy rozsądek. Ich analiza to cenny przyczynek do odnajdywania „dziur w systemie”.
3. Uprzedzanie o trudnościach
Dentysta zanim zacznie borować, często uprzedza „będzie boleć”. Nie zmniejsza to samego bólu, jednak pozwala się przygotować na nieprzyjemne doznania.
4. Propagowanie szerszej perspektywy widzenia
Blokowanie programu restrukturyzacji górnictwa nie uchroni pracowników przed utratą miejsc pracy. Nierentowne przedsiębiorstwa wcześniej czy później upadną.
5. Angażowanie pracowników w kreowanie zmian
Poczucie autorstwa i wpływu na sytuację to jeden z ważniejszych motywatorów do innowacji. Wprowadza czynnik osobistego zaangażowania. Gdy jestem współautorem, znacznie łatwiej przyjąć mi nowości – nawet jeżeli wiążą się z dyskomfortem.
6. Szukanie zwolenników zmian
Oczekiwanie, że wszyscy zaakceptują zmianę jest mało realistyczne. Dlatego dużą rolę w jej wprowadzaniu odgrywa wyodrębnienie grupy zwolenników, którzy swoim działaniem i postawami modelują nowy styl lub sposób myślenia.
7. Rozłożenie zmian w czasie
Zmiany o rewolucyjnym charakterze budzą opór proporcjonalny do szybkości ich wdrażania. Rozłożenie tego procesu w czasie sprzyja głębszej i trwalszej asymilacji nowości.
8. Odpowiedzialność kadry zarządzającej
Kluczowe znaczenie w tym procesie mają postawy kadry zarządzającej. Dlatego tak ważne jest przyjęcie przez top management odpowiedzialności za zmiany. Jak mówi przysłowie: przykład idzie z góry. To szefowie modelują stosunek do wdrażanych pomysłów.
UWAGA!
Artykuł jest zredagowaną wersją tekstu Anny Błaszczuk o zarządzaniu zmianą we współczesnej firmie, zamieszczonego w pracy zbiorowej „Zarządzanie na przełomie wieków” pod redakcją Mieczysława Błońskiego i Krzysztofa Kondrackiego, wydanej przez firmę Hays (Warszawa 2004), na stronach 25–27.